Giáo án môn Sinh học 6 - Chương III: Các qui luật di truyền

Chương III : CÁC QUI LUẬT DI TRUYỀN
CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN 
1. Tính trạng 
là những đặc điểm cấu tạo, hình thái , chức năng của cơ thể sinh vật phân biẹt cơ thể này với cơ thể khác .
2. Tính trạng tương ứng 
- là những trạng thái khác nhau của cùng một tt
3. Tính trạng tương phản 
Là những trạng thái trái ngược nhau của cùng 1 loại tt
4 Nhân tố di truyền 
Genlà nhân tố di truyền năm trg nhân tế bào
5 Kiểu gen 
Là tạp hợp tất các gen trg cơ thể *chú ý : Trong cơ thẻ số lượng gen vô cùng nhiều nên khi nói đến kiểu gen là chúng ta đang nói đến một số gen đang xét 
6. Kiểu gen đồng hợp ( thuần chủng )
Kiểu gen đồng hợp là kiểu gen chứa các cặp gen trg đó mỗi cặp gen tương ứng có hai alen có cấu trúc giống nhau .
7. Kiểu gen dị hợp (ko thuần chủng )
Là kiểu gen chứa các cặp gen trg đó có chứa ít nhất một cặp gen có hai alen khác nhau
8. Kiểu hình 
Là tập hợp tất cả các tính trạng trg cơ thể * Lưu ý : Số lượng gen trg cơ thể vô cùng nhiều nên khi nói đến kiểu hình là người ta đang nói dến một số gen đang xét . 
9. Dòng thuần chủng (Giống thuần ) 
Là dòng mà các con cháu của chúng có kiểu gen kiểu hình giống nhau và giống bố mẹ hay là dòng có đặc tính di truyền đồng nhất . 
10. Lai thuận nghịch 
Là phương pháp thay đổi vị trí của bố mẹ trg phép lai , khi dùng dạng này làm bố , dạng kia làm mẹ và ngược lại nhằm phát hiện vai trò của bố mẹ tác động như thế nao trg di truyền .
CÁC KHÁI NIỆM PHÂN LI CỦA MENĐEN
1 . Đối tượng nghiên cứu 
+) Đậu Hà Lan 
2 . Những đặc điểm thuận lợi cho nghiên cứu Đậu Hà Lan 
Thời gian sinh trưởng và phát triẻn ngắn ( 1 năm) , dễ trồng 
Có nhiều tính trạng đối lập và đơn gen
Có nhiêu thứ phân biệt rõ rang , tự thụ phấn cao độ nên dễ tạo dòng thuần 
Phương pháp nghiên cứu 
Phân tích thế hệ lai gồm các nội dung sau : 
Trước khi tiến hành lai , Menđen đã chọn lọc và kiểm tra những thứ đậu để tạo ra các dòng thuần 
Lai các cặp bố mẹ thuần chủng khác nhau về một hay vài cặp tính trạng rồi theo dõi sự di truyền riêng rẽ của từng cặp tt rieng rẽ tren con cháu của từng cặp bố mẹ . 
Dùng toán thôn gs kê dể phân tích các kq lai , sau đó đưa ra giả thuyết giải thích kq
Tiến hành thí nghiệm chứng minh trên giả thuyết của mình và rút ra quy luật di truyển .
(*) Việc tìm ra phép lai phân tích đẻ kiểm tra độ thuần chủng của giống cũng là điểm đặc biệt trg phương pháp nghiên cứu của menđen . 
Các qui luật phân li của MenĐen
Qui luật phân li 
+) Lai thuận 
 Pt/c hoa đỏ .>< hoa trắng 
 F1 hoa đỏ 
 F1>< hoa đỏ
 F2 3 hoa đỏ : 1 hoa trắng
 +) Lai nghịch
 Pt/c hoa trắng >< hoa đỏ
 F1 hoa đỏ 
 F1>< F1 3 đỏ : 1 trắng
Kết quả thí nghiêm 
Khi lai 2 cơ thể bố mẹ khác nhau về 1 cặp t/c t/p thì F1 đồng tính trội , F2 phân li theo tỉ lệ : 3 trội : 1 lặn
Menđen giải thích kếtm qua thí n ghiệm 
F1 chỉ có một loại kiểu hình , men đen gọi đây là hiện tượng đồng tính ( Đồng tính trội ) . TTđến F2 mới biểu hiện gội là tt lặn 
F2 phân tính theo tỉ lệ 3: 1 , ông gọi dây là hiện tượng phân tính 
Để giải thích kq thí nghiệm của mình men đen đã đưa ra giả thuyết giao tử thuần khiết . Giao tử ở F1 có một nhân tố di truyền có n guồn gốc giao tử từ bố hoặc mẹ , vẫn giữ nguyên bản chất như Pt/c
Menđen đã đươ ra giả giả thuyế t về sự phan li tổ hợp vào các cặp nhấn tố di truyền 
+ F1 có KGdị hợp (Aa) , các alen trội và các alen lặn vẫn giữ nguyên bản chất như P , mỗi giao tử của F1 chỉ chứa một cặp nhân tố di Truyền 
+ Từ sự phân li của F1 cho 2 lọa giao tử sấp sỉ bằng nhau là 1Avà1a
+Trong quá trình thụ tinh sự tổ hợp lại của hai loại giao tử đã làm cho F2 có 4 tổ hợp là 1AA :2Aa : 1aa. Từ đó cho hai kiểu hình là 3 trội : 1lặn 
d) Qui luật phân li của menden 
	Trong quá trình phát sinh giao tử , mỗi nhân tố di truyền trong các cặp nhân tố di truyền phân li về một giao tử và giữ ngyên bản chất như cơ thể thuần chủng của P. 
 e)Điều kiện nghiệm đúng của quy luật phân li 
+) Số lượng cá thể ở các thế hệ lai phải đủ lớn để số liệu thống kê được chính xác 
+) Sợ phân li NSTnhư nhau khi tạo G và sự kết hợp ngẫu nhiên của các kiểu G khi thụ tinh 
+)Các G tử và hợp tử có sức sống như nhau 
+)Trội lặn phải hoàn toàn 
Cơ sở tế bào học của qui luật phân li 
Trong té bào sinh dưỡng NSTtồn tại thành từng cặp tương đòngnên gen cũng tồn taị thành từng cặp alen tương ứng trên từng cặp NST tương đồng 
Trong quá trình giảm phân ,các NST tương đồng phân li , trg các G chỉ tồn tại bộ NST đơn bội nên các cặp gen cũng phân li ( chỉ chứa1 alen tương ứng trg G) 
Trg quá trình thụ tinh , sự tổ hợp của G đực và giao tử cái đã khôi phục trạng thái lưỡng bội của loài nên gen cũng tồn tai thành từng cặp tương ứng. 
Ý nghĩa của qui luật phân li 
Làm xuất hiện nhiều biến dị tổ hợp vô cùng phong phú ở các sinh vạt giao phối , tạo cho sinh vật đa dạng về kiểu gen và kiẻu hình 
 K) Lai phân tích 
 Kn : Lai phân tích là phép lai giữa cá thể mang tính trạng trội cần xác định kiểu gen với cá thể mang tính trạng lặn tương ứng 
=> Mục đích + Xác định kiểu gen cơ thể mang tính trạng trội là đồng hợp hay dị hơp 
 + Nếu kq của phép lai phân tích đồng tính trội thì cá thể có KG đồng hợp ,nếu kq của phép lai là phân tính thì cá thẻ có KG dị hợp
III. CÁC QUILUẬT DI TRUYỀN
1. HiỆN tượng trội ko hoàn toàn 
- Là hiện tượng khi lai hai cơ thể thuần vhủng khác nhau về một cặp tính trạng thuần chủng tương phản thì F1 biểu hiện tính trạng trung gian giữa bố và mẹ và F2 phân li theo tỉ lệ 1trội : 2trung gian : 1 lặn 
2. hiện tượng đồng trội 
-là hiện tượng hai alen đều có giá trị như nhau 	 
- trong hệ thống nhóm máu ABO của người do 3 alen qđ là IA ; Io ; Ib trg đó ia là trội so với IO ;IB trội với Io ;IA=IB 
IAIA ;IAIOqui định máu A
IBIB; IBIO máuB
IOIO ..O
IAIB ..AB 
3. Hoạt động của các gen gây chết 
–( làm sai lệch tỉ lệ kiểu hình)là những gen mà những cơ thể mang gen này có thể bị chết 
*Lưu ý :F2 cho tỉ lệ là 2:1
4. Hệ thống nhóm máu MN 
Nhóm máu M : LMLM
..N : LNLN
.MN : LMLN
QUI LUẬT PHÂN LI ĐỘC LẬP 
1 . THÍ NGHIỆM 
Pt/c : vàng ,trơn >< xanh nhăn 
F1 : vàng , trơn 
F2 : 9V-T : 3V-N : 3X-T : 3X-N
-Xét riêng từng cặp tính trạng ở F2 
 + cặp màu sắc màu sắc hạt 
Hạt vàng : hạt xanh = ( 9+3) hạt vàng : (3+1) hạt xanh =3:1
 + cặp hình dạng hạt 
Hạt trơn : Hạt nhăn = (9+3) HT: (3+1)HN=3:1 
TT v-t là tính trạng trội và đèu chiếm tỉ lệ lệ 3/4của từng cặp tt, còn hạt xanh nhăn là tt lặn đều chiếm tỉ lệ ¼ của từng cặp tt
+Xét tích tỉ lệ 2 cặp tt ở F2 
( 3hv: 1ht): (3ht:1hn) = 9vt:3vn:3xt:1xn 
N/X: Tích tỉ lệ các cặp tính trạng ở F2 trùng với tỉ lệ kiểu hình ở F2 
=> cáccặp tính trạng phân li độc lập và ko phụ thuộc vào nhau 
(@):Kết quả thí nghiệm 
Khi lai 2 cơ thể thuần chủng khác nhau về 2 hay nhiều cặp tính trạng tương phản di truyền độc lập với nhau thì cho F2 tỉ lệKH trùng với tích tỉ lệ các cặp tt hợp thành nó
2. MEN ĐEN giải thích kết quả thí nghiệm
Các cặp tt di truyền độc lập 
Mỗi một cặp tt do một nhân tố di truyền quyết định 
Quy ước : Nhân tố di truyền A qui định tính trạng hạt vàng 
 a..xanh
 ...B.trơn 
 b nhăn 
+ Pt/c có kiểu gen là : HV,T có kiểu gen là AABB cho 1 loại G là AB
 HX, N ..aabb .Glà ab 
F1cho 1 loại tổ Hợp là AaBb( HẠT VÀNG TRƠN ) 
F1 cho 4loại giao là AB, Ab , aB.,ab
F2 cho 16 tổ hợp với tỉ lệ : 1AABB:2AABb:2AaBB :4 AaBb :1AAbb:2Aabb :1 aaBB: 2aaBb: 1aabb
3. Qui luật phân li độc lập 
-Cáccặp nhân tố di ỷuyền đã phân li độc lập trong quá trình phát sinh giao tử 
4. Cơ sở tế bào học của qui luật phân li độc lập 
-Mỗi một cặp alen qui định 1 cặp TTnằm trên 1cặp nst tương đồng 
- trong quátrình phát sinh giao tử của F1, có sự phân li độc lập của các NST tương đồng , dẫn đến sự phân li độc lập của các gen tương ứng tạo nên các loại G khác nhau và tỉ lệ ngang nhau . 
