Giáo án Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 5+6: Cuộc chia tay của những con búp bê - Năm học 2012-2013 - Vũ Thị Thu Hằng

Tuần 2 NS : 18/08/2012
Tiết 5,6 ND :/08/2012
 CUỘC CHIA TAY
 CỦA NHỮNG CON BÚP BÊ
 Khánh Hoài
A. Mục tiêu cần đạt : Giúp HS
- Hiểu được hoàn cảnh éo le và tình cảm, tâm trạng của các nhân vật trong truyện
- Nhận ra được cách kể của tác giả trong văn bản
- Kiến thức 
+ Tình cảm anh em ruột thịt thắm thiết, sâu nặng và nổi đau khổ của những đứa trẻ không may rơi vào hoàn cảnh bố mẹ li dị
+ Đặc sắc nghệ thuật của văn bản
- Kĩ năng
+ Đọc-hiểu văn bản truyện, đọc diễn cảm lời đối thoại phù hợp với tâm trạng của nhân vật
+ Kể và tóm tắt truyện
- KNS : suy nghĩ về ý nghĩa và cách ứng xử thể hiện tình cảm của các nhân vật trong truyện
- Liên hệ ; môi trường gia đình và sự ảnh hưởng đến trẻ em.
B. Chuẩn bị : - GV : Giáo án, tranh ảnh về gia đình
 - HS : bài cũ + mới.
C. Tổ chức hoạt động
* Ổn định tổ chức
* Kiểm tra bài cũ 
 Tính liên kết trong văn bản được tạo nên bởi mấy cách ?
* Giới thiệu bài mới
 Trong cuộc sống bên cạnh những trẻ em được sống trong gia đình hạnh phúc, có cha mẹ yêu thương, chăm sóc, được học hành thì cũng có những em có hoàn cảnh bất hạnh phải chia li người thân khiến các em đau đớn, xót xa. Đó chính là hoàn cảnh của 2 em Thành và Thủy trong văn bản “ Cuộc chia tay của những con búp bê” chúng ta cùng đi tìm hiểu.
Hoạt động thầy trò
Nội dung
- GV hướng dẫn HS đọc văn bản : giọng đọc nhẹ nhàng, xúc động, chú ý ngôn ngữ đối thoại
- GV đọc mẫu -> gọi HS đọc
- GV nhận xét cách đọc của HS.
? Văn bản “Cuộc chia tay của những con búp bê” của tác giả nào ?
? Dựa vào chú thích em hãy nêu một vài nét về tác phẩm ?
- GV hướng dẫn Hs tìm hiểu một số từ ngữ khó.
? Văn bản này thuộc kiểu văn bản nào ? Viết theo phương thức biểu đạt chính nào ?
- Văn bản nhật dụng viết theo kiểu văn bản tự sự (kết hợp miêu tả và biểu cảm
? Văn bản có thể chia làm mấy phần ? Nêu nội dung của từng phần ?
3 phần : + Phần 1 : Từ đầu -> giấc mơ thôi. 
 Chia búp bê 
+ Phần 2 : Tiếp -> tôi đi
 Chia tay cô giáo và bạn bè
+ Còn lại
 Anh em chia tay 
- GV hướng dẫn HS tìm hiểu chi tiết văn bản
? Truyện kể về việc gì ? Ai là nhân vật chính ?
- Truyện viết về cuộc chia tay của 2 anh em Thành và Thủy vì bố mẹ phải li dị
- Nhân vật chính : Thành và Thủy
? Truyện được kể theo ngôi thứ mấy ? Việc lựa chọn ngôi kể có tác dụng gì ?
- Ngôi kể thứ nhất : xưng tôi (Thành) là người chứng kiến sự việc xảy ra,cũng như là người chịu nổi đau như em gái mình.
- Cách lựa chọn ngôi kể này thể hiện được sâu sắc những suy nghĩ, tình cảm và tâm trạng của nhân vật -> Truyện có sức thuyết phục cao
? Những con búp bê có ý nghĩa như thế nào trong cuộc sống của 2 anh em Thành và Thủy ?
- GV cho HSTL nhóm. Đại diện nhóm trình bày.
- Những con búp bê vốn là đồ chơi của tuổi nhỏ, thường gợi lên sự ngộ nghĩnh trong sáng, ngây thơ. Nó cũng là đồ chơi thân thiết, là hình ảnh của 2 anh em.
? Ví sao 2 anh em lại chia búp bê ?
- Bố mẹ li hôn, 2 anh em phải xa nhau nên búp bê cũng phải chia đôi
? Tại sao truyện không nói cuộc chia tay của Thành và Thủy mà là của những con búp bê ?
- Tác giả mượn chuyện những con búp bê phải chia tay để nói lên một cách thắm thía nỗi đau xót và vô lí của cuộc chia tay hai anh em (Thành- Thủy).
? Hình ảnh Thành và Thủy hiện lên như thế nào khi mẹ lệnh phải chia đồ chơi ? Tìm những chi tiết thể hiện tâm trang của 2 anh em ?
- Thủy : run lên bần bật, kinh hoang, tuyệt, buồn thăm thẳm, mi sưng mọng vì khóc nhiều.
- Thành : cắn chặt môi, nước mắt tuôn ra như suối
? Tác giả đã sử dụng biện pháp NT gì khi nói về tâm trạng của 2 anh em Thành và Thủy ?
? Tâm trạng đau đớn,bất lực của 2 đứa trẻ được tác giả đặt cạnh một đoạn văn miêu tả cảnh thiên nhiên tươi đẹp, sinh động. Việc miêu tả như vậy có tác dụng gì ?
- Đưa ra mâu thuẫn giữa tâm trạng nhân vật với ngoại cảnh để làm tăng nổi buồn đau của 2 đứa trẻ.
- GV gọi HS đọc 4 câu cuối của đoạn văn “Vậy mà giấc mơ thôi”
- Nổi đau phỉ chia tay người em gái nhỏ của Thành như xoáy sâu vào trái tim người đọc gợi lên bao nổi xót xa.
GV : Cha mẹ bỏ nhau, anh em li tán, đứa xa bố đứa xa mẹ. Thủy phải bỏ học giữa chừng trong đời tuổi thơ đã làm xót xa lòng người đọc.
TIẾT 6
? Trước bi kịch gia đình tình cảnh của hai anh em Thành và Thủy như thế nào ? Thể hiện qua chi tiết nào ?
- Thủy : suốt đêm khóc, lặng lẽ đặt tay lên vai anh, nhớ và mong gặp bố,bảo anh đưa đến trường
- Thành cũng đau khổ, kéo em ngồi xuống vuốt tóc, xót xa nhìn em, lấy khăn mặt ướt đưa cho em
? Thủy đã quan tâm chăm sóc anh trai ntn ? Chứng tỏ Thủy là một người ntn ?
- Mang kim chỉ ra sân vận động vá áo cho anh
- Cho con “Vệ sĩ” canh giấc ngủ cho anh
- Nhường búp bê cho anh
? Từ những việc làm của Thủy, Thành đã cư xử ntn ? Thành là một người anh ntn ?
- Giúp em học tập, đón em đi học về
- Nhường đồ chơi cho em
- Đau đớn, khóc thầm khi chia xa
? Qua những chi tiết đó em thấy tình cảm của 2 anh em ntn ?
? Giữa Thành và Thủy đã xảy ra một việc rất cảm động đó là việc nào ? 
- Việc chia đồ chơi, chia búp bê -> diễn ra một cuộc đấu tranh tư tưởng của 2 anh em, nhất là Thủy.
? Lời nói và hành động của Thủy khi chia búp bê có gì mẫu thuẫn ?
- Lúc đầu : tru tréo lên giận dữ -> “Sao anh ác thế” -> tức giận
- Sau đó : Thành cho em tất cả đồ chơi -> cặp mắt Thủy dịu lại -. Chợt nghĩ “nhưng lấy ai gác đêm cho anh” -> thương anh
GV : Ở đây có những điều éo le, trái ngược đối lập nhau giữa sự thật : búp bê phải chia tay, 2 anh em phải chia tay, niềm vui trẻ thơ bị chia cắt – với tình anh em gắn bó, tấm lòng vị tha.
- Sự thật cuộc đời cay đắng >< tình thương ngọt ngào êm dịu
? Đưa ra tình huống này, tác giả muốn nói lên điều gì ?
- Gia đình đoàn tụ, anh em không phải rời xa nhau
? Việ Thủy đặt con “em nhỏ” bên cạnh con “Vệ sĩ” có ý nghĩa ntn ?
- Nhắc nhở các bậc làm cha làm mẹ về việc đừng để gia đình tan vỡ
- Không muốn chia rẽ tình anh em.
- GV gọi HS đọc đoạn 2.
? Ngoài chia tay với anh, với búp bê Thủy còn chia tay với ai?
? Tại sao đến trường học Thủy lại khóc thút thít ? Tại sao Thủy lại có tâm trạng ấy ?
- Trường học là nơi ghi khắc những kỉ niệm vui của Thủy : thầy cô, bè bạn, bản tin, trò chơi với bạn bèvà Thủy sắp phải chia xa mãi mãi nơi này vì Thủy sẽ không còn được đi học nữa
? Cảnh chia tay đó diễn ra ntn ? Biểu hiện của cô giáo ra sao khi hay tin Thủy không đi học nữa ? tâm trạng của bọn trẻ ra sao ?
- Cô giáo : ôm chầm lấy em, tặng quà, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa
- Bạn bè : khóc mỗi lúc một to hơn
? Chi tiết cô giáo ôm chặt lấy Thủy nói : “cô biết chuyện rồi, cô thương em lắm”, các bạn cùng lớp “sững sờ khóc thút thít” có ý nghĩa gì ?
- Niềm đồng cảm, xót thương cảnh ngộ éo le của Thủy
? GV liên hệ về môi trường : trong môi trường giáo dục các em cần phải cư xử như thế nào với thầy cô, bạn bè ? Các em cần phải có thái độ như thế nào đối với trường lớp ?
? Qua đầy em cảm nhận như thế nào về tình thương, lòng nhân ái của con người trong xã hội ?
? Trong khi 2 anh em Thành và Thủy đau khổ như thế thì cảnh vật xung quanh lại thế nào ? Cuộc sống ra sao ?
- Lũ chim nhảy nhót trên cành những bông hoa
- Người đi chợ vẫn ríu ran
- Mọi người đi lại bình thường, nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật.
? Tại sao Thành lại kinh ngạc trước những cảnh đó ?
- Cảnh vật bên Thành bình thường, đẹp, mọi người và trời đất vẫn bình thường -> sự vô tình. Thành và Thủy phải chiu đựng sự mất mát, đỗ vỡ qua lớn. Em ngạc nhiên vì trong tâm hồn mình đang nổi giông bão khi sắp phải chia tay với đứa em gái nhỏ thân thiết, đất trời như sụp đổ trong tâm hồn em, thế mà ở bên ngoài đất trời và mọi người vẫn ở trạng thái bình thường
? Em có nhận xét gì về cách miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật của tác giả ? Cách miêu tả đó có tác dụng gì ?
- GV lồng ghép giáo dục môi trường : muốn trẻ em hạnh phúc thì gia đình mà đặc biệt là những người lớn phải sống như thế nào ? Có cách nào tránh được nỗi đau như Thành và Thủy không ?
? Vào lúc đồ vật đã chất lên xe tải chuẩn bị cho cuộc ra đi, hình ảnh của Thủy hiện lên qua các chi tiết nào ? Qua đó em hiểu gì về Thủy ?
- Mặt tái xanh như tàu lá, chạy vội vào nhafghif lấy con búp bê, khóc nức lên nắm tay tôi dặn dò, dặt con em nhỏ quàng tay vào con vệ sĩ
- Thủy là 1 cô bé có tâm hồn trong sáng, nhảy cảm, thắm thiết nghĩa tình với anh trai, chịu nổi đau không đáng có
? Trước khi đi, Thủy dã có lời nhắn nào với anh trai ? Lỏi nhắn đó có ý nghĩa gì ?
- Không để 2 con búp bê xa nhau -> không được chia rẽ anh em, mỗi gia đình và XH hãy vì hạnh phúc của tuổi thơ.
? Trong truyện có mấy cuộc chia tay ? Cuộc chia tay nào làm em cảm động nhất ? Vì sao ?
1. Cuộc chia giữa bố và mẹ
2. Cuộc chia tay của đồ chơi
3. Cuộc chia tay của Thủy và các bạn
4. Cuộc chia tay giữa 2 anh em
- Cuộc chia tay giữa 2 anh em là cuộc chia tay xúc động, đáng thương nhất, cảm động nhất. Cảnh vật vẫn đẹp, cuộc sống vẫn sôi nổi diễn ra, chim vẫn hót, nắng vẫn đẹp “vàng ươm”. Người vẫn đi lại bình thường, vẫn cười nói ríu ran, thế mà 2 bố mẹ chia tay để 2 anh em phải xa nhau.Một bi kịch thật đáng thương.
- GV hướng dẫn HS tổng kết, luyện tập
? Em hãy nêu những nét đặc sắc của truyện ?
? Qua câu chuyện tác giả muốn nhắn gửi chúng ta điều gì ?
- GV nêu câu hỏi cho HS luyện tập.
- Em hãy kể tóm tắt truyên.
- Trong truyện chi tiết nào khiến em xúc động nhất, vì sao?
I/ Đọc, hiểu chú thích
1.Đọc
2 Tác giả : Khánh Hoài
3. Tác phẩm : Truyện ngắn được trao giải nhì trong cuộc thi thơ - văn viết về quyền trẻ em tổ chức tại Thụy Điển năm 1992
* Từ khó
* Thể loại : văn bản nhật dụng
* Bố cục : 3 phần
II/ Đọc, hiểu văn bản
1. Tâm trạng và tình cảm của hai anh em Thành và Thủy
* Tâm trạng của 2 anh em
- Thủy : run lên bần bật, kinh hoang, tuyệt, buồn thăm thẳm, mi sưng mọng vì khóc nhiều.
- Thành : cắn chặt môi, nước mắt tuôn ra như suối
- Sử dụng hàng loạt các động từ, tính từ, từ láy, phép so sánh làm nổi rõ tâm trạng của nhân vật : buồn bã, đau đớn,xót xa, buồn thảm,bất lực
* Tình cảm của 2 anh em
- Thủy là một cô bé nhân hậu, giàu tình thương,quan tâm tới anh.
- Thành là người anh tốt, biết sống vì em, hết lòng yêu thương em.
- Gần gũi,thương yêu, chia sẻ và quan tâm đến nhau
- Khẳng định nổi khát khao cháy bỏng của tuổi thơ chúng ta : phải được hạnh phúc, không muốn chia tay.
2. Cuộc chia tay lớp học và cô giáo
- Tâm trạng đầy lưu luyến, buồn bã, đau khổ
- Mọi người đều ngạc nhiên, xúc động, xót thương cảnh ngộ éo le của Thủy
- Cần yêu thương và quan tâm đến quyền lợi của trẻ em, đừng làm tổn hại đến những tình cảm tự nhiên, trong sáng
3. Tâm trạng của Thành khi ra khỏi trường
- Trong tâm hồn Thành đang nổi giông bão vì sự mất mát đổ vỡ, bất hạnh, cô đơn ,sắp phải chia tay với em gái.
- Miêu tả diễn biến tâm lí chính xác làm tăng nổi buồn sâu thẳm, sự thất vọng, bơ vơ của nhân vật
III/ Tổng kết, luyện tập
1. Tổng kết
a. Nghệ thuật
- Xây dựng tình huống tâm lí
- Kể theo ngôi kể thứ nhất
- Lời kể tự nhiên theo trình tự sự việc
b. Nội dung
 Là câu chuyện của những đứa con nhưng lại gợi cho những người làm cha, làm mẹ phải suy nghĩ. Trẻ em cần được sống trong mái ấm gia đình. Mỗi người cần phải biết giữ gìn gia đình hạnh phúc.
2. Luyện tập
 D. Củng cố, dặn dò
- Củng cố : GV cho HS nhắc lại ND của bài học
- Dặn dò : Chuẩn bị bài : Bố cục trong văn bản
2