Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 85: Vượt thác - Năm học 2007-2008 - Nguyễn Thu Thủy

Tuần 22 - Bài 21
Tiết 85 
Văn bản:
Vượt thác
Võ Quảng
I. Mục đích cần đạt:
Giúp học sinh :
- Cảm nhận được sự phong phú hùng vĩ của thiên nhiên và vẻ đẹp của con người lao động được miêu tả trong bài văn
- Nắm được nghệ thuật phối hợp miêu tả cảnh thiên và cảnh con người của tác giả.
II.. tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học:
1. Kiểm tra bài cũ:
Nêu cảm nhận của em về cô bé Kiều Phương
Thay lời người anh , hãy diễn tả cảm xúc của mình trước bức tranh đoạt giải của em gái.
2. Giới thiệu bài : 
3. Bài mới
ở tiết trước chúng ta đã cùng nhau đến với một vẻ đẹp của thiên nhiên sông nước , nơi vùng cực nam của tổ quốc. Vẻ đẹp sông nước không chỉ vùng đát Cà Mau mới có, mà khắp đất nước ta còn có rất nhiều con song, ngọn núi làm rung động lòng người những cung bậc tình cảm khác nhau. Hôm nay cô trò chúng ta sẽ cùng đến với một văn bản tả cảnh sông nước Thu Bồn miền trung văn bản : Vượt thác.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Ghi bảng
Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu tác giả, tác phẩm 
Đọc phần chú thích trong SGK
Chú thích ấy giới thiệu như thế nào về tác giả? Em có bổ sung thêm điều gì?
GV bổ sung
GV giới thiệu về văn bản Vượt Thác và tác phẩm Quê nội của nhà văn Võ Quảng. 
Văn bản Vượt Thác có thể coi là một bài văn miêu tả. Căn cứ vào bố cục chung của bài văn miêu tả, em hãy nêu bố cục của văn bản này?
Trong các đoạn ấy, đoạn nào tả cảnh thiên nhiên đoạn nào tả cảnh lao động?
Quan sát văn bản, em hãy cho biết vị trí quan sát của người trong cảnh như thế nào?
Với những vị trí ấy, em có nhận xét gì về trạng thái của con thuyền? Khác nhau như thế nào?
Với những vị trí và trạng thái khác nhau như thế, cảnh sông nước ở đây cũng thay đổi như thế nào?
Để thể hiện được sự thay đổi ấy, em phải có giọng đọc như thế nào?
Đoạn đầu nên đọc với giọng nhẹ nhàng, đọc tiếp theo nên đọc sôi nổi, mạnh mẽ, đoạn cuối trở nên êm ả thoải mái.
GV đọc
Gọi học sinh đọc tiếp đến hết.
Đầu vượt nhiều thác nước: Cảnh dòng sông hai bên bờ trước khi vượt thác.
- Tiếp  Cổ Cò: Cuộc vượt thác của dượng Hương Thư.
- Phần còn lại: Cảnh dòng sông và hai bên bờ sau khi vượt thác.
- Đoạn 1 - 3
- Đoạn 2
- Trên con thuyền trôi theo sòng và vượt thác.
- Khi chầm chậm hiền hoà (trước khi vượt thác và sau khi vượt thác), khi thì dữ dội, (vượt thác)
I. Đọc – Chú thích
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu bức tranh thiên nhiên (dòng sông và hai bên bờ)
HS đọc đoạn 1
Câu văn nào giới thiệu về trạng thái con thuyền trên dòng sông? Đó là trạng thái như thế nào? Nhận xét gì về trạng thái đó?
Từ trạng thái của thuyền, em có nhận xét gì về vị trí quan sát của người miêu tả?
Với vị trí quan sát như vậy, cảnh dòng sông ở hai bên bờ miêu tả theo trình tự như thế nào? Hãy tìm những chi tiết miêu tả cảnh dòng sông và hai bên bờ theo từng chặng đường của con thuyền?
Theo em cảnh vật ở dòng sông và hai bên bờ đã thay đổi như thế nào qua từng chằng đường?
- HS nêu ý kiến nhận xét.
Đoạn ở vùng đồng bằng thì hiền hoà, êm ả và thơ mộng. Quang cảnh hai bên bờ vừa rộng, bát ngát lại vừa trù phú với những bãi dâu bạt ngàn. Sắp đến đoạn vượt thác thì cảnh hai bên sông cũng thay đổi, vườn tược càng um tùm, những chòm cổ thụ đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước, rồi núi cao đột ngột hiện ra chắn ngang trước mặt ở đoạn sông. Đến đoạn sông có nhiều thác, dòng sông không còn hiền hoà mà trở nên dữ dội, hiểm trở. Sau khi vượt thác, dòng sông bớt hiểm trở và đột ngột mở ra một vùng đồng bằng bằng phẳng như chào đón con người.
Để có những cảm nhận về sự thay đổi của cảnh vật ở dòng sông và hai bên bờ, tác giả có nghệ thuệat miêu tả như thế nào? (Về cách dùng từ, về việc sử dụng các biện pháp tu từ)
Chỉ ra hình ảnh nhân hoá và so sánh trong văn bản?
Hình ảnh những cây cổ thụ được nhân hoá ở đầu và cuối văn bản có ý nghĩa như thế nào?
Qua sự thay đổi của cảnh vật hai bên bờ và hình ảnh những cây cổ thụ ở đầu và cuối văn bản em cảm nhận như thê nào về cảnh thiên nhiên nơi đây?
- Thuyền rẽ sống lướt bon bon như đang nhớ núi rừng phải lướt cho nhanh để về cho kịp.
- Như tâm trạng của con người : vội vã, mải miết về nơi mà mình gắn bó, yêu dấu.
- Tác giả như đồng hành cùng con thuyền nên quan sát và cùng chia sẻ với người vượt thác.
- Vị trí quan sát thay đổi theo từng chặng đường.
GV cho HS nêu, gọi một số em khác nhận xét.
GV treo bảng phụ về cảnh thiên nhiên qua từng chặng đường. (Có thể sử dụng máy chiếu).
+ Trước khi vượt thác:
- Xung quanh là những bãi dâu trải ra bạt ngàn đến tận những làng xa tít.
- Những con thuyền xuôi chầm chậm, chất đầy cau tươi, dây mây, mít quế
- Dọc dòng sông những trầm ngâm lặng nhìn xuống nước.
- Núi đột ngột hiện ra trán ngang trước mặt.
+ Khi vượt thác:
- Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá dựng đứng chảy đứt đuôi rắn.
+ Sau khi vượt thác:
- Dòng sông cứ chảy quanh co dọc những núi cao sừng sững.
- Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đãm cháu tiến về phía trước.
- Qua nhiều lớp núi, đồng ruộng lại mở ra.
- Dùng nhiều từ láy gợi hình.
- Hình ảnh so sánh, nhân hoá.
- Những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước.
- Những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đãm con cháu tiến về phía trước.
- ở đoạn đầu, khi con thuyền chuẩn bị vượt qua nguy hiểm thì những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước gợi vẻ đẹp của thiên nhiên hùng vĩ, oai nghiêm, lặng lẽ ngàn đời. Ngoài ra hình ảnh này như báo trước về một khúc sông nguy hiểm, vừa như mách bảo con người dồn nén sức mạnh chuẩn bị vượt thác.
- ở đoạn cuối, hình ảnh chòm cổ thụ lại hiện ra trên bờ con thuyền đã vượt qua nhiều thác dữ gợi tâm trạng hào hững phấn chấn của con người vừa vượt qua nhiều ghền thác nguy hiