Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 52: Hướng dẫn đọc thêm Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Năm học 2011-2012

Tuần : 11 Ngày soạn: 20/10/2011
Tiết PPCT: 52 Ngày dạy: 22/10/2011
HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ
Nguyễn Khoa Điềm
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
- Thấy được sự phong phú của thể thơ tự do.
- Hiểu và cảm nhận được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
B.TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ:
 1. Kiến thức: - Những hiểu biết bước đầu về tác giả Nguyễn Khoa Điềm và hoàn cảnh ra đời của bài thơ.
- Tình cảm bà mẹ Tà – ôi dành cho con gắn chặt với tình yêu quê hương, đất nước và niềm tin vào sự tất thắng của cách mạng..
- Nghệ thuật ẩn dụ, lối phóng đại, hình ảnh thơ mang tính biểu tượng, âm hưởng của những khúc hát ru thiết tha, trìu mến.
2. Kỹ năng: 
- Nhận diện các yếu tố ngôn ngữ, hình ảnh mang đậm màu sắc dân gian.
- Phân tích mạch cảm xúc trữ tình qua khúc hát của bà mẹ, của tác giả.
 - Cảm nhận được tinh thần kháng chiến của nhân dân ta trong thời kỳ chống Mỹ.
 3. Thái độ: 
- Giáo dục tình thương yêu mẹ, yêu quê hương, đất nước.
C.PHƯƠNG PHÁP: Vấn đáp giải thích minh họa, phân tích, thuyết trình. 
D.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
 1.Ổn định lớp: Kiểm diện HS
 9A1: Sĩ số Vắng: (P:..; KP:..)
 9A2: Sĩ số Vắng: (P:..; KP:..)
 2. Kiểm tra bài cũ: Đọc thuộc lòng 3 câu đầu và đoạn thơ cuối bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt và nêu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa triết lí của bài thơ? 
3.Bài mới: Từ chủ đề người mẹ - tình mẹ con trong chiến tranh cách mạng Việt Nam, từ những bà bầm, bà bủ, bà mẹ Việt Bắc , mẹ Tơm, mẹ Suốt đến bà mẹ dân tộc Tà Ôi ( miền Tây Thừa Thiên Huế) vừa nôi con, vừa góp phần đánh Mĩ trong những năm 60-70 của thế kỷ 20. GV vào bài
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI DẠY
GIỚI THIỆU CHUNG 
- Nêu vài nét chính về tác giả? 
- Những sáng tác chính?
- Hoàn cảnh ra đời của bài thơ? 
- Bài thơ được viết theo thể thơ nào?
HS suy nghĩ và trả lời. Gv chốt ý
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
- GV hướng dẫn HS đọc văn bản ( chậm rãi, theo nhịp điệu khúc hát ru) và tìm hiểu chú thích trong SGK - GV nhận xét
GV: Nêu bố cục bài thơ ?
* HS đọc 2 khổ thơ đầu :
GV: Từ lời ru này, một người mẹ đã hiện lên như thế nào? Nhận xét về hình ảnh đó ?
HS: suy nghĩ và tìm ý
* HS đọc 2 khổ thơ tiếp :
GV: Trong lời ru của mẹ có điều ước gì ?
Em suy nghĩ gì về điều ước này?
HS: suy nghĩ và trả lời
GV: Em cảm nhận như thế nào về hình ảnh mặt trời trong hai câu thơ:”Mặt trời của băp thì nằm trên đồi. Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”.
GV :Đây là đặc sắc nghệ thuật, mặt trời của bắp là mặt trời của tạo hóa, nghĩa đen, mặt trời của mẹ là sự so sánh ngầm đứa con với mặt trời , muốn nói với mẹ đứa con là thiêng liêng cao quý nhất, là lẽ sống , nguồn sống của mẹ như mặt trời đối với cây bắp. Hay hơn nữa, mặt trời lại nằm ngay trên lưng mẹ, vô cùng gần gũi như một phần cơ thể không thể thiếu của mẹ, cùng mẹ sống và làm mọi việc)
GV: Những điều ước ấy đã nói với ta về một người mẹ như thế nào ?
HS: suy nghĩ và trả lời
* HS đọc 2 khổ thơ cuối :
GV :Trong lời ru tiếp theo, mẹ có điều gì day dứt?
HS: suy nghĩ và trả lời
GV: Người mẹ mong ở con điều gì ? Nhận xét về hình ảnh thơ và ý nghĩa ?
Qua bài thơ tác giả ca ngợi ai?
GV.Nêu nghệ thuật và ý nghĩa văn bản?
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
GV gợi ý: Giọng điệu như lời mẹ hát ru con, tạo âm hưởng cho bài thơ.
I.GIỚI THIỆU CHUNG:
1.Tác giả: Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước. 
Chất chính luận làm cho thơ ông vừa dạt dào cảm xúc vừa lắng đọng suy nghĩ
2.Tác phẩm: 
a. Xuất xứ: Bài thơ được sáng tác năm 1971, tại chiến khu miền Tây Thừa Thiên
b. Thể thơ: Thơ 8 chữ trữ tình đậm chất bài hát ru
 II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1.Đọc – Tìm hiểu từ khó:
Giọng đọc tha thiết ,lưu ý các đoạn điệp khúc
2.Tìm hiểu văn bản:
a.Bố cục: Bài thơ là lời hát ru có 3 khúc (mỗi khúc có hai khổ), ý thơ phát triển, xác thực và giàu tính biểu tượng. 
b.Phân tích:
b1. Hình ảnh bà mẹ Tà – ôi :
Địu con giã gạo nuôi bộ đội
Tỉa bắp trên núi Ka- lưi
Tham gia kháng chiến
-> Người mẹ chịu thương chịu khó và giàu đức hy sinh, người mẹ yêu con vô cùng.
b2. Tình cảm và ước vọng của người mẹ Tà – ôi được gửi vào trong những khúc hát:
* Lời ru thứ nhất và thứ hai :
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần.... chày lún sân.
“Mặt trời của băp thì nằm trên đồi.
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”.
->Ẩn dụ: Mẹ mong con khôn lớn, có sức vóc phi thường
Mẹ thương A kay làng đói..... chày lún sân.
=> Đứa con, ánh sáng của đời mẹ, nguồn sức mạnh giúp mẹ vượt qua những gian khó nhọc nhằn.
=> Nghệ thuật ẩn dụ, phóng đại: Người mẹ giàu tình thương, giàu lòng yêu nước.
* Lời ru thứ ba: 
+ Mẹ mong con khôn lớn về phương diện tinh thần, mang lí tưởng của cả dân tộc :
“Con mơ cho mẹ được thấy bác Hồ
Mai sau con lớn là người Tự do”
=> Liên tưởng độc đáo, diễn đạt bằng hình ảnh thơ có ý nghĩa biểu tượng: Mẹ là người yêu nước nồng nàn, tha thiết với độc lập tự do.
3.Tổng kết:
* Nghệ thuật: 
- Sáng tạo trong kết cấu nghệ thuật, tạo nên sự lặp lại giống như những giai điệu của lời ru, âm hưởng của lời ru.
- Nghệ thuật ẩn dụ, phóng đại.
- Liên tưởng độc đáo, diễn đạt bằng hình ảnh thơ có ý nghĩa biểu tượng. 
* Ý nghĩa văn bản:
Bài thơ ca ngợi tình cảm tha thiết và cao đẹp của bà mẹ Tà – ôi dành cho con, cho quê hương, đất nước trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
* Ghi nhớ (SGK/155)
III.HƯỚNG DẪN TỰ HỌC:
- Học thuộc lòng, đọc diễn cảm bài thơ. Nắm nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa văn bản
- Trình bày nhận xét về giọng điệu bài thơ. 
- Soạn "Ánh trăng", chú ý khổ thơ cuối và biểu tượng, ý nghĩa của hình ảnh ánh trăng.
E. RÚT KINH NGHIỆM:
...
.....
*************************************