Giáo án môn Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 13+14: Sự tích Hồ Gươm. Chủ đề và dàn bài văn tự sự - Năm học 2011-2012

NS:...../....../2011. Tuần 4-Tiết 13-14
NG:..../....../2011. 
Hướng dẫn đọc thêm: Sự tích Hồ Gươm
 Chủ đề và dàn bài văn tự sự
A-Mục tiêu :.
	1.-Kiến thức: Giúp HS nắm:
-Nhân vật, sự kiện trong “ Sự tích Hồ Gươm”
- Truyền thuyết địa danh
- Cốt lõi lịch sử trong một tác phẩm thuộc chuỗi truyền thuyết về người anh hùng Lê Lợi.
- HS nắm những yêu cầu về sự thống nhất trong một văn bản
- Những biểu hiện của mối quan hệ chủ đề, sự việc trong văn tự sự
- Bố cục của bài văn tự sự
	2-Kĩ năng.
-Đọc – hiểu văn bản truyền thuyết.
-Phân tích để thấy được ý nghĩa sâu sắc của một số chi tiết tưởng tượng trong truyện
- Tìm chủ đề, làm dàn bài và viết được phần mở bài cho bài văn tự sự. 
 3. Thái độ.
-HS có thái độ học tập đúng đắn.
B- Chuẩn bị.
*GV: SGK/SGV/Tranh ảnh hồ Gươm.
*HS: Soạn bài/ tìm 1 số câu, đoạn văn mẫu.
C - Phương pháp.
-Phương pháp đọc- kể sáng tạo.
-Phương pháp qui nạp- diễn dịch.
-Kĩ thuật động não.
D -Tiến trình bài dạy.
	I - ổn định. (1’)
	II - KTBC. (5 phút) 
 ? Kể lại truyện: “STTT” & nêu ý nghĩa của truỵên?
- HS kể truyện.
- ý nghĩa của truyện: +Giải thích hiện tượng bão lụt hàng năm ở nước ta.
 +P/á sức mạnh & mơ ước c/thắng thiên tai, bão lụt của nd ta.
	III - Bài mới. 
 Hoạt động 1( 1 phút): ( PP: thuyết trình) Giới thiệu bài:
-GV cho HS xem tranh phong cảnh hồ Gươm:
	Hà Nội có hồ Gươm.
	Nước xanh như pha mực.
	Bên hồ ngọn Tháp Bút.
	Viết thơ lên trời cao.
 ( Trần Đăng Khoa)
Trong giờ học hôm nay, cô trò chúng ta sẽ tìm hiểu xem Hồ Gươm có từ bao giờ nhé.
 Hoạt động 2: ( 23’) ( PP: vấn đáp ; thuyết trình ; nêu và giải quyết vấn đề)
 ( KT: động não  )
 Hđộng của GV & HS
 Nội dung cần đạt
* GV nhắc lại thể loại truyền thuyết.
(Là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng kì ảo. Truyền thuyết thể hiện tháI độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử được kể)
*GV hướng dẫn HS đọc –kể: Đọc giọng chậm rãi, gợi không khí cổ tích.
-GV cùng 3 HS nối nhau đọc –kể lại truyện.
-Nhận xét- đánh giá.
*GV g/thích thêm cho HS 1 số từ khó:
-Bạo ngược: Tàn ác, hung tợn, ngang ngược.
-Thiên hạ: Dưới trời, mọi người, nhân dân.
-Tuỳ tòng: Người theo hầu, giúp đỡ chủ tướng.
-Phó thác: Giao cho, gửi gắm nhiệm vụ qtrọng với niềm tin tưởng.
-Tả vọng: Hướng về bên phải ( 1 bên cũ của hồ Gươm).
? VB đc chia thành mấy phần? ND của từng phần?
-Phần 1: Từ đầu đến: “ Trên đất nước” (Sự tích Lê lợi đc gươm thần)
-Phần 2: Còn lại (Sự tích Lê Lợi trả gươm)
? Phần VB kể về sự tích Lê Lợi đc gươm báu gồm các sự việc qtrọng nào?
- Đức Long Quân qđịnh cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm đánh giặc Minh.
-Lê Thận thả lưới 3 lần thu đc lưỡi gươm.
-Lê Lợi tìm thấy chuôi gươm ở ngọn cây.
-Cả 2 hợp lại thành gươm báu giúp nghĩa quân Lê Lợi đánh thắng giặc Minh.
? Phần VB sự tích Lê Lợi trả gươm đc kể qua các sự việc nào? 
-Sau khi đánh thắng giặc, Lê Lợi du ngoạn trên hồ Tả Vọng.
-Thần sai Rùa Vàng nổi lên đòi gươm.
-Lê Lợi trao gươm. Từ đó hồ mang tên là hồ Hoàn Kiếm.(Hồ Gươm)
? Bức tranh trong SGK minh hoạ cho phần nào của truyện?
-Lê Lợi trả gươm.
? Vì sao Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm Thần?
-Vì đất nước đang rên siết trước ách đô hộ của giặc ngoại xâm.
 - Lực lượng nghĩa quân Lam Sơn còn yếu, có gươm Thần sẽ giúp đc nghĩa quân thắng giặc.
? Như vậy truyền thuyết này có liên quan đến sự thật lsử nào ở nước ta? 
- Cuộc k/nghĩa chống Minh của nghĩa quân Lam Sơn đầu TK XV.
? Gươm Thần về tay nghĩa quân Lam Sơn theo cách nào?
-Lưỡi gươm đc Lê Thận vớt lên từ sông, chuôi gươm đc Lê Lợi lấy từ ngọn cây xuống về sau chắp lại vừa như in thành thanh gươm báu, điều đó có ý nghĩa gì?
? Khi lưỡi gươm đc vớt Lê Thận còn là dân đánh cá, khi gươm đc chắp lại Lê Thận đã là nghĩa quân tài giỏi của cuộc k/nghĩa Lam Sơn. Sviệc đó nói lên t/chất gì của cuộc k/nghĩa Lam Sơn
-T/chất ndân của cuộc k/nghĩa.
? Thanh gươm báu mang tên: “Thuận thiên”, E hiểu: “Thuân thiên” nghĩa là gì?
-Thuận theo ý trời.
? Thanh gươm báu mang tên: “Thuận thiên” lại đc nghĩa quân Lam Sơn dâng cho chủ tướng Lê Lợi, điều đó có ý nghĩa gì?
-Đề cao t/chất chính nghĩa của cuộc k/nghĩa chống giặc Minh.
-Đề cao người Ah Lê Lợi.
? ở phần truyện này xhiện các chi tiết kì ảo nào?
-3 lần thả lưới đều vớt đc duy nhất 1 lưỡi gươm có chữ: “Thuận thiên”, lưỡi gươm sáng rực 1 góc nhà, chuỗi gươm nằm ở ngọn đa, phát sáng.
? Tdụng của các chi tiết đó?
-Tăng sứ hấp dẫn cho truyện.
-Thiêng liêng hoá gươm Thần, thanh gươm của ý trời cho chính nghĩa.
? Trong tay Lê Lợi, thanh gươm báu có sức mạnh như thế nào?
-Tung hoành khắp trận địa khiến quân Minh lo sợ.
-Mở đương để cho nghĩa quân đánh cho ko còn 1 tên giặc nào trên đất nước ta.
? Theo E đó là sức mạnh của gươm hay của người?
-Cả 2 vì:
+Có vũ khí sắc bén trong tay, tướng tài sẽ có sức mạnh vô định.
+Của người: Chỉ có trong tay Lê Lợi thanh gươm mới có sức mạnh như thế.
? Nếu vẽ minh hoạ cho sự tích Lê Lợi đc gươm, thì bức tranh E sẽ mtả sviệc nào?
? Gươm Thần đc trao trả trong h/cảnh nào?
-Giặc tan, đất nước thanh bình.
-Vua Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo chơi trên hồ Tả Vọng.
? Thần đòi gươm, vua trả gươm giữa cảnh đất nước như vậy có ý nghĩa gì?
-Gươm chỉ dùng để đánh giặc.
-Ko giữ gươm là thể hiện qđiểm yo chuộng hoà bình của nd ta.
? Trong truyện này Rùa Vàng xhiện đòi gươm, E còn biết truyền thuyết nào xhiện Rùa Vàng?
-Truyền thuyết An Dương Vương xây thành Cổ Loa.
? E biết gì về yếu tố kì ảo này trong truyện Dg?
-Rùa Vàng là con vật thiêng liêng luôn làm điều thiện trong các truyện Dg nước ta.
? Bức tranh trong SGK đã minh hoạ đầy đủ cho sự tích Lê Lợi hoàn gươm. Từ đây E hiểu thêm ý nghĩa nào của truyền thuyết: “STHG” GV chốt kiến thức:
GV nói thêm: Ngoài ra còn đề cao, suy tôn Lê Lợi-người Ah của cuộc k/nghĩa.
-Có nhiều truyện Dg đc sáng tác để suy tôn người Ah này, “STHG” là 1 truyện thuộc chuỗi truyền thuyết về người Ah Lê Lợi.
HS tổng kết về ND & NT của truyện?
? “STHG” rất đậm yếu tố lsử, đó là yếu tố nào?
-Tên người thật: Lê Lợi, Lê Thận.
-Tên địa danh thật: Lam Sơn, hồ Tả Vọng, hồ Gươm.
-Tkì lsử cóthật:K/nghĩa chống Minh đầu tkỷ XV
A- Hướng dẫn đọc thêm: VB: “Sự tích Hồ Gươm”
I – Tìm hiểu chung:
II. Đọc – hiểu văn bản:
1. Đọc – kể và tìm hiểu chú thích.
2.Kết cấu- Bố cục.
- Bố cục:2 phần.
3. Phân tích.
a. Sự tích Lê lợi được gươm thần.
b. Sự tích Lê Lợi trả gươm
c. ý nghĩa của truyện.
- Truyện giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, ca ngợi cuộc kháng chiến chính nghĩa chống giặc Minh do Lê Lợi lãnh đạo đã chiến thắng vẻ vang và ý nguyện đoàn kết, khát vọng hoà bình của dân tộc.
4-Tổng kết.
 Nội dung.
 Nghệ thuật
 Ghi nhớ: ( SGK-Tr43)
III. Luyện tập
( HS tự làm )
GV yêu cầu HS nhắc lại: 
 ? Sự việc trong Văn tự sự đc trình bày ntn?
-Được trình bày 1 cách cụ thể: Sự việc xảy ra trong 1 tgian, địa điểm cụ thể, do nvật cụ thể thực hiện, có nguyên nhân, diễn biến, kquả. Sự việc trong Văn tsự đc sắp xếp theo 1 trật tự, diễn biến sao cho thể hiện đc tư tưởng mà người kể muốn biểu đạt.
 Hoạt động của GV & HS
Nội dung cần đạt
HS đọc bài văn mẫu trong SGK T.44?
? ý chính của bài văn đc thể hiện ở những lời nào?
-ý chính, vđề chính ( chủ đề) của bài văn này nằm ở 2 câu đầu bài (phần mở bài ) 
? Vì sao E biết đó là chủ đề của bài văn?
-Vì nó nói lên ý chính, vđề chính, chủ yếu của bài văn.
? Vậy E hiểu chủ đề là gì?
? Sự việc trong phần thân bài thể hiện chủ đề như thế nào?
-Danh y Tuệ Tĩnh bị đặt trước sự lựa chọn:
+Đi chữa cho nhà quí tộc ?
+Chữa cho chú bé nhà nghèo bị gẫy chân?
-Ko chần chừ ông chọn chữa ca gãy chân nguy hiểm hơn, xong xuôi, ông lại đến ngay để chữa cho nhà quí tộc.
? Việc Tuệ Tĩnh ưu tiên chữa cho ca gãy chân là chú bé con nhà nông bị gãy đùi đã noí lên phẩm chất gì của người thầy thuốc?
-Lương y như từ mẫu.
-Ko ham giàu sang phú quí
-Ca ngợi lòng yo thương người của ông.
? Có thể đặt tên khác cho truyện đc ko?
VD:
 (1): Tuệ Tĩnh & 2 người bệnh.
 (2): Tấm lòng thầy Tuệ Tĩnh.
 (3): Y đức Tuệ Tĩnh.
 (4): Tuệ Tĩnh.
- Có thể đặt tên khác cho truyện vì: với 1 cđề, có thể có những cách gọi khác nhau nhằm kháI quát những khía cạnh khác nhau.
+ Nhan đề 1: Nó nhắc tới 3 nvật chính của truyện.
+ ..2: Kquát phẩm chất Tuệ Tĩnh – Nvật chủ chốt của truyện.
+Nhan đề 3: Kquát phẩm chất của Tuệ Tĩnh, nhưng lại dùng từ HViệt nên trang trọng hơn.
+Nhan đề 4: Ko nên chọn vì nó quá chung chung.
GV chốt: Chủ đề là vđề chủ yếu mà người viết muốn đặt ra trong truyện. Cđề còn có thể gọi là ý chủ đạo, ý chính của bài văn.
 Vị trí của chủ đề trong bài văn có thể nằm trong: 
-Phần đầu (Thậm chí ngay trong câu mở đầu).
- Phần giữa bài.
- Phần cuối ( Thậm chí ngay trong câu cuối) 
-Toát lên từ toàn bộ nội dung truyện mà ko nằm hẳn trong câu nào.
Hết tiết 13:
Tiết 14:.NG:...../....../2011.
? Bài văn trên gồm có mấy phần? Mỗi phần có tên gọi là gì? Nvụ của mỗi phần?
-Bài văn gồm 3 phần.
? Trong 3 phần trên có thể thiếu phần nào đc ko? Vì sao?
? E hiểu thế nào là dàn bài văn tự sự?
-Dàn bài: hay còn gọi là bố cục/dàn ý của bài văn.
-Dàn bài gồm 3 phần với những ý chính để dựa vào đó mà triển khai, làm bài chi tiết.
GV: Trước khi viết bài để bài mạch lạc nhất thiết phải XD dàn bài gồm 3 phần với những ý lớn rồi dựa vào đó mà triển khai làm bài chi tiết.
*Đọc ghi nhớ/sgk 45 ?
Hoạt động 3( 20’) ( PP: nêu và 
giải quyết vấn đề ; KT: động não)
a- Chủ đề: Ca ngợi trí thông minh & lòng trung thành với Vua của người nông dân, đồng thời chế giễu tính tham lam, cậy quyền thế của viên quan nọ.
-Chủ đề nằm trong tất cả phần nào, câu văn nào mà toát lên từ toàn bộ nội dung câu chuyện.
-Sự việc thể hiện tập trung cho cđề: Câu nói của người nông dân với Vua.
b-3 phần của truyện:
- MB: Câu đầu tiên.
-TB: Các câu tiếp theo.
-KB: Câu cuối cùng.
c-So sánh với truyện: “Tuệ Tĩnh”:
* Giống nhau: 
+Kể theo trật tự tgian.
+3 phần rõ rệt.
+ít hđộng, nhiều đối thoại.
* Khác nhau:
+Nvật trong: “Phần thưởng”: ít hơn.
+Cđề trong: “Tuệ Tĩnh”: nằm lộ ngay ở phần MB, còn cđề trong: “Phần thưởng” lại nằm trong sự suy đoán của người đọc
+Kthúc: “Phần thưởng” bất ngờ, thú vị hơn.
d-Sviệc trong phần TB thú vị ở chỗ:
- Đòi hỏi vô lí của viên quan: quen thói hạch sách dân.
-Sự đồng ý dễ dàng của người nông dân khiến ta có thể nghĩ rằng bác ta đã biết rõ lệ này, muốn cho nhanh việc.
GV: Câu trả lời của bác nông dân thật bất ngờ, nó thể hiện trí thông minh, khôn khéo của bác nông dân mượn tay nhà Vua trừng phạt tên quan thích nhũng nhiễu dân.
 Sơn Tinh, Thuỷ Tinh
a -Phần mở đầu:
-Chưa gthiệu rõ câu chuyện rõ câu chuyện sắp xảy ra, chỉ mới nói tới việc Hùng Vương cbị kén rể.
b- Phần kết thúc:
-Kết thúc truyện theo lối vòng tròn, chu kì, lặp lại. Mỗi năm 1 lần Thuỷ Thần lại dâng nước đánh ghen. Cuộc đại chiến giữa 2 Thần ko bao giờ hoàn toàn kết thúc.
? Đọc thêm: “Những phần mở bài trong văn kể chuyện”?
? Có mấy cách MB trong Văn kể chuyện?
-Có nhiều cách MB.
? Chỉ ra trong cách mở bài đó?
B - Chủ đề & dàn bài văn tự sự.
I-Tìm hiểu chủ đề & dàn bài văn tự sự.
 1.1. Khảo sát, phân tích ngữ liệu: 
 ( SGK)
- chủ đề là vđề chủ yếu mà người viết muốn đặt ra trong VB.
- Dàn bài văn tự sự gôm 3 phần:
+ MB: Gthiệu về nvật & sviệc.
+ TB: Phát triển, diễn biến của sviệc, câu chuyện.
+ KB: Kể lại kết thúc của sviệc.
1.2 .Ghi nhớ/45.
II- Luyện tập.
 1. Truyện: “Phần thưởng”
2. BT 2/46.
 Sự tích hồ Gươm
- Đã gthiệu rõ hơn cái ý cho mượn gươm tất sẽ dẫn tới viểctả gươm sau này.
- Kết truyện trọn vẹn hơn.
 Họat động 4 (3 phút) ( PP: nêu và giải quyết vấn đề ; KT: động não)
 IV- Củng cố:
? Chủ đề của VB là gì?
? Dàn bài Văn tự sự gồm có mấy phần? Chỉ ra nhiệm vụ của mỗi phần đó?
 V-HDHBC & CBBM:
- Học bài.
- Làm h/chỉnh các bài tập.
- Về nhà: Tìm chủ đề truyện: “Bánh chưng, bánh giầy”; “Thánh Gióng”? Nói rõ cách thể hiện chủ đề của tong truyện khác nhau như thế nào?
E- Rút kinh nghiệm.