Giáo án Ngữ văn lớp 6 - Tuần 16 - Tiết 62: Mẹ hiền dạy con (truyện trung đại)

Tuần : 17 Ngày soạn : 20 /11 / 2010 
 Tiết : 62 Ngày dạy : 30/11/ 2010 
 MẸ HIỀN DẠY CON
 ( Truyện trung đại )
Bài 15 
I. MỤC TIÊU : 
- Hiểu nội dung , ý nghĩa của truyện mẹ hiền dạy con
- Hiểu cách viết truyện gần với kí , viết sử ở thời trung đại.
II. KIẾN THỨC CHUẨN :
1. Kiến thức :
	- Những hiểu biết bước đầu về Mạnh Tử.
	- Những sự việc chính trong truyện.
	- Ý nghĩa của truyện.
	- Cách viết truyện gần với kí ( ghi chép sự việc ) , viết sử ( ghi chép chuyện thật ) ở thời trung đại.
 2. Kĩ năng : 
	- Đọc – hiểu văn bản truyện trung đại Mẹ hiền dạy con.
	- Nắm bắt và phân tích được các sự việc trong truyện .
	- Kể lại được truyện.
III. HƯỚNG DẪN – THỰC HIỆN :
Hoạt động giáo viên
Hoạt động học sinh
Nội dung hoạt động
+ Hoạt động 1 : Khởi động 
- Ổn định lớp.
- Kiểm tra bài cũ.
- Giới thiệu bài mới.
- Ổn định nề nếp – kiểm tra sỉ số.
- Hỏi: Hãy kể tóm tắt chuyện giữa bà đỡ Trần với con hổ; giữa bác tiều với con hổ ?
- Kiểm tra sự chuẩn bị của HS.
- là người mẹ ai chẳng đặng lòng thương con , mong muốn con nên người , nhưng khó hơn nhiều là biết cách dạy con , giáo dục con cho có hiệu quả , để biết giáo dục con như thế nào là có hiệu quả chúng ta cùng vào tìm hiểu bài “ Mẹ hiền dạy con”
- Báo cáo sỉ số.
- HS trả lời cá nhân. 
- Nghe , ghi tựa bài.
+ Hoạt động 2 : Đọc hiểu văn bản
- Gọi HS đọc chú thích 1 , 2 SGK .
* Chốt : “ Luyệt nữ truyện” là truyện về các bậc liệt nữ ; liệt nữ : người đàn bà có tiết nghĩa hoặc có khí phách anh hùng của Trung Quốc xưa , được Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc và Tử An Trần Lê Nhân chọn dịch , in trong sách “ Cổ học tinh hoa “ ( Tinh hoa của nền học cổ ) lần đầu năm 1926 , được tái bản nhiều lần , cho tới nay vẫn có nhiều người Việt Nam đón đọc . Đây là một truyện nổi tiếng xưa nay ở Trung Quốc củng như ở nước ta . Mạnh Tử ( 372 ? – 289 ? TCN ) , tên là Mạnh Kha , người đất Trâu ( nay là huyện Trâu ) – Tỉnh Sơn Đông – Trung Quốc , học trò của Tử Tư – Cháu Khổng Tử . Mạnh Tử đã cùng học trò viết sách Mạnh Tử – tác phẩm quan trọng và rất nổi tiếng , được coi là một trong 4 tác phẩm kinh điển ( Tứ thư ) của Nho gia .
- GV hướng dẫn đọc văn bản .
- GV đọc văn bản .
- Gọi HS đọc văn bản .
- Gọi HS đọc chú thích từ khó . ( Từ 3 – 9 SGK )
- HS đọc SGK .
- Đọc chú thích.
- HS đọc truyện.
I. GIỚI THIỆU 
- Truyện “mẹ hiền dạy con” được tuyển dịch từ sách “ liệt nư truyện ”õ của Trung Quốc .
+ Hoạt động 3 : Phân tích
- Hỏi : Qua văn bản vừa đọc , em thấy có mấy sự việc diễn ra ?
- Yêu cầu HS tóm tắt 5 sự việc đã diễn ra giữa mẹ con thầy Mạnh Tử .
- Gọi HS nhận xét bổ sung .
- GV nhận xét và treo bảng phụ 5 sự việc vừa tóm tắt .
GV : Chúng ta đi vào phân tích 3 sự việc đầu .
- Hỏi: Vì sao cậu bé Mạnh Tử ( lúc nhỏ ) cứ ở đầu thì bắt chước cảnh sống ở đó ?
Chốt và liên hệ thực tế : Vì tâm hồn trẻ nhỏ ngây thơ như tờ giấy trắng , trẻ lại có thối quen bắt chước hay làm theo vì tư duy độc lập chưa phát tiển nên trẻ chưa phân biệt được tốt , xấu , hay , dỡ 
Hỏi: Khi nhà ở gần nghĩa địa thì Mạnh Tử hay bắt chước điều gì ?
