Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 14: Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự - Năm học 2009-2010 - Nguyễn Phương Bắc

Ngày soạn: tháng năm 2009
Ngày dạy: tháng năm 2009
Tuần 4
 Tiết : 14 chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự
 I. Mục tiêu bài học: 
* Kiến thức cần đạt: Giúp học sinh: nắm vững các khái niệm : Chủ đề, dàn bài, mở bài, thân bài, kết bài trong một bài văn tự sự.
*Kĩ năng cần rèn: Kĩ năng tìm chủ đề, làm dàn bài trước khi viết bài.
*.Giáo dục tư tưởng: Vận dụng trong khi viết bài và làm bài tập.
II.Trọng tâm của bài: phần lý thuyết
III.Chuẩn bị
*Giáo viên: Giáo án, tài liệu tham khảo, bảng phụ.
*Học sinh: Xem trước bài ở nhà, học kĩ phần bài cũ.
IV. Tiến trình bài dạy: 
A/Kiểm tra bài cũ (4’) Kiểm tra phần chuẩn bị của học sinh có nhận xét.
B/Bài mới (36’)
1.Vào bài (1’) Muốn hiểu được bài văn tự sự, trước hết người đọc cần nắm được chủ đề của nó. Sau đó là tìm hiểu bố cục của bài văn. Vậy, chủ đề là gì ? Bố cục có phải là dàn ý không. Làm thế nào để có thể xác định được chủ đề và dàn ý của tác phẩm tự sự ?
2.Nội dung bài dạy (35’)
Tg
10’
15’
10’
Hoạt động của Thầy và trò
Hoạt động 1
Tìm hiểu chủ đề của bài văn tự sự.
Học sinh đọc bài văn mẫu ở SGK.
? ý chính của bài văn được thể hiện ở những lời nào ?
? Vì sao em biết, những lời ấy nằm ở đoạn nào của bài văn ?
? Sự việc trong phần tiếp theo thể hiện chủ đề như thế nào ?
? Em hãy đặt tên cho truyện.
Trong 4 tên truyện đã cho, tên nào là phù hợp ? Nêu lý do.
? Vậy theo em chủ đề của bài văn tự sự là gì ?
? Chủ đề thường xuất hiện ở vị trí nào của bài văn tự sự.
Giáo viên chốt ý 1 à chuyển ý 2.
Hoạt động 2 : 
Tìm hiểu dàn bài của bài văn tự sự
? Bài văn trên gồm mấy phần ? Mỗi phần mang tên gọi gì ?
Nhiệm vụ của mỗi phần là gì ?
? Có thể thiếu một phần nào được không ? Vì sao ?
? Nên hiểu dàn bài của bài văn tự sự như thế nào ?
Giáo viên chốt lại :
Học sinh đọc lại mục ghi nhớ SGK.
Hoạt động 3
Hướng dẫn luyện tập ở lớp.
Học sinh đọc 2 lần truyện "Phần thưởng"
HS làm bài tập theo nhóm . Trình bày kết quả vào bảng phụ
? Xác định chủ đề của truyện ?
? Chủ đề nằm ở phần nào câu chuyện ? Vì sao biết.
? Chỉ rõ 3 phần của truyện
? So sánh với truyện ‘ Tuệ Tĩnh’.
Gv yêu cầu HS đọc và xác định yêu cầu của đề bài
HS thảo luận trả lời, GV nhận xét bổ sung đánh giá.
GV yêu cầu HS tìm những cách mở bài khác nhau
Nội dung kiến thức
I. Chủ đề của bài văn tự sự
1. Đọc bài văn.
* ý chính, vấn đề chính (chủ đề) nằm ở 2 câu đầu bài văn.
‘Tuệ Tĩnh ... người bệnh’.
-Ta biết được đó là chủ đề của bài văn vì nó nói lên ý chính, vấn đề chính, chủ yếu của bài văn. Các câu, đoạn sau là sự tiếp tục triển khai ý chủ đề.
*Tuệ tĩnh bị đặt trước sự lựa chọn : chữa cho nhà qúi tộc hay cho em bé nhà nghèo bị gãy chân trước ? Không chần chừ ông chọn chữa ca gãy chân trước à Thái độ hết lòng cứu giúp người bệnh của ông.
* Gạch dưới câu : ‘Người ta.. ân huệ’ à qua lời nói à chủ đề của bài văn tự sự còn thể hiện qua việc làm.
* Tên truyện.
- Tuệ tĩnh và 2 người bệnh.
- Tấm lòng thầy Tuệ Tĩnh.
- Y đức Tuệ Tĩnh 
- Tuệ Tĩnh.
