Giáo án Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 82 đến 135 - Năm học 2010-2011

Văn bản: 
TINH THẦN YÊU NƯỚC CỦA NHÂN DÂN TA
( Hồ Chí Minh )
I - MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
Hiểu được qua văn bản chính luận chứng minh mẫu mực, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã làm sáng tỏ chân lí sáng ngời về truyền thống yêu nước nồng nàn của nhân dân Việt Nam.
II - TRỌNG TÂM KIẾN THỨC
1. Kiến thức
- Nét đẹp truyền thống yêu nước của nhân dân ta.
- Đặc điểm nghệ thuật văn nghị luận Hồ Chí Minh qua văn bản.
2. Kĩ năng
- Nhận biết văn bản nghị luận xã hội.
- Đọc – hiểu văn bản nghị luận xã hội.
- Chọn, trình bày dẫn chứng trong tạo lập văn bản nghị luận chứng minh.
III – TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 
Ổn định lớp:
Kiểm tra bài cũ: Đọc ghi nhớ sgk/23. Trình bày phần tìm hiểu đề, lập ý cho đề bài ra thêm.
Bài mới: Dẫn vào bài: Mùa xuân 1951, tại một khu rừng Việt Bắc, Đại hội Đảng Lao động VN (nay là ĐCSVN) lần thứ II được tổ chức. Hồ Chí Minh đã thay mặt Ban chấp hành Trung ương Đảng đọc “Báo cáo chính trị” quan trọng. Trong đó có đoạn bàn về “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” (tên bài do người biên soạn đặt). Tuy là một đoạn trích nhưng văn bản này cũng có khá đầy đủ các yếu tố với các thành phần của một bài văn nghị luận kiểu chứng minh. Vấn đề mà tác giả muốn khẳng định đã được nêu lên như một chân lí ở ngay những câu đầu của bài văn. Nhiệm vụ của bài là tập trung làm sáng tỏ nhận định cơ bản ấy bằng các dẫn chứng chọn lọc, phong phú, giàu sức thuyết phục. Cuối cùng, từ đó bài văn đã nêu lên nhiệm vụ phải phát huy mạnh mẽ và đầy đủ tinh thần yêu nước của nhân dân ta vào công cuộc khánh chiến của toàn dân tộc. Bài văn rất ngắn gọn nhưng có thể xem là một mẫu mực về văn nghị luận chứng minh. (Vì sao một đát nước: đất không rộng, người không đông như nước ta mà luôn luôn chiến thắng tất cả bọn giặc xâm lược, dù chúng mạnh đến đâu, hay từ đâu tới? Làm thế nào để cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp tiến tới thắng lợi? Đó là vấn đề thiết thực và quan trọng nhất mà Đại hội Đảng lần thứ II bàn tới)
Tiến trình tổ chức các hoạt động
Ghi bảng
Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc và tìm hiểu chung về văn bản.
Cách đọc: Giọng mạch lạc, rõ ràng, dứt khoát nhưng vẫn thể hiện tình cảm. Lưu ý các động từ mạnh, các quan hệ từ, các hình ảnh so sánh cần được đọc với giọng phù hợp.
Gọi H đọc ® G nhận xét
Gọi H đọc chú thích sgk/25-26
G giải thích thêm:
- Quyên: kêu gọi, động viên đóng góp, ủng hộ tiền bạc, của cải, vật chất  một cách tự nguyện, tuỳ lòng để làm một việc gì có ý nghĩa.
- Nồng nàn: tình cảm, cảm xúc sôi nổi, mạnh mẽ, dâng trào.
(?)Hãy xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản? Rồi gọi tên thể loại văn bản này?
(?)Bài văn này nghị luận vấn đề gì?
(?)Câu văn nào giữ vai trò câu chốt? (Dân ta  nước)
Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu cấu trúc và dàn ý của văn bản
(?)Nội dung tinh thần yêu nước của nhân dân ta được trình bày theo ba phần:
- Nhận định chung về lòng yêu nước.
- Chứng minh những biểu hiện của lòng yêu nước
- Nhiệm vụ của chúng ta
Tương ứng với những phần đó là những đoạn văn nào?
(?)Từ bố cục đó hãy rút ra dàn ý của văn bản trên?
Hoạt động 3: Hướng dẫn tìm hiểu chi tiết văn bản
(?)Vấn đề chủ chốt tác giả nêu ra để nghị luận là gì? Được thể hiện trong câu văn nào?
(?)Em hiểu như thế nào là tình cảm “nồng nàn yêu nước”?
G nhấn mạnh: “Nồng nàn” là trạng thái tình cảm sôi nổi, mãnh liết của tâm hồn. “Nồng nàn yêu nước” là tình yêu nước ở độ mãnh liệt, sôi nổi, chân thành.
(?)Em thấy câu văn này có tác dụng gì đối với bài văn?
(?)Lòng yêu nước đó của nhân dân ta được tác giả nhấn mạnh trên lĩnh vực nào? (Đấu tranh chống ngoại xâm)
(?)Tại sao ở lĩnh vực đó, lòng yêu nước của dân ta lại bộc lộ mạnh mẽ, to lớn nhất? (Vì đặc điểm dân tộc ta luôn có giặc ngoại xâm nên cần phải có lòng yêu nước để cứu nước. Vì chúng ta cần độc lập, không thể sống nô lệ. Bài văn lại được viết trong thời kì kháng chiến chống Pháp, nhân dân ta đang nỗ lực thi đua yêu nước. Do vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ nhấn mạnh và biểu dương những biểu hiện của tinh thần yêu nước trong công cuộc kháng chiến chống ngoại xâm của dân tộc.
(?)Nổi bật trong đoạn văn mở đầu này là hình ảnh nào?
(?)Ngôn từ nào được tác giả nhấn mạnh khi tạo hình ảnh này?
(?)Tác dụng của các hình ảnh và ngôn từ này gì?
(?)Em đọc được cảm xúc nào của tác giả khi ông viết đoạn văn mở đầu này?
Thảo luận 2 phút: Vậy để chứng minh cho nhận định “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta.”, tác giả đã đưa ra những dẫn chứng nào và sắp xếp theo trình tự ra sao?
G chốt: Tác giả nêu ra những dẫn chứng về các anh hùng trong lịch sử dân tộc và các tầng lớp nhân dân trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Cụ thể là trong 2 thời kì, theo trình tự trước sau, xưa nay. Em hãy chỉ ra những đoạn văn tương ứng? (xưa – 2; nay - 3)
(?)Lòng yêu nước trong quá khứ được xác nhận bằng các chứng cứ lịch sử nào?
(?)Nhận xét cách đưa dẫn chứng trong đoạn văn này?
G chốt: Cách nêu dẫn chứng rành mạch, sáng tỏ. Đoạn này nêu ngắn gọn những trang sử anh hùng, sáng ngời tinh thần yêu nước của tổ tiên ta: từ thời Bà Trưng, Bà Triệu cho đến Lê Lợi, Quang Trung. Tiếp theo là các dẫn chứng về con người và sự việc tiêu biểu của nhân dân trong thời kì kháng chiến lúc bấy giờ. Phần này có ý nghĩa giáo dục, thuyết phục thiết thực. Để chứng minh cho phần này, tác giả đã viết 3 câu văn làm sáng tỏ 3 biểu hiện của lòng yêu nước:
- Tất cả mọi người đều có lòng nồng nàn yêu nước
- Từ tiền tuyến đến hậu phương đều có hành động yêu nước 
- Mọi nghề nghiệp, tầng lớp đều có người yêu nước
Em hãy chỉ ra những câu văn tương ứng?
(?)Trong mỗi câu văn đó, các dẫn chứng được xếp theo cách nào?
(?)Dẫn chứng được trình bày theo kiểu câu có mô hình chung nào? Tác dụng?
G bình: Tác giả sử dụng mô hình “Từ đến” có tác dụng bao quát sự việc lẫn con người, từ việc nhỏ đến việc lớn, từ nơi này đến nơi kia, từ thành phần này đến giai cấp nọ nghĩa là hàm ý không sót một việc làm nào để thể hiện tinh thần yêu nước, không thiếu một tầng lớp nhân dân nào tham gia vào công cuộc kháng chiến. Cách nói như vậy cũng khiến cho các sự việc và con người được liên kết chặt chẽ, nó có mối quan hệ tương quan, bổ sung cho nhau. 
(?)Đoạn văn này được viết bằng cảm xúc nào của tác giả?
(?)Trong đoạn cuối này tác giả đã sử dụng ba hình ảnh so sánh rất tài tình về lòng yêu nước, đó là những hình ảnh nào? Nhận xét tác dụng của cách so sánh này?
(?)Từ hình ảnh so sánh đó tác giả bàn về bổn phận của chúng ta (tức cán bộ Đảng viên), đó là bổn phận gì?
(?)Cách nghị luận của tác giả ở đoạn cuối văn bản này có gì đặc sắc? Tác dụng của cách nghị luận?
Gọi H đọc ghi nhớ sgk/27
(?)Theo em nghệ thuật nghị luận ở bài này có gì đặc sắc?
(?)Qua bài văn này em đã rút ra cho mình bài học gì về thể loại nghị luận chứng minh?
- Sử dụng những dẫn chứng cụ thể, tiêu biểu, giàu sức thuyết phục theo một trình tự nhất định thích hợp.
- Vận dụng biện pháp nghệ thuật so sánh để lí lẽ của mình thêm sinh động, thuyết phục.-
- Lập luận chặt chẽ, trong sáng, gọn gàng, tránh lan man, lê thê, sẽ lầm sang văn kể chuyện.
- Bố cục hợp lí, rõ ràng.