-Trong quá trình thụ tinh , các loại Gở F1 sẽ kết hợp ngãu nhiên với nhau tạo nên F2 có 16 tổ hợp với 9 KG và 4 KH với tỉ lệ 9:3:3:1
5. Điều kiện nghiệm đúng 
- Số lượng cá thể ở cắc thế hhẹ lai phải đủ lớn , sự phân li NST như nhau khi tạo G và sự kết hợp ngẫu nhiên của các kiểu G khi thụ tinh
- Các G và hợp tử phải có sức sống ngang nhau 
- Trội lặn phải hoàn toàn 
- Mỗi cặp gen phải hoàn toàn nằm trên 1 cặp NST tương đồng khác nhau qui định 1 cặp tính trạng 
6. Ý nghĩa của qui luật phân li 
- Làm xuất hiện nhiều biến dị tổ hợp vô cùng phong phú ở các loài sinh sản hữu tính 
-Tạo cho sinh vật đa dạng về KG vàKH 
BIẾN DỊ TỔ HỢP 
1 Khái niệm 
-Là sự tổ hợp lại các gen , trên cơ sở đó tổ hợp các tính trạng 
2. Nguyên nhân 
- Do giao phối , giao phấn , sinh sản hữu tính ( do sự phân li độc lập của các gen trong quá trình phát sinh G và sự tổ hợp tự do của các G trg quá trình thụ tinh
3. Vai trò 
+ Tiến hóa : Là nguồn nguyên liệu thường xuyên vô tận thư cáp cho tién hóa => tạo loài mới 
+ Chọn giống : đưa vào biến dị tổ hợp , đề ra các phương pháp lai nhằm tạo ra các giống có giá trị 
	«n tËp phÇn NST
LÝ thuyÕt
NST lµ cÊu tróc mang th«ng tin di truyÒn n»m trong nh©n tÕ bµo , dÔ b¾t mµu víi thuèc nhuém kiÒm tÝnh . Cã sè lîng ,h×nh d¸ng ,kÝch thíc ®Æc trng cho loµi 
 CÆp nhiÔm s¾c thÓ t¬ng ®ång 
-lµ cÆp nhiÕm s¾c thÓ gåm hai NST gièng nhau vÒ h×nh d¹ng , kÝch thíc dÆc trng cho loµi ,trong ®ã cã mét chiÕc cã nguån gèc tõ mÑ vµ mét chiÕc cã nguån gèc tõ bè. C¸c cÆp gen t¬ng øng cã thÓ ®ång h¬p tö hoÆc dÞ hîp tö.
 3. NST kÐp
 - lµ mét NST gåm hai cromatit cã cung nguån gèc liªn kÕt víi nhau t¹i t©m ®éng . gen trªn NST tån t¹i ë tr¹ng th¸i ®ång hîp tö .
 4. Bé NST
 -lµ tæ hîp c¸c NST cã trong nh©n tÕ bµo .
 -Bé NST lìng béi (2n) : lµ bé nhiÔm s¾c thÓ chøa c¸c c¹p nhiÔm s¾c thÓ t¬ng ®ång (cã trg tÕ bµo sinh dôc vµ tÕ bµo sinh dìng )
 - Bé nhiÔm s¸c thÓ ®¬n béi (n) : lµ bé NST chØ chøa mét nst trg mét cÆp nst t¬ng ®ång ( chØ cã ë tÕ bµo giao tö )
 5. TÝnh ®Æc trng cña bé nhiÔm s¾c thÓ 
 - Mçi mét loµi sinh vËt ®Òu cã bé nhiÔm s¾c thÓ dÆc trng vÒ :
 + H×NH D¹NG : h×nh h¹t , h×nh que ,h×nh ch÷ V
 + §Æc trng vÒ cÊu tróc 
 + C¸c gen ph©n bè trªn NST
 + Sè lîng VD NGêi 2n=46
 Ruåi giÊm 2n=8
 Ch©u chÊu c¸i 2n=24
 Ch©u chÊu ®ùc 2n=23
- Sè lîng nhiÔm s¾c thÓ nhiÒu hay Ýt ko ph¶n ¸nh møc ®é tiÕn hãa cao hay thÊp , ®©y lµ ®Æc trng ®Ó ph©n biÖt c¸c loµi kh¸c nhau . ë loµi giao phèi , tÕ bµo sinh dìng chøa bé NST lìng béi , tÕ bµo giao tö mang bé NST ®¬n béi . ë nh÷ng loai ®¬n timhs , cã sù kh¸c nhau gia c¸ thÓ ®ùc víi c¸ thÎ c¸I ë 1 c¨p NST giíi tÝnh 
 - §Æc trng bëi c¸c tËp tÝnh ho¹t ®éng cña NST nh t¸I sinh ; ph©n li ;tæ hîp ; trao ®æi ®o¹n ; ®ét biÕn cÊu tróc vµ sè lîng NST 
-Bé NST cßn ®Æc trng vÒ cÊu tróc vµ sè l¬ng , thµnh phÇn , tr×nh tù ph©n bè c¸c gen trªn NST
 6. CÊu tróc cña bé NST (XÐt k× gi÷a cña nguyªn ph©n)
a) H×nh d¹ng , kÝch thíc 
 -H×nh d¹ng : h×nh h¹t , h×nh que ,h×nh ch÷ V
- KÝch thíc : + dµi 0,5 ->50 micromet	
	+ réng (®êng kÝnh ) 0,2 -> 2 micromet
b) CÊu tróc hiÓn vi
-Mçi mét NST ®Òu gåm hai cromatit g¾n víi nhau ë t©m ®éng . Mçi mét NST gåm 3 phÇn :
 +) T©m ®éng( eo thø nhÊt ) : lµ ®iÓm dÝnh cña NST vµo sîi t¬ v« s¾c cña thoi ph©n bµo. Nhê ®ã mµ NST cã thÓ dÞch chuyÓn vÒ hai cùc cña tÕ bµo qua qu¸ tr×nh ph©n bµo. Dùa vµo h×nh th¸I cña NST mµ ngêi ta cã thÓ ph©n biÖt ®îc h×h th¸I cña NST ( Gåm : T©m c©n {hai vai b»ng nhau ] ; T©m lÖch [hai vai ko b»ng nhau ] ; T©m mót [khi t©m ®éng n»m tËn vÞ trÝ ®Çu mót cña NST ] ) 
 +) Eo s¬ cÊp ( eo thø hai ) 
 +) Hai c¸nh cña NST [chøa vËt chÊt di truyÒn ]
c) CÊu tróc siªu hiÓn vi ( CÊu tróc hãa häc ) 
-§îc cÊu t¹o tõ chÊt nhiÔm s¾c gåm AND vµ Protein lo¹i histon . P©n tö AND sÏ quÊn quanh khèi cÇu Protein histon t¹o nªn nucleoxom- lµ ®¬n vÞ cÊu tróc c¬ b¶n cña NST
- Mçi nucleoxom gåm 8 ph©n tö protein histon t¹o nªn mét khèi cÇu dÑt . PhÝa ngoµi ®îc bao bäc bëi 1 3 vßng xo¾n AND cã kho¶ng 146 cÆp nu . C¸c nucleoxom nèi vãi 
	 4 
Nhau b»ng c¸c ®o¹n ADN vµ 1 Pr histon 
- Mçi ®o¹n cã kho¶ng 15 -> 100 cÆp nu 
- Tæ hîp ADN vµ Pr trg chuçi nucleoxom t¹o nªn sîi c¬ b¶n cã chiÒu ngang kho¶ng 11nm . Sîi c¬ b¶n cuén xo¾n thø cÊp t¹o nªn sîi nhiÔm s¾c cã chiÒu ngang kho¶ng 30 nm . Sîi nhiÔm s¾c tiÕp tôc ®ãng xo¾n lÇn n÷a t¹o nªn sîi cã chiÒu ngang kho¶ng 300nm .
Cuèi cïng sîi nµy mét lÇn n÷a tiÕp tôc xo¾n tiÕp t¹o thµh cromatit cã chiÒu ngang 700nm 
NST ë k× gi÷a ë tr¹ng th¸I kÐp gåm hai cromatit v× vËy chiÒu ngang cña NST cã thÓ ®¹t tíi 1400 nm
V¬Ý cÊu tróc xo¸n nh vËy cã thÓ rót gän f15000 ®Õn 20000 so víi AND
Sù thu gän cÊu tróc ko gian nh thÕ thuËn lîi cho sù ph©n li , tæ hîp NST trg qt ph©n bµo . 
Chøc n¨ng cña NST 
-Chøc n¨ng lu g÷ th«ng tin di truyÒn v× NSTlµ cÊu tróc mang gen . C¸c gen trªn nhiÔm s¾c thÓ ®îc s¾p xÕp theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh vµ di truyÒn cïng nhau .
-B¶o qu¶n th«ng tin di truyÒn v× c¸c gen trªn NST l/k víi Pr histon nhê tr×nh tù nucleotit ®Æc biÖt vµ c¸c møc ®é cuén xo¾n kh¸c nhau 
-TruyÒn ®¹t th«ng tin di truyÒn nhê qu¸ tr×nh nh©n ®oi kÕt hîp víi ph©n li , ph©n chia , tæ hîp NST trong nguyªn ph©n , gi¶m ph©n vµ thô tinh .
- §iÒu hßa ho¹t ®éng cña c¸c gen th«ng qua c¸c møc dé cuén xo¾n kh¸c nhau.
-Gióp tÕ bµo ph©n chia ®Òu vËt chÊt tÕ bµo con ë c¸c pha ph©n bµo .
DiÔn biÕn cña nhiÔm s¸c thÓ trong chu k× tÕ bµo
-Gåm 2 giai ®o¹n lµ k× trung gian vµ nguyªn ph©n 
(*) K× trung gian gåm : + Pha G1
 + Pha S
 + Pha G2
(*) Giai ®o¹n nguyªn ph©n ( pha M) gåm 4 k× : + k× ®Çu 
 + k× gi÷a 
 +k× sau 
 + k× cuèi
B.Nguyªn Ph©n 
1. Kh¸I niÖm 
-Nguyªn ph©n lµ qt ph©n chia nh©n ë tÕ baß ®¬n béi ®a béi sinh ra c¸c tÕ bµo con cã bä NST gièng hÖt nhau vµ giãng hÖt tÕ bµo mÑ ban ®Çu 
- NP s¶y ra ë tª bµo sinh dìng ( hay cßn gäi lµ tÕ bµo xoma) vµ tÕ bµo sinh dôc ë giai ®o¹n mÇm 
2. DiÔn biÕn 
- Gåm hai giai ®o¹n + Giai do¹n chuÈn bÞ 
 + Giai do¹n nguyªn ph©n 
 (*) Giai ®o¹n chuÈn bÞ (K× trung gian )
+) §Çu k× : c¸c NST ®¬n duçi xo¾n cùc ®¹i (t¹o ®/k thuËn lîi cho q/t nh©n ®«i)
+)Gi÷a k× : c¸c NST ®¬n nh©n ®«I t¹o thµnh c¸c nst kÐp 
+)Cuèi k× : c¸c nst ®¬n ®ãng xo¾n 
Trung tö t¸ch ®«I t¹o thµnh 2 trung tö con 
(*) Nguyªn ph©n : gåm 4 k× 
a) K× ®Çu 
 - C¸c nst kÐp tiÕp tôc co ng¾n . Hai trung tö t¸ch nhau ra tiÕn vÒ hai cùc cña tÕ bµo . Mµng nh©n vµ nh©n con biÕn mÊt . Thoi ph©n bµo xu©t hiÖn víi c¸c sîi t¬ v« s¾c .
b) K× gi÷a 
 - C¸c nst kÐp co ng¾n cùc ®¹i cã h×nh d¹ng vµ kÝch thíc ®Æc trng cho loµi vµ xÕp thµnh mét hµng trªn mÆt ph¼ng xÝch ®¹o cña thoi ph©n bµo . C¸c sîi t¬ cña thoi ph©n bµo dÝnh vµo t©m ®éng cña nst 
c) K× sau 
- Hai cromatit trªn tõng nst kÐp t¸ch nhau ra t¹i t©m ®éng t¹o thµnh c¸c nst ®¬n råi ph©n li ®ång ®ªu vÒ hai cùc cua tÕ bµo 
- TÕ bµo chÊt vµ c¸c bµo quan còng b¾t ®Çu ph©n chia .
d) K× cuèi 
-C¸c nhiÔm s¾c thÓ d¬n ®· di tuyÓn tíi 2cùc ,d·n xo¾n dµi ra ë d¹ng m¶nh vµ biÕn d¹ng dÇn trë thµnh chÊt nhiÔm s¾c nh ë k× trung gian 
-Nh©n con ®c t¸I t¹o 2, 2 nh©n ®îc h×nh thµnh trong tÕ bµo chÊt chung . Lóc nµy tÕ bµo chÊt ph©n chia thµnh 2 nöa ®Òu chøa nh©n. 
sù ph©n chia tÕ bµo chÊt diÔn ra
*ë tÕ bµo ®éng vËt
 - ë tÕ bµo ®éng vËt sù ph©n chia tÕ bµo chÊt dîc b¾t ®Çu bëi sù h×nh thµnh 1 eo th¾t l¹i ë vïng xÝch ®¹o gi÷a hai nh©n . Sù h×nh thµnh eo th¾t nµy vµ lâm s©u sÏ tiÕn tíi c¾t ®«I tÕ bµo chÊt , ph©n t¸ch tÕ bµo chÊt thµnh 2 nöa , mçi nöa chøa mét nh©n .
 * ë tÕ bµo thùc vËt 
 - ë t/b thùc vËt do dîc bao bäc bëi mµng xenlulozo nªn t/b ko vËn ®éng ®îc nªn sù ph©n chia t/b chÊt b¨ng c¸ch xuÊt hiÖn mét v¸ch ng¨n ë trung t©m xÝch ®¹o , v¸ch ng¨n ph¸t triÓn dÇn ra ngo¹i vi cho tíi khi ch¹m vµo v¸ch bäc tÕ bµo vµ ph©n t¸ch tÕ bµo thµnh hai nöa cã nh©n. 
e) KÕt qu¶ 
Tõ mét tÕ bµo ban ®Çu , qua mét lÇn nguyªn ph©n h×nh thµnh 2 tÕ bµo con cã bé nhiÔm s¸c thÓ gièng hÖt nhau vµ gièng hÖt tÕ bµo mÑ ban ®Çu . 
3. ý nghÜa 
- Nguyªn ph©n lµ ph¬ng thøc sinh s¶n cña tÕ bµo , lµm t¨ng sinh kh«Ý cña tÕ bµo , ®¶m b¶o sù ph©n hãa m« , c¬ quan cña c¬ thÓ , c¬ thÓ ko ngõng l¬n lªn
- NP ®¶m b¶o kh¶ n¨ng truyÒn ®¹t bé NST ®Æc trng cña mçi loµi ®c æn ®Þnh qua c¸c thÕ hÖ tÕ bµo
 - Trong thùc tiÔn th× nguyªn ph©n còng ®c ¸p dông trong qu¸ tr×nh nh©n gièng ( sinh s¶n v« tÝnh ) nh gi©m , chiÕt , ghÐp cµnh , nu«I cÊy m« . T¹o ®/ k thuËn lîi cho c¸c ®ét biÕn tÕ bµo x«ma cã thÓ nh©n lªn qua c¸c thÕ hÖ tÕ bµo t¹o thÓ kh¶m.
 C. Gi¶m ph©n 
1. Kh¸I niÖm 
 - Giam ph©n lµ sù ph©n bµo chuyªn hãa taojra c¸c tÕ bµo con cã bé nst gi¶m ®I mét nöa nhng vÉn ®ñ bé (n). X¶y ra ë tÕ bµo sinh dôc sau khi kÕt thóc giai ®o¹n sinh trëng 
2. DiÔn biÕn 
-Gåm 2giai ®o¹n 
+ giai ®o¹n chuÈn bÞ 
+ Giam ph©n 
K× trung gian ( gièng nguyªn ph©n )
b) GI¶m ph©n 
-Tr¶I qua 2®ît ph©n bµo 
(*) Gi¶m Ph©n I
+ K× ®Çu 1 ; C¸c nst kÐp b¾t ®Çu ®ãng xo¾n vµ ng¾n l¹i , 
 C¸c nst kÐp trong c¸c cÆp t¬ng ®ång tiÕp hîp víi nhau cã thÓ s¶y ra hiÖn 
	tîng b¾t chÐo hoÆc trao ®æi ®o¹n (ho¾n vÞ gen)
+ K× gi÷a I : c¸c nst kÐp xÕp thµnh hai hµng trªn mÆt ph¼ng xÝch ®¹o cña thoi ph©n bµo 
+ K× sau I : c¸c nst kÐp ph©n li ®ång ®Òu vÒ hai cùc cña tÕ bµo nhê sù co rót cña thoi 
	ph©n bµo 
+ K× cuèi I : c¸c nst kÐp ®· di truyÓn vÒ hai cùc cña teews baof , thoi ph©n bµo biÕn 
m¸t , mµng nh©n vµ nh©n con xuÊt hiÖn trë l¹i ,h×nh thµnh hai nh©n trong mét tÕ bµo chÊt . TÕ bµo chÊt ph©n chia h×nh thµnh v¸ch ng¨n chia tÕ bµo thµnh hai nöa b»ng nhau mçi nöa cã bé nst ®¬n béi kÐp .
(*) Gi¶m ph©n II
+ K× ®Çu II : c¸c nst b¾t ®Çu co ng¾n ( n kÐp) 
+ K× gi÷a II : c¸c nst kÐp ®omg xo¾n cùc ®¹i vµ xÕp thµnh 1 hµng trªn mÆt ph¼ng xÝch ®¹o cña thoi ph©n bµo 
+ K× sau II : hai cromatit trªn tõng nst kÐp t¸ch nhau ra ë t©m ®éng vµ ph©n li ®ång ®Òu vÒ hai cùc cña tÕ bµo (2n) 
+ K× cuèi II : c¸c nst ®¬n di truyÓn vÒ hai cùc cña tÕ bµo . thoi ph©n bµo biÕn mÊt , mµng nh©n vµ nh©n con xuÊt hiÖn trë l¹i . TÕ bµo chÊt ph©n chia , ckia tÕ bµo thµnh hai nöa b»ng nhau . Mçi nöa lµ mét tÕ bµo con cã bé nst ®¬n béi 
3. KÕt qu¶ 
- Tõ 1 tÕ bµo sinh dôc ban ®Çu qua gi¶n ph©n t¹o ra 4 tÕ bµo con mang mét nöa vËt chÊt di truyÒn cña tÕ bµo mÑ ban ®Çu
4. ý nghÜa 
- Nhê gi¶m ph©n ®· lµm cho bé nst cña tÕ bµo gi¶m ®I mét nöa , v× vËy khi thô tinh sÏ kh«I phôc lai bé nst lìng béi cña loµi , ®¶m b¶o cho sù kÕ tôc vËt chÊt di truyÒn qua c¸c thÕ hÖ c¬ thÓ 
- Còng nhê gi¶m ph©n ®· t¹o ra c¸c lo¹i giao tö kh¸c nhau vÒ nguån gèc vµ chÊt lîng nst
- §©y còng lµ c¬ së t¹o ra c¸c biÕn dÞ tæ hîp trong thô tinh 
-Nhê gi¶m ph©n , c¸c ®ét biÕn ®c nh©n lªn ®Çn dµn trg quần thÓ ,trg loµi ®Î biÓu hiÖn thµnh kiÓu h×nh ®ét biÕn . 
3. NSTthêng ; NSTgiíi tÝnh 
 (+) . NSTthêng (KÝ hiÖu A) vµ tån t¹i thµnh tõng cÆp tư¬ng ®ång gièng nhau c¶ hai giíi 
(+) NSTgiíi tÝnh : chØ cã mét cÆp , ®«I khi lµ mét chiÕc , cã thÓ t¬ng ®ång hoÆc ko t¬ng ®ång vµ kh¸c nhau gi÷a giíi ®ùc vµ giíi c¸I 
KÝ hiÖu cña NST giíi tÝnh cã hai d¹ng 
* KiÓu XX-XYgåm : - gièng ®ùcXX vµ gièng caÝ XY Cã ë Líp chim , líp Õch nh¸i, líp bß s¸t , c¸c loµi bím , d©u t©y  
 - gièng ®ùc XY vµ gi«ng c¸I XX cã ë líp thó , ruåi giÊm , ngêi , c©y gai, c©y chua me 
* KiÓu XX-XO : - gièng c¸I XX vµ gièng ®ùc XO cã ë cµo cµo , ch©u chÊu , bä xÝt , dÖp .
VD Ch©u chÊu c¸I 2n =24, ch©u chÊu ®ùc 2n=23
*KiÓu ®¬n béi - lưìng béi 
- §©y lµ kiÓu giíi tÝnh fô thuéc vµo bé nst , ko cã bé nst giíi tÝnh 
+c¸ thÓ dùc : f¸t triÓn tõ trøng ko ®c thô tinh cã bé nst n(n)
+c¸ thÓ c¸I ph¸t triÓn tõ trøng dc thô tinh nªn bé nst 2n
(*) chøc n¨ng 
+ Mang gen qui ®Þnh tÝnh ®ùc – c¸I ë sinh vËt 
+ Mang gen qui ®Þnh tÝnh trang sinh dôc phô 
+ Mang gen qui ®Þnh tÝnh tr¹ng thêng nhng l/k víi giíi tÝnh 
III CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
Đa số các loài giao phối giơi tính đcxác định trg quá trình thụ tinh (trừ rùa) 
Cơ chế xác dịnh giói tính chủ yếu là sự phân li của các cặp NST trg quá trình phát sinh G và sự tổ hợp lại trong quá trình thụ tinh