Nêu chọn 1 trong 3 tên đầu, nhan đề 4 không phù hợp vì quá chung chung.
2. Bài học
* Chủ đề là vấn đề chủ yếu mà người viết muốn đặt ra trong truyện (văn bản).
-Chủ đề còn gọi là ý chủ đạo, ý chính của bài văn.
* Vị trí của chủ đề có thể nằm ở.
-Phần đầu (câu mở đầu)
-Phần cuối (câu cuối)
-Phần giữa bài
-Toát lên từ toàn bộ nội dung truyện mà không nằm hản trong câu nào.
II. Dàn bài của bài văn tự sự.
* Bài văn gồm 3 phần
-Phần đầu gọi là mở bài
Nhiệm vụ : giới thiệu chung về nhân vật và sự việc
-Phần 2 : Thân bài (dài nhất).
Nhiệm vụ : phát triển, diễn biến của sự việc, câu chuyện.
- Phần cuối : kết bài.
Nhiệm vụ : kể lại kết thúc của truyện.
à Trong 3 phần : 1,3 ngắn hơn, phần 2 dài, chi tiết hơn.
à Không thể thiếu một phần nào được vì
- Mở bài : nếu không có à người đọc khó theo dõi câu chuyện
- Thân bài : Thiếu à người đọc không biết chuyện sẽ ra sao à nó là xương sống của truyện.
- Kết bài : Thiếu à không biết chuyện cuối cùng sẽ ra sao.
* Dàn bài của bài văn tự sự gồm 3 phần.
- Mở bài : Giới thiệu chung về sự việc.
- Thân bài : Kể diễn biến của sự việc
- Kết bài : Kể kết cụ của sự việc.
Trước khi viết bài, để cho đầy đủ, mạch lạc, cần phải xây dụng dàn bài gồm 3 phần với những ý lớn rồi dựa vào đó mà triển khai bài làm chi tiết.
III. Luyện tập
* Học sinh đọc lại phần ghi nhớ :
* Bài 1 :
a. Chủ đề : Ca ngợi trí thông minh, lòng trung thành với vua của người nông dân đồng thời chế giễu tính tham lam, cậy quyền thế của viên quan nọ.
- Chủ đề toát lên từ toàn bộ nội dung câu chuyện.
- Sự việc tập trung cho chủ đề : câu nói của người nông dân với vua.
b. Mở bài : Câu nói đầu tiên.
- Thân bài : các câu tiếp theo
- Kết bài : câu cuối cùng.
c. So với truyện ‘Tuệ Tĩnh’
- Giống nhau : Kể theo trật tự thời gian
+ 3 phần rõ rệt
+ ít hành động, nhiều đối thoại.
- Khác nhau : ít nhân vật hơn
- Chủ đề ở ‘Tuệ Tĩnh’ nằm lộ ngay ở phần mở bài, còn ở bài ‘Phần thưởng’ nằm trong sự suy đoán của bạn đọc.
- Kết thúc ‘Phần thưởng’ bất ngờ, thú vị hơn.
d. Sự việc ở phần thân bài thú vị ở chỗ.
- Đòi hỏi vô lí của viên quan quen thói hạch sách dân 
- Sự đồng ý dễ dàng của người nông dân.
- Câu nói trả lời của người nông dân với vua thật bất ngờ. Nó thể hiện trí thông minh, khôn khéo của bác nông dân mượn tay nhà vua để trừng phạt tên quan thích nhũng nhiễu dân.
Bài 2 :
a. Phần mở bài :
- Truyện ‘Sơn Tinh, Thuỷ Tinh’ chưa giải thích rõ câu chuyện sắp xảy ra, chỉ nói tới việc Hùng Vương chuẩn bị kén rể.
- ‘Sự tích Hồ Gươm’ đã giải thích rõ hơn cái ý cho mượn gươm tất sẽ dẫn tưới việc trả gươm sau này.
b. Phần kết thúc :
- Truyện ‘Sơn Tinh, Thuỷ Tinh’ kết thúc theo lối vòng tròn, chu kì lặp lại 
- ‘Hồ Gươm’ kết thúc trọn vẹn hơn.
Bài 3 :
Học sinh đọc thêm những cách mở bài khác nhau.
C.Luyện tập(3’) Làm BT ở sách BT HS trả lời, gv nhận xét bổ sung
D.Củng cố(1’) Nhấn mạnh lại nội dung bài học
E.Hướng dẫn về nhà(1’)
- Học bài và làm bài tập cón lại.
- Chuần bị bài : Lời văn và đoạn văn tự sự