I. Xuất xứ tác phẩm:
(sgk/25)
II. Đọc,tìm hiểu chú thích
III. Thể loại: Văn nghi luận xã hội - chứng minh một vấn đề chính trị xã hội.
IV. Chủ đề: Lòng yêu nước nồng nàn của nhân dân ta.
V. Cấu trúc văn bản:
*) Bố cục:
1. Đoạn 1: Nhận định chung về lòng yêu nước của nhân dân ta.
2. Đoạn 2-3: Chứng minh những biểu hiện của lòng yêu nước
3. Đoạn 4: Nhiệm vụ của chúng ta
*) Dàn ý:
1. MB: (1) Giới thiệu truyền thống quý báu của nhân dân ta khi Tổ quốc bị xâm lăng.
- Lòng yâu nước là truyền thống quý báu của dân tộc ta.
- Khi Tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại trở nên sôi nổi và mạnh mẽ to lớn.
2. TB: (2-3) Những dẫn chứng minh hoạ cho tinh thần yêu nước của nhân dân ta từ trong lịch sử xa xưa cho đến thời đại hiện nay.
- Tinh thần yêu nước đã được chứng minh qua những trang sử vẻ vang của thời đại xa xưa với các anh hùng dân tộc tiêu biểu.(2)
- Các tầng lớp nhân dân ngày nay không phân biệt thành phần, lứa tuổi đã thực hiện lòng yêu nước của mình qua những việc làm cụ thể.(3)
3. KB: (4) Bổn phận của chúng ta là cần khơi dậy tinh thần yêu nước đó để phục vụ cho kháng chiến.
- Tinh thần yêu nước có khi được trưng bày,có khi cất giấu kín đáo.
- Bổn phận của chúng ta là làm cho tinh thần yêu nước được thực hiện.
VI. Tìm hiểu nội dung văn bản:
1. Nhận định chung về lòng yêu nước:
- “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước” ® tạo luận điểm chính cho bài văn, bày tỏ nhận xét chung về lòng yêu nước của nhân dân ta.
- Hình ảnh lòng yêu nước kết thành làn sóng: “nó kết thành  lũ cướp nước” ® điệp từ “nó”, động từ mạnh dùng liên tiếp (kết thành, lướt qua, nhấn chìm) ® gợi tả sức mạnh của lòng yêu nước, tạo khí thế mạnh mẽ cho câu văn và có sức thuyết phục người đọc.
® rưng rưng tự hào về lòng yêu nước mãnh liệt của nhân dân ta.
2. Những biểu hiện của lòng yêu nước:
a) Lòng yêu nước trong quá khứ lịch sử dân tộc.(2)
“Thời đại Bà Trưng  dân tộc anh hùng” ® tiêu biểu, liệt kê theo trình tự thời gian lịch sử.
b) Lòng yêu nước ngày nay của đồng bào ta.(3)
- Tất cả mọi người đều có lòng nồng nàn yêu nước: “Từ các cụ đến các cháu ghét giặc.”
- Từ tiền tuyến đến hậu phương đều có hành động yêu nước: “Từ những chiến sĩ  đến những công chức  con đẻ của mình”
- Mọi nghề nghiệp, tầng lớp đều có lòng yêu nước: “Từ những nam nữ công nhân ”cho đến những đồng bào  quyên đất ruộng cho Chính phủ.”
® liệt kê dẫn chứng + kiểu câu có mô hình liên kết “Từ đến” ® dẫn chứng vừa cụ thể vừa toàn diện góp phần làm sáng rõ chủ đề: lòng yêu nước của đồng bào ta trong kháng chiến chống thực dân Pháp
® cảm phục, ngưỡng mộ lòng yêu nước của đồng bào ta trong kháng chiến chống Pháp.
3. Nhiệm vụ của chúng ta:
*) So sánh tinh thần yêu nước:
- Với các thứ của quý
- Có khi được trưng bày công khai trong tủ kính, trong bình pha lê.
- Có khi lại bị cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm
® đề ra nhiệm vụ cho các bộ Đảng viên đó là: động viên, tổ chức, khích lệ tiềm năng yêu nước của mọi người (phải ra sức giải giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo làm cho tinh thần yêu nước  được thực hành vào công việc yêu nước, công cuộc kháng chiến)
*) Cách kết thúc vấn đề thể hiện rõ phong cách nghị luận của tác giả: giản dị, rõ ràng, cụ thể, chặt chẽ, đầy sức thuyết phục ® dễ hiểu, dễ đi vào lòng người
*) Ghi nhớ: (sgk/27) 
VII. Nghệ thuật:
- Bố cục chặt chẽ, lập luận mạch lạc, sáng sủa.
- Lí lẽ thống nhất với dẫn chứng, dẫn chứng phong phú, lí lẽ được diễn đạt dưới dạng hình ảnh so sánh nên sinh động và dễ hiểu.
- Giọng văn tha thiết giàu cảm xúc.
VIII. Luyện tập: (sgk/27) ... ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Tiếng Việt 
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Tập làm văn 
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________