Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 5: Luyện tập sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh - Năm học 2012-2013

Tuần : 1 Ngày soạn: 01/09/2012
Tiết PPCT: 5 Ngày dạy : 03/09/2012
 LUYỆN TẬP SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT 
TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
- Nắm được cách sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
- Tạo lập được văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ:
1. Kiến thức: - Cách làm bài văn thuyết minh về một thứ đồ dùng ( cái quạt, cái kéo, cái nón..)
 - Tác dụng của một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
2. Kỹ năng:
- Xác định yêu cầu của đề bài thuyết minh về một đồ dùng cụ thể.
- Lập dàn ý chi tiết và viết Mở bài cho bài văn thuyết minh (có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật) về một đồ dùng.
3. Thái độ: - Tôn trọng các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh để vận dụng vào làm văn một cách phù hợp hơn.
C.PHƯƠNG PHÁP: - Phát vấn, đàm thoại, giải thích, thảo luận nhóm
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp: Kiểm diện HS 9A1: Sĩ số Vắng: (P:..; KP:..)
2. Kiểm tra bài cũ: Nhận xét về biện pháp nghệ thuật và tác dụng của biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn văn sau:
 Cầu Long Biên khi mới khánh thành, mang tên toàn quyền Pháp ở Đông Dương lúc bây giờ là Đu-me và người dân thường gọi là cầu Đu-me . Chiều dài của cầu là 2290m (kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn). Nhìn từ xa,Cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng, nhưng thực ra dải lụa ấy nặng tới 17 nghìn tấn. => Miêu tả, kể, so sánh gây hứng thú, hấp dẫn người đọc
3. Bài mới: Tiết trước chúng ta đã tìm hiểu về một số biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản thuyết minh. Để vận dụng vào bài viết cụ thể, chúng ta đi vào bài mới
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI DẠY
TÌM HIỂU CHUNG 
GV: Bài văn thuyết minh về một thứ đồ dùng có mục đích giới thiệu điều gì về đồ dùng đó?
Kể một số biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản thuyết minh và tác dụng của chúng? 
HS suy nghĩ và trả lời. GV nhận xét, nhắc nhở
LUYỆN TẬP 
GV cho HS ghi đề vào vở
GV: Hãy xác định yêu cầu của đề bài trên? 
HS Suy nghĩ và trả lời 
( GV gợi ý: xác định đối tượng thuyết minh, yêu cầu về nội dung và hình thức )
GV: Ví dụ mẫu về dàn ý chi tiết cho đề bài: Thuyết minh về cái quạt:
- Dự kiến cách sử dụng biện pháp nghệ thuật và cách sử dụng biện pháp nghệ thuật trong bài văn: Có thể dùng biện pháp nghệ thuật: Kể chuyện, tự thuật, nhân hoá
* Mở bài: Giới thiệu về cái quạt một cách khái quát.
* Thân bài: Giới thiệu cụ thể về cái quạt:
+ Quạt là một đồ dùng như thế nào? (Phương pháp nêu định nghĩa).
+ Họ nhà quạt đông đúc và có nhiều loại như thế nào? (Phương pháp liệt kê).
+ Mỗi loại quạt có cấu tạo và công dụng như thế nào? (Phương pháp phân tích phân loại).
+ Để sử dụng quạt có hiệu quả cần bảo quản quạt như thế nào?
* Kết bài: Nhấn mạnh vai trò của quạt trong cuộc sống.GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm (4 nhóm–7 phút) lập dàn ý cho đề bài trên 
- Nhóm 1: mở bài - Nhóm 3: kết bài- Nhóm 2 : thân bài - Nhóm 4: thân bài
 GV yêu cầu các nhóm cử thành viên trình bày dàn ý trước lớp. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung. GV chốt ý và ghi điểm cho nhóm nào có kết quả sớm nhất và chính xác nhất
GV: Tìm biện pháp nghệ thuật để viết phần Mở bài ?
HS: Kể chuyện, tự thuật, hỏi đáp theo lối nhân hóa
* Hướng dẫn HS viết đoạn mở bài
VD: Đoạn văn mẫu Mở bài của đề : Thuyết minh về cái nón ( GV đọc cho HS tham khảo)
 Chiếc nón trắng Việt Nam không phải chỉ dùng để che nắng, che mưa, mà dường như nó là một phần không thể thiếu đã góp phần làm nên vẻ đẹp duyên dáng cho người phụ nữ Việt Nam. Chiếc nón trắng từng đi vào ca dao :
 Qua đình ngả nón trông đình
 Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu.
Vì sao chiếc nón trắng lại được người Việt Nam nói chung, phụ nữ Việt Nam nói riêng trân trọng, yêu quý và trân trọng như vậy? Xin mời các bạn hãy cùng tôi thử tìm hiểu về lịch sử, cấu tạo và công dụng của chiếc nón trắng nhé!
Đoạn 2: Việt Nam là một vùng nhiệt đới, nắng lắm mưa nhiều. Vì vậy chiếu nón đội đầu là vật không thể thiếu được để che nắng che mưa. Nón Việt Nam có lịch sử rất lâu đời. Hình ảnh tiền thân của chiếc nón đã được chạm khắc trên trống đồng Ngọc Lũ, trên thạp đồng từ 2.500-3.000 năm về trước. Từ xa xưa, nón đã hiện diện trong đời sống hàng ngày của người Việt Nam, trong cuộc chiến đấu giữ nước, qua nhiều chuyện kể và tiểu thuyết.
GV: Nếu hai đề văn trên ta không sử dụng biện pháp nghệ thuật thì bi văn sẽ như thế nào?
( Không sinh động, không hấp dẫn)
HS viết bài-trình bày phần mở bài -> GV nhận xét.
 Đọc phần mở bài với đề văn đã chọn. 
GV chốt ý
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC 
- HS nhắc lại kiến thức cũ đã học, đọc bài thuyết minh Họ nhà kim và chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản đó
- GV hướng dẫn HS làm bài tập ở nhà
I.TÌM HIỂU CHUNG
* Kiến thức:
- Bài văn thuyết minh về một thứ đồ dùng có mục đích giới thiệu công dụng, cấu tạo, chủng loại, lịch sử của đồ dùng đó
- Một số biện pháp nghệ thuật được sử dụng như: tự thuật, kể chuyện, hỏi đáp theo lối nhân hóa.có tác dụng làm cho bài viết thêm sinh động, hấp dẫn hơn
II. LUYỆN TẬP
- Đề bài: Thuyết minh về chiếc nón lá Việt Nam
- Yêu cầu : 
+ Đối tượng thuyết minh: Chiếc nón lá
+ Về nội dung: Văn bản thuyết minh phải nêu được công dụng, cấu tạo, chủng loại, lịch sử của chiếc nón
+ Về hình thức: HS phải biết kết hợp các yếu tố nghệ thuật như: so sánh, tự thuật, kể chuyện, hỏi đáp theo lối nhân hóa.vào văn bản thuyết minh để bài viết sinh động, hấp dẫn hơn.
- Lập dàn ý 
* Mở bài:
Giới thiệu vấn đề cần thuyết minh: cái nón như là người bạn thân thiết với em. 
* Thân bài:
Giới thiệu về hình dáng, cấu tạo, đặc điểm, của cái nón.
 (Nếu có thể, nêu thêm: cái nón được ra đời nhờ bàn tay khéo léo của người thợ như thế nào). Cái nón gắn với những kỷ niệm học trò và sinh hoạt hằng ngày của em,
a.Lịch sử chiếc nón
b.Cấu tạo của chiếc nón
c.Quy trình làm ra chiếc nón
d.Giá trị kinh tế, văn hoá, nghệ thuật của chiếc nón
* Kết bài: Cảm nghĩ chung về chiếc nón trong đời sống hiện tại
III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Xác định và chỉ ra tác dụng của biệp pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản thuyết minh Họ nhà kim
( SGK/16)
 - Chuẩn bị “Sử dụng yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh”: đọc và trả lời câu hỏi/ Sgk.
E. RÚT KINH NGHIỆM:
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................