Giáo án Ngữ văn lớp 6 - Vượt thác - Trích: Quê nội _ Võ Quảng

Tiết 85
Tuần 23
VƯỢT THÁC 
- Trích: Quê nội _Võ Quảng - 
1. Mục tiêu: Giúp HS: 
 1.1. Kiến thức: 
- Tình cảm của tác giả đối với cảnh vật quê hương, với người lao động.
- Một số phép tu từ được sử dụng trong văn bản nhằm miêu tả thiên nhiên và con người
 1.2. Kĩ năng:
- Đọc diễn cảm : giọng đọc phải phù hợp với sự thay đổi trong cảnh sắc thiên nhiên.
- Cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng con người và thiên nhiên trong đoạn trích.
 1.3. Thái độ:
Giáo dục HS lòng yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước.
2. Trọng tâm:
* Kiến thức:
- Tình cảm của tác giả đối với cảnh vật quê hương, với người lao động.
- Một số phép tu từ được sử dụng trong văn bản nhằm miêu tả thiên nhiên và con người
* Kĩ năng: 
- Đọc diễn cảm : giọng đọc phải phù hợp với sự thay đổi trong cảnh sắc thiên nhiên.
- Cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng con người và thiên nhiên trong đoạn trích.
3. Chuẩn bị:
3.1 Giáo viên: Đồ dùng + Phiếu A, B, C, D, ảnh chân dung Võ Quảng.
3.2 Học sinh: Bảng nhóm, vở soạn
4. Tiến trình : 
 4.1.Ổn định tổ chức và kiểm diện: kiểm tra sĩ số.
 4.2.Kiểm tra miệng: 
 ? Nêu diễn biến tâm trạng nhân vật người anh trai ( Truyện: Bức tranh của em gái tôi)?
=> à Từ trước cho đến khi thấy em gái tự chế màu vẽ:
Quan sát những biểu hiện về lòng say mê hội họa của Kiều Phương : bằng con mắt kẻ cả, không chú ý, không quan tâm => xem đó là những trò nghịch vô bổ của trẻ con 
à Khi tài năng hội hoạ của em được phát hiện : 
Mặc cảm vì nghĩ rằng bản thân không có năng khiếu gì.
=> Ghen tị, xa lánh và không thân với em gái như trước nữa.Nhưng vẫn quan tâm ”theo dõi ” từng bước tiến của em.
 * Khi đứng trước bức tranh giải nhất của em gái :
Xúc động khi cảm nhận được tâm hồn, lòng nhân hậu của Kiều Phương qua bức tranh ”Anh trai tôi”.
 ? Nghệ thuật của truyện?
=> -Kể chuyện bắng ngôi thứ nhất tạo nên sự chân thật cho câu chuyện .
-Miêu tả chân thực diến biến tâm lí của nhân vật.
 ? Lý do nào cho thấy người anh trai là nhân vật trung tâm trong truyện “ Bức tranh của em gái tôi”? 
=> Vì : truyện tập trung miêu tả quá trình tự nhận thức ra thiếu sót của nhân vật người anh
 ? Ý nghĩa văn bản?
=> Tình cảm trong sáng , nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn, cao đẹp hơn lòng ghen ghét, đố kị.
Chọn câu trả lời đúng nhất 
? Nhận xét nào sau đây không thể hiện đúng bài học của truyện?
A. Cần vượt qua lòng tự ti trước tài năng của người khác
B. Trân trọng và vui mừng trước những thành công của người khác
C. Biết xấu hổ khi mình thua kém người khác (x)
D. Nhân hậu và độ lượng sẽ giúp mình tự vượt qua tính ích kỷ cá nhân
 * Theo em vị trí quan sát để miêu tả cuộc vượt thác của tác giả là ở đâu?
=> Trên cùng con thuyền với Dượng Hương Thư
 4.3 Giảng bài mới:	
 Hoạt động của thầy và trò
Nội dung bài học
Hoạt động 1: Vào bài: Ở bài học 19, chúng ta đã hiểu vể thiên nhiên hoang dã, phong phú, độc đáo và cuộc sống con người ở vùng đất cực Nam Tổ quốc. Bài “Vượt thác” sẽ cung cấp cho chúng ta cảnh quan của một khúc sông Thu Bồn của miền Trung Việt Nam với vẻ đẹp hùng vĩ, dữ dội của thiên nhiên và những con người lao động dũng cảm.
Hoạt động 2: Đọc – Tìm hiểu chú thích.
? Hướng dẫn các đọc, chú ý thay đổi giọng điệu cho phù hợp với nội dung của từng đoạn : nhẹ nhàng; sôi nổi, mạnh mẽ; êm ả, thoải mái?
? Dựa vào chú thích dấu */sgk – nêu vài nét về tác giả?
? Tác phẩm?
? Yêu cầu HS giải thích 1 số từ khó?
? Văn bản có thể chia làm mấy phần? Nội dung của mỗi phần?
=> Đoạn 1: Từ đầu => "nhiều thác nước" à Cảnh thuyền nhổ sào, ngược dòng sông, chuẩn bị vượt nhiều thác nước.
Đoạn 2: Tiếp theo => "Cổ Cò"à Cảnh Dượng Hương Thư chỉ huy thuyền vượt thác 
Đoạn 3: Còn lại àQua nhiều lớp núi, thuyền lại tiến tới vùng đồng bằng.
Hoạt động 3: Tìm hiểu văn bản
? Sau khi đọc bài văn, xác định vị trí quan sát để miêu tả của người kể chuyện? (ở trên thuyền )
? Theo em, vị trí quan sát ấy có phù hợp không? 
(có ) Vì sao? ( vì sẽ miêu tả được chi tiết những gì diễn ra ) .
? Cảnh dòng sông và hai bên bờ đã có sự thay đổi như thế nào theo từng chặng đường của con thuyền ?
=>- Đoạn sông ở đồng bằng thì êm đềm, hiền hòa, thơ mộng, thuyền bè tấp nập.
- Cảnh hai bên bờ thì rộng rãi, trù phú với những bãi dâu trải ra bạt ngàn.
* Sắp đến đoạn có nhiều thác ghềnh thì cảnh vật hai bên bờ sông cũng thay đổi : vườn tược um tùm, những chòm cổ thụ đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước, núi cao như đột ngột hiện ra trước mặt.
* Ở đoạn sông có nhiều thác dữ : " nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá dựng đứng chảy đứt đuôi rắn ".
* Ở đoạn cuối, dòng sông vẫn chảy quanh co giữa những núi cao, nhưng dường như đã bớt hiểm trở và đột ngột mở ra một vùng khá bằng phẳng. 
?Vì sao quang cảnh thiên nhiên lại thay đổi như vậy?
=> GV giải thích : do địa lí ở vùng miền Trung nước ta có dải đồng bằng hẹp tiếp liền với núi, vì vậy phần lớn các dòng sông không dài lắm , độ dốc lớn, có nhiều thác và dòng chảy thay đổi rõ rệt qua từng vùng.
? Em có nhận xét gì về cảnh thiên nhiên nơi đây ?
* GV chuyển ý : với cảnh quan như vậy thì hình ảnh con người chèo thuyền vượt thác dữ như thế nào , chúng ta tìm hiểu phần b.
? Cảnh con thuyền vượt thác đã được miêu tả như thế nào ?
=> HS tìm : (Nước từ trên cao phóng xuống chảy đứt đuôi rắn.Ba người liên tục phóng sào xuống lòng sông., chiếc sào cong lại, nước bị cản văng bọt tứ tung, thuyền vùng vằng cứ chực trụt xuống )
GV :Động từ : trụ , ghì, phóng, uốn được dùng rất phù hợp miêu tả công việc nặng nhọc, khẩn trương của người lái, người chèo , người phóng sào.
Đặc biệt từ “vùng vằng” dùng rất hay, nó diễn tả được sự cố gắng chống chọi của con người, sự ngang ngược của dòng thác, sự khó bảo của con thuyền.
? Người chỉ huy con thuyền vượt thác là ai ? 
? Tìm chi tiết miêu tả ngoại hình và hành động của Dượng Hương Thư ?
=> Ngoại hình : Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc. Các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa,
* Động tác :co người phóng chiếc sào xuống lòng sông, ghì chặt đầu sào, cắn răng, thả sào, rút sào nhanh như cắt .
? Em có nhận xét gì về ngoại hình và những động tác của Dượng Hương Thư trong cuộc vượt thác?
? Dượng Hương Thư lúc vượt thác và lúc ở nhà, hai hình ảnh này giống hay khác?
? Qua phần tìm hiểu trên, em có nhận xét gì về hình ảnh nhân vật dượng Hương Thư?
Hoạt động 4: Tổng kết
? Hãy chỉ ra nét đặc sắc trong nghệ thuật của văn bản ?
=> HS chỉ ra một số hình ảnh nhân hóa, so sánh :
-Những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt, đứng trầm ngâm, lặng nhìn xuống nước.
- Dương Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, giống như một hiệp sĩ...vĩ.
-Những cây to...như những cụ già....
? Em hãy nêu ý nghĩa văn bản ?
* Qua bài văn em cảm nhận như thế nào về thiên nhiên và con người lao động được miêu tả ? 
=> thiên nhiên miền Trung vừa thơ mộng vừa dữ dội, con người lao động quả cảm, biết vượt qua khó khăn.
Hoạt động 5: Luyện tập
? Hãy nêu những nét đặc sắc của phong cảnh thiên nhiên được miêu tả ở bài “Sông nước Cà Mau” và “Vượt thác” ?
* GV hướng dẫn HS lập bảng so sánh về nội dung và nghệ thuật của mỗi tác phẩm.( bảng phụ )
I.Đọc – Tìm hiểu chú thích:
 1. Đọc: 
 2. Tìm hiểu chú thích
 a. Tác giả: 
Võ Quảng (1920-2007 ) quê ở Quảng Nam, nhà văn chuyên viết truyện cho thiếu nhi.
 b.Tác phẩm: 
"Vượt thác" trích từ chương XI của truyện "Quê nội" - tác phẩm viết về cuộc sống ở một làng quê ven sông Thu Bồn trong những ngày sau cách mạng tháng Tám 1945 và những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
II. Tìm hiểu văn bản:
 a. Sự thay đổi cảnh quan thiên nhiên qua từng vùng.
 - Bức tranh thiên nhiên trên sông Thu Bồn được miêu tả theo hành trình vượt thác: 
 + Cảnh đẹp êm đềm ở vùng đồng bằng.
 + Cảnh đẹp uy nghiêm của vùng núi rừng.
=> Cảnh dòng sông và hai bên bờ thay đổi theo từng chặng đường của con thuyền , vừa thơ mộng, vừa dữ dội.
 b. Cảnh Dương Hương Thư chỉ huy con thuyền vượt thác :
 * Cảnh con thuyền vượt thác :
Ba người liên tục phóng sào xuống lòng sông , dùng hết sức chống lại dòng thác, thuyền vùng vằng cứ chực trụt xuống. Thuyền vượt qua khỏi thác Cổ Cò.
 * Dượng Hương Thư trong cảnh vượt thác :
-Ngoại hình : khỏe, đẹp, rắn chắc thể hiện sức mạnh, sự cố gắng hết sức, tập trung tất cả tinh thần và nghị lực để chiến đấu với dòng thác.
-Động tác :nhanh nhẹn , quyết liệt
à Con người lao động quả cảm, người chỉ huy vượt thác dày dạn kinh nghiệm đồng thời là người khiêm nhường, nhu mì trong cuộc sống gia đình..
=> Hình ảnh quả cảm của dượng Hương Thư trong cuộc vượt thác , qua đó làm nổi bật vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người lao động trên nền cảnh thiên nhiên rộng lớn, hùng vĩ.
III. Tổng kết :
 1. Nghệ thuật : 
-Phối hợp miêu tả cảnh thiên nhiên và miêu tả ngoại hình, hành động của con người.
-Sử dụng phép nhân hóa, so sánh phong phú và có hiệu quả.
-Lựa chọn các chi tiết miêu tả đặc sắc , có chọn lọc.
-Sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, biểu cảm và gợị lên nhiều liên tưởng .
 2. Ý nghĩa văn bản: 
"Vượt thác " là một bài ca về thiên nhiên, đất nước quê hương, về lao động; từ dó đã kín đáo nói lên tình yêu đất nước, dân tộc của nhà văn.
IV. Luyện tập 
* Những nét đặc sắc về phong cảnh: 
- Thiên nhiên sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ đầy sức hoang dã, chợ Năm Căn là hình ảnh cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo của vùng cực nam Tổ quốc
- Phong cảnh thiên nhiên thay đổi và cảnh vượt thác dữ dội của con thuyền trên sông Thu Bồn tỉnh Quảng Nam.
* Nghệ thuật miêu tả:
- Tả cảnh sông nước từ ấn tượng chung, từ cái nhìn khái quát đến cụ thể .
- Nghệ thuật tả cảnh, tả người, từ điểm nhìn trên con thuyền theo hành trình vượt thác.
4.4. Câu hỏi, bài tập củng cố:
? Hình ảnh nhân vật dượng Hương Thư ?
=> Hình ảnh quả cảm của dượng Hương Thư trong cuộc vượt thác , qua đó làm nổi bật vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người lao động trên nền cảnh thiên nhiên rộng lớn, hùng vĩ.
Chọn câu trả lời đúng nhất 
? Chi tiết nào không miêu tả cảnh dòng sông ở vùng đồng bằng?
A. Bãi dâu trải ra bạt ngàn
B. Những con thuyền xuôi chầm chậm
C. Càng về ngược, vườn tược càng um tùm
D. Nước bị cản, văng tứ tung. (x)
4.5 Hướng dẫn học sinh tự học:
* Đối với bài học ở tiết học này: - Học bài: nội dung ghi
 - Hoàn chỉnh Bài tập vào VBT
 -Đọc kĩ văn bản, nhớ những chi tiết miêu tả tiêu biểu.
-Hiểu ý nghĩa của các phép tu từ được sử dụng trong bài khi miêu tả cảnh thiên nhiên.
-Chỉ ra những nét đặc sắc của phong cảnh thiên nhiên được miêu tả trong "Sông nước Cà Mau " và "Vượt thác ".
* Đối với bài học ở tiết học tiếp theo:
- Chuẩn bị: Buổi học cuối cùng 
+ Đọc trước văn bản.
+ Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm. Bố cục văn bản?
+ Truyện có những nhân vật nào đáng chú ý ( phân tích)?
+ Nghệ thuật văn bản đã sử dụng?
+ Ý nghĩa văn bản?
Rút kinh nghiệm:
Nội dung:
Phương pháp:
 Sử dụng đồ dùng, thiết bị dạy học: