Giáo án môn Ngữ văn 6 - Tiết học 44: Tiếng Việt - Cụm danh từ

NS: 30/10/08
NG: 3/11/08
TiÕt 44 - TiÕng ViÖt - Côm danh tõ
A. Môc tiªu 
1. KiÕn thøc : Häc sinh cÇn n¾m ®­îc : 
- §Æc ®iÓm cña côm danh tõ.
- CÊu t¹o cña phÇn trung t©m, phÇn tr­íc vµ sau danh tõ.
2. KÜ n¨ng : LuyÖn kÜ n¨ng nhËn biÕt vµ ph©n tÝch cÊu t¹o cña côm danh tõ trong c©u. §Æt c©u víi c¸c côm danh tõ.
3. Th¸i ®é : Cã ý thøc sö dung côm DT trong ®Æt c©u.
B.ChuÈn bÞ : 
GV : B¶ng côm danh tõ, m¸y chiÕu.
HS: ChuÈn bÞ theo h­íng dÉn cña GV ë tiÕt tr­íc
C. Ph­¬ng ph¸p: Quy n¹p – Thùc hµnh.
D. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc.
I. æn ®Þnh(1’)
II. KTBC(5’): ? DT chØ sù vËt gåm mÊy lo¹i? Cho VD?
 ? GV cho HS lµm BT trªn b¶ng phô:
 Cho ®o¹n trÝch sau: “Nh­ng con giun xÐo l¾m còng qu»n, chuét ta lÊy thÕ lµm giËn. Mét h«m, míi héi c¶ nhau l¹i lµm mét lµng chuét ®Ó chèng l¹i mÌo. Th«i th× ®ñ mÆt: nµo anh Chï, mïi h«i ®Õn nçi thµnh c©u ca; nµo chó Nh¾t, cã tÝnh nhÝ nh¾t nªn ®· thµnh c©u vÝ; nµo l¹i «ng Cèng , rung rinh bÐo tèt, quan tr­êng l¹i chÊm cho ë trªn «ng §å...” 
a) T×m c¸c DT cã trong ®o¹n v¨n trªn?
b) Trong c¸c DT trªn, DT nµo lµ DT riªng? V× sao?
§Þnh h­íng:
a) HS c¨n cø vµo lÝ thuyÕt ®Ó t×m ra DT.
b) C¸c DT : Nh¾t, Chï, Cèng, §å lµ nh÷ng DT riªng. V× nã ®­îc nh©n c¸ch hãa trë thµnh nh÷ng nh©n vËt cã tÝnh c¸ch nh­ ng­êi vµ ®­îc viÕt hoa.
III. Bµi míi.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
Néi dung bµi häc
Ho¹t ®éng 1(18’) : H­íng dÉn t×m hiÓu lÝ thuyÕt. 
GV treo b¶ng phô(chiÕu h¾t nÕu cã m¸y chiÕu) vÝ dô SGK :
 Ngµy x­a cã hai vî chång «ng l·o ®¸nh c¸ ë víi nhau trong mét tóp lÒu n¸t trªn bê biÓn.
? C¸c tõ in ®Ëm bæ sung ý nghÜa cho tõ nµo trong c©u?
HS:+ “ x­a” bæ sung ý nghÜa cho “ngµy”
 + “hai” bæ sung ý nghÜa cho “vî chång”
 + “«ng l·o ®¸nh c¸”® “vî chång”
 + “mét” ® “tóp lÒu”
 + “n¸t trªn bê biÓn”® “tóp lÒu”
? Muèn x¸c ®Þnh ®óng c¸c tõ phô tr­íc hÕt t×m ®óng c¸c tõ trung t©m. VËy tõ trung t©m trong c©u trªn lµ nh÷ng tõ nµo ? 
(GV gîi ý : Nh÷ng tõ nµo ®­îc nh÷ng tõ ®øng tr­íc vµ sau nã bæ sung ý nghÜa cho th× ®ã lµ tõ trung t©m).
HS: C¸c tõ trung t©m lµ : ngµy, vî, chång, tóp lÒu.
? C¸c tõ trung t©m thuéc tõ lo¹i nµo ®· häc ?
HS: Thuéc tõ lo¹i danh tõ.
? C¸c tõ ng÷ phô lµ nh÷ng tõ nµo ?
HS: - Tõ, ng÷ phô : x­a, hai, «ng l·o ®¸nh c¸, mét, n¸t, trªn bê biÓn.
GV: Nh­ vËy, nh÷ng tõ ng÷ phô kÕt hîp víi nh÷ng danh tõ lµm trung t©m t¹o thµnh mét tæ hîp tõ, ng­êi ta gäi ®ã lµ côm danh tõ.
 ? VËy côm danh tõ lµ g×?
HS: Côm danh tõ lµ lo¹i tæ hîp tõ do danh tõ víi mét sè tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh.
? C¸c em h·y so s¸nh c¸c c¸ch nãi sau vµ rót ra nhËn xÐt vÒ nghÜa cña côm DT so víi nghÜa cña 1 danh tõ.
a. Tóp lÒu – Mét tóp lÒu (côm danh tõ)
b. Mét tóp lÒu (côm danh tõ) - Mét tóp lÒu n¸t (côm danh tõ phøc t¹p)
c. Mét tóp lÒu n¸t (côm danh tõ phøc t¹p) - Mét tóp lÒu n¸t trªn bê biÓn (côm danh tõ phøc t¹p h¬n n÷a).
GV: H­íng dÉn häc sinh rót ra nhËn xÐt :
 - NghÜa cña côm danh tõ phøc t¹p, cô thÓ h¬n nghÜa cña danh tõ.
- Côm danh tõ cã cÊu t¹o cµng phøc t¹p (cµng thªm c¸c tõ ng÷ phô) th× nghÜa cña nã cµng phøc t¹p, cô thÓ h¬n.
? Häc sinh t×m danh tõ , ph¸t triÓn danh tõ ®ã thµnh côm danh tõ?
HS: LÊy VD: “s«ng”...
- Ph¸t triÓn thµnh côm DT: “dßng s«ng Cöu Long”.
? §Æt c©u víi côm danh tõ ®ã?
HS: §Æt c©u: Dßng s«ng Cöu Long ®æ ra biÓn b»ng chÝn cöa.
? H·y rót ra nhËn xÐt vÒ chøc vô có ph¸p cña côm DT ?
HS: Côm DT ho¹t ®éng nh­ mét DT nh­ng cô thÓ h¬n, ®Çy ®ñ h¬n; nã còng th­êng lµm chñ ng÷ trong c©u.
? VËy côm danh tõ lµ g× ? Chøc vô có ph¸p cña côm DT ?
HS: Dùa vµo ghi nhí ®Ó tr¶ lêi.
GV: Treo b¶ng phô(chiÕu lªn m¸y) ng÷ liÖu:
“Vua ban sai cho lµng Êy ba thóng g¹o nÕp víi ba con tr©u ®ùc, ra lÖnh ph¶i nu«i lµm sao cho ba con tr©u Êy ®Î thµnh chÝn con, hÑn n¨m sau ph¶i ®em nép ®ñ, nÕu kh«ng th× c¶ lµng ph¶i téi.”( Em bÐ th«ng minh)
? T×m nh÷ng côm DT trong ®o¹n trÝch trªn ?
HS : - ba thóng g¹o nÕp.
 - ba con tr©u ®ùc.
 - ba con tr©u Êy.
 - lµng Êy.
 - chÝn con.
 - ba con tr©u Êy.
 - n¨m sau.
 - c¶ lµng.
? LiÖt kª c¸c tõ ng÷ phô thuéc ®øng tr­íc DT trong c¸c cum DT trªn? S¾p xÕp chóng thµnh lo¹i?
HS: 
a) LiÖt kª:
- C¸c tõ ng÷ phô thuéc ®øng tr­íc: c¶, ba, chÝn.
- C¸c tõ ng÷ phô thuéc ®øng sau: Êy, nÕp, ®ùc, sau.
b) S¾p xÕp thµnh lo¹i: 
- C¸c phô ng÷ ®øng tr­íc cã 2 lo¹i:
+“c¶”: sè l­îng ­íc chõng.
+ “ba”, “chÝn”: sè l­îng chÝnh x¸c.
- C¸c phô ng÷ ®øng sau cã 2 lo¹i:
+ “Êy”, “sau”: chØ vÞ trÝ ®Ó ph©n biÖt.
+ “®ùc”, “nÕp”: chØ ®Æc ®iÓm.
? Häc sinh ®iÒn c¸c côm danh tõ trong ®o¹n trÝch trªn vµo ®óng c¸c m« h×nh cña danh tõ ? 
GV: Treo m« h×nh cña côm DT.
HS: Lªn b¶ng ®iÒn.
A. LÝ thuyÕt
I. Côm danh tõ 
1. Ng÷ liÖu/SGK.
2. Ph©n tÝch ng÷ liÖu.
- x­a® ngµy ;
- hai ® cã, vî chång ;
- «ng l·o ®¸nh c¸®vî chång ;
- mét ® tóp lÒu ;
- n¸t trªn bê biÓn ® tóp lÒu;
- Tõ trung t©m : ngµy, vî chång, tóp lÒu.
- Tõ, ng÷ phô : x­a, hai, «ng l·o ®¸nh c¸, mét, n¸t, trªn bê biÓn.
3. NhËn xÐt :
- Côm danh tõ lµ lo¹i tæ hîp tõ do danh tõ víi mét sè tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh.
- NghÜa cña côm danh tõ phøc t¹p, cô thÓ h¬n nghÜa cña danh tõ.
- Côm danh tõ cã cÊu t¹o cµng phøc t¹p (cµng thªm c¸c tõ ng÷ phô) th× nghÜa cña nã cµng phøc t¹p, cô thÓ h¬n.
- Côm danh tõ ho¹t ®éng nh­ 1 danh tõ, nh­ng cô thÓ h¬n, ®Çy ®ñ h¬n.
* Ghi nhí/SGK.
II. CÊu t¹o cña côm danh tõ 
1. Ng÷ liÖu/SGK.
2. Ph©n tÝch
- Côm danh tõ : l¨ng Êy, ba th¸ng, g¹o nÕp, ba con tr©u ®ôc, ba con tr©u Êy, chÝn con, n¨m sau, c¶ lµng.
- C¸c phu ng÷ tr­íc cã hai lo¹i : 
+ c¶ (chØ sè l­îng ­íc kho¶ng) ;
+ ba (chØ sè l­îng chÝnh x¸c).
- C¸c phô ng÷ ®øng sau cã hai lo¹i :
+ Êy, sau : ChØ vÞ trÝ ®Ó ph©n biÖt.
+ ®ùc, nÕp : ChØ ®Æc ®iÓm.
3. NhËn xÐt
a. M« h×nh tæng qu¸t côm danh tõ.
Côm danh tõ
PhÇn tr­íc
PhÇn trung t©m
PhÇn sau
T1
T2
TT1
TT2
S1
S2
lµng 
Êy
ba 
thóng
g¹o 
nÕp
ba 
con 
tr©u
®ùc
chÝn
con
ba 
con
tr©u
Êy.
chÝn
con
c¶
lµng
? Tõ m« h×nh côm DT, em h·y rót ra nhËn xÐt vÒ cÊu t¹o cña côm DT ?
HS : Côm DT cã cÊu t¹o gåm 3 phÇn :
+ Phô tr­íc : bæ sung cho danh tõ c¸c ý nghÜa vÒ sè vµ l­îng.
+ Phô sau : nªu lªn ®Æc ®iÓm cña sù vËt mµ danh tõ biÓu thÞ hoÆc x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt Êy trong kh«ng gian hay thêi gian.
+ Trung t©m : Danh tõ chÝnh.
? HS ®äc ghi nhí/SGK ?
GV l­u ý HS : Th­êng th× mét côm DT cã cÊu t¹o gåm 3 phÇn. Nh­ng trªn thùc tÕ th× kh«ng ph¶i lóc nµo côm DT còng cã ®Çy ®ñ 3 phÇn ®ã mµ cã thÓ chØ cã phÇn tr­íc vµ phÇn trung t©m hoÆc phÇn trung t©m víi phÇn phô sau. Do vËy khi x¸c ®Þnh côm DT cÇn linh ho¹t.
Ho¹t ®éng 2(18’) : GV h­íng dÉn HS luyÖn tËp.
? BT1 : H·y t×m c¸c côm DT trong c¸c VD trªn ?
HS : Lªn b¶ng t×m.
? BT2 : §iÒn c¸c côm DT võa t×m ®­îc vµo m« h×nh côm DT ?
HS : 3 em lªn b¶ng ®iÒn 3 phÇn.
T2
T1
TT1
TT2
S1
S2
mét
ng­êi
chång
thËt
X xøng ®¸ng
mét 
l­ìi 
bóa 
cña
cha
mét
con
yªu tinh
ë
trªn
nói
? T×m c¸c phô ng÷ thÝch hîp ®Ó ®iÒn vµo chç trèng trong phÇn trÝch sau?
HS: §äc phÇn trÝch.
HS: §iÒn.
b. NhËn xÐt:
- C¸c phô ng÷ ë phÇn tr­íc bæ sung cho danh tõ c¸c ý nghÜa vÒ sè vµ l­îng.
- C¸c phô ng÷ ë phÇn sau nªu lªn ®Æc ®iÓm cña sù vËt mµ danh tõ biÓu thÞ hoÆc x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt Êy trong kh«ng gian hay thêi gian.
- Trung t©m : lµ DT chÝnh.
* Ghi nhí/SGK.
B. LuyÖn tËp
Bµi tËp 1 + 2/SGK/118: 
C¸c côm danh tõ 
a. Mét ng­êi chång thËt xøng ®¸ng.
b. Mét l­ìi bóa cña cha.
c. Mét con yªu tinh ë trªn nói.
Bµi tËp 2/118.
Bµi tËp 3 :
 C¸c phô ng÷ thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng :
- RØ, cò, nÆng, k× l¹, Êy...
- Êy, ®ã, h«m tr­íc.
Häc sinh lµm bµi tËp 4, 5, 6 ë s¸ch bµi tËp. (ë nhµ)
IV. Cñng cè(2’): - Côm DT lµ g×?
 - Côm DT cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo?
 - Cã ph¶i lóc nµo côm DT còng cã cÊu t¹o ®Çy ®ñ 3 phÇn hay kh«ng?
Bµi tËp s¸ng t¹o: ViÕt 1 ®o¹n v¨n ng¾n ( 3 - 5 c©u) giíi thiÖu mét n/v trong 
truyÖn cæ tÝch vµ x¸c ®Þnh côm DT trong ®o¹n v¨n Êy.
V. HDVN(1’): - Häc thuéc lßng ghi nhí/SGK.
 - Hoµn thiÖn c¸c BT cßn l¹i.
 - ¤n tËp ®Ó chuÈn bÞ KT 45’.
 - ChuÈn bÞ bµi “Ch©n, Tay, Tai, M¾t, MiÖng”
 + §äc tr­íc VB ë nhµ.
 + Tr¶ lêi c©u hái SGK.
 + Bµi häc rót ra tõ c©u chuyÖn lµ g×?
E. RKN:............................................................................................................................
...........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................................
 ------------------------------------------**&**------------------------------------------