Hỏi: Người mẹ giáo dục con bằng cách nào ?
Hỏi: Khi chuyển nhà đến gần chợ thì Mạnh Tử bắt chước những gì ?
Hỏi: Người mẹ giáo dục con bằng cách nào ?
Hỏi: Vì sao mẹ Mạnh Tử quyết tâm chuyển nhà đến hai lần ? 
Chốt : Vì thương con muốn lo lắng cho tương lai của con và sớm hiểu rõ điều nguy hiểm ấy nên phải chuyễn chổ ở đến hai lần .
Hỏi: Lần thứ ba mẹ Mạnh Tử chuyển nhà đến gần trường học thì Mạnh Tử học được những gì ?
Hỏi: Thái độ của người mẹ ra sao , khi Mạnh Tử được học lễ phép cấp sách vỡ ?
Chốt : Vì đó là môi trường tốt ( chổ này là chổ con ta ở được ) vì ở đây trẻ có thể bắt chước học tập lễ phép , cấp sách vỡ đúng “ gần mực thì đen , gần đèn thì sáng” như nhân dân ta vẫn nhắn nhủ con cháu .
Hỏi: Vậy trong việc dạy con điều quan tâm trước hết của bà mẹ là gì ?
- Treo bảng phụ . Yêu cầu HS thảo luận .
Câu hỏi thảo luận : Hãy nêu ý nghĩa giáo dục của 3 sự việc trên là như thế nào ? ( 3 phút )
- Yêu cầu đại diện nhóm trình bày .
- GV nhận xét tinh thần thảo luận và kết quả .
- Treo bảng phụ :
* Ý nghĩa : Phải chọn môi trường sống có lợi nhất cho việc hình thành nhân cách của trẻ thơ ..
- GV yêu cầu HS thử tìm 1 số câu tục ngữ nói về sự ảnh hưởng của môi trường đến nhân cách con người .
Chuyển ý : Đó là nội dung và ý nghĩa của ba sự việc đầu , còn hai sự việc cuối có ý nghĩa như thế nào , ta cùng tìm hiểu tiếp phần 2 .
Hỏi: Ở sự việc thứ tư bà mẹ đã làm gì đối với con?
Hỏi: Nói xong bà mẹ tự nghĩ việc làm của mình như thế nào ?
Chốt: Bà mẹ của Mạnh Tử cảm thấy việc làm và hành động của mình như thế là sai lầm về phương pháp giáo dục con cái -> Một người mẹ gương mẫu .
Hỏi: Bà mẹ sửa lại việc làm sai lầm của mình bằng cách nào ?
Chốt: “ Lời nói đi đôi với việc làm”
Hỏi: Ý nghĩa của việc làm thứ tư như thế nào trong việc giáo dục con cái ? 
Chốt: Trong việc giáo dục con cái trong gia đình , bậc làm cha , làm mẹ không được dạy trẻ nói dối , đối với trẻ phải giữ chữ tín như ta hứa mua quà cho trẻ thì nhất định phải mua  giữ đức tín thành thật  để trẻ nôi theo 
- GV : Kể cho HS nghe mẫu chuyện về thầy Tăng Sâm . Và diễn giảng về tính trung thực và chữ tín cho HS nghe .
Hỏi: Sau cùng là sự việc gì xảy ra ?
Hỏi: Khi Mạnh Tử bỏ học về nhà thì người mẹ có biểu hiện gì ?
Hỏi: Qua sự việc thứ 5, em nhận xét thế nào về thái độ của người mẹ trong việc dạy con ? Theo em , Mạnh Tử có ngoan không ? 
Chốt: Về cách dạy con : thương con nhưng không nuông chiều, giáo dục con chí học hành .
Hỏi: Qua đó cho thấy bà mẹ Mạnh Tử là một người mẹ như thế nào ?
Hỏi : Về nghệ thuật , truyện có gì đáng lưu ý ?
Hỏi : Truyện có ý nghĩa như thế nào ?
Chốt liên hệ thực tế : Bà là tấm gương sáng về tình thương con và cách dạy con nên người . Trong thực tế các bậc cha mẹ phải chọn môi trường sống tốt đẹp và mang tính giáo dục , lấy chữ tín và lòng trung thực  để giáo dục con cái trong gia đình nên người : Dạy con vừa có đạo đức vừa có chí học hành . Không nên nuông chiều con quá mức sẽ đánh mất phẩm chất của con .Công lao của cha mẹ vô cùng to lớn -> vì vậy, phận làm con phải hiếu thảo .
- HS trả lời : 5 sự việc .
- HS tóm tắt .
- HS nhận xét bổ sung . 
- HS quan sát .
- HS vì : tâm hồn ngây thơ 
- HS chú ý nghe .
- HS : Bắt chước cảnh đào chôn , lăn khóc .
- HS : Giáo dục bằng cách chuyển chổ ở đến gần chợ .
- HS : Bắt chước buôn bán điên đảo .
- HS : Giáo dục bằng cách chuyển chổ ở đến gần trường học .
- HS suy nghĩ trả lời .
- HS chú ý nghe .
- HS : Học được lễ phép , cấp sách vỡ .
- HS : Người mẹ rất vui lòng .
- HS chú ý nghe .
- HS trả lời : Môi trường sống của trẻ .
- HS chia nhóm .
- HS thảo luận .
- Đại diện nhóm trình bày .
- HS quan sát .
- HS đọc tục ngữ .
- HS chú ý nghe .
- HS : Mẹ vô tình nói đùa với con .
- HS : Cảm thấy sai lầm về phương pháp dạy con .
- HS : Mua thịt về làm cho con ăn .
- HS ; Không dạy trẻ nói dối .
- HS chú ý nghe .
- HS : Mạnh Tử bỏ học về nhà .
- HS : Không nuông chiều con .
- HS trả lời .
- HS chú ý nghe .
-HS trả lời theo yêu cầu của GV.
-HS trả lời theo yêu cầu của GV. 
- HS chú ý nghe .
II. PHÂN TÍCH
 1. Nội dung
* Sự việc thứ nhất .
- Bắt chước cảnh đào chôn , lăn khóc . Người mẹ chuyển chổ ở đến gần chợ .
* Sự việc thứ hai 
- Bắt chước buôn bán điên đảo . Người mẹ chuyển chổ ở đến gần trường học .
* Sự việc thứ ba
- Học được lễ phép , cấp sách vỡ . Người mẹ rất vui lòng .
=> Ý nghĩa : Phải chọn môi trường sống có lợi nhất cho việc hình thành nhân cách của trẻ thơ .
“ gần mực thì đen , gần đèn thì sáng” ( Tục ngữ )
2. Hai sự việc cuối .
* Sự việc thứ tư
- Mẹ vô tình nói đùa với con .
Cảm thấy sai lầm về phương pháp dạy con . Mua thịt về làm cho con ăn .
- “ Lời nói đi đôi với việc làm”
=> Ý nghĩa : Dạy con tính trung thực , không gian dối .
* Sự việc thứ năm
- Mạnh tử bỏ học về nhà 
- Người mẹ rất cương quyết , không nuông chiều con -> Giáo dục con có chí học hành .
=> Bà mẹ thầy Mạnh Tử – một người mẹ tuyệt vời : yêu con , thông minh , khéo léo , nghiêm khắc trong việc dạy dỗ , giáo dục con thành bậc vĩ nhân .
2. Nghệ thuật
 - Xây dựng cốt truyện theo mạch thời gian với năm sự việc chính về mẹ con thầy Mạnh Tử.
- Có nhiều chi tiết giàu ý nghĩa , gây xúc động đối với người đọc.
2. . Ý nghĩa văn bản.
 - Truyện nêu cao tác dụng của môi trường sống đối với sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ.
- Vai trò của bà mẹ trong việc giáo dục con nên người.
+ Hoạt động 4: Luyện tập
- Cho HS đọc bài tập 1 và nêu cảm nghĩ.
- GV nhận xét và chốt lại bài tập 1 .
- GV gọi học sinh đọc bài tập 3 SGK
Hỏi: Có hai yếu tố Hán Việt đồng âm :
- Tử : Chết
- Tử : Con
Hãy cho biết các kết hợp dưới đây được sử dụng với nghĩa nào ?
+ Tử trận :
+ Bất tử : 
+ Hoàng tử :
+ Cảm tử :
- GV nhận xét sửa chữa 
- HS đọc và nêu cảm nghĩ về hành động của bà mẹ .
- HS theo dõi và ghi nhận .
- HS đọc bài tập 3 SGK
- HS lên bảng làm bài tập
- HS theo dõi và ghi nhận
III – Luyện tập
Bài tập 1 : Mạnh Tử bỏ học về nhà , thói quen của trẻ ham chơi hơn ham học , bà mẹ liền cầm dao cắt đức tấm vải đang dệt trên khung , tạo hành động so sánh để con tự rút ra bài học . Kết quả con học hành chăm chỉ hơn 
Bài tập 3 
+ Tử trận : Chết ngoài trận mạc
+ Hoàng tử : Con vua
+ Bất tử : Không chết
+ Cảm tử : Chết một cách dũng cảm
+ Hoạt động 5 : Củng cố – Dặn dò 
- Cho HS tìm câu ca dao hay tục ngữ nói về công ơn cha mẹ, cách dạy con .
 HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Yêu cầu HS:
 + Nắm nội dung cốt truyện , học thuộc bài.
 + Kể được truyện.
 + Làm bài tập 2 SGK . GV hướng dẫn .
- Chuẩn bị: Tính từ và cụm tính từ.
- Đọc – trả lời câu hỏi SGK.
- HS : “ Công cha như núi Thái sơn 
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra” ( ca dao ) 
- HS nghe và làm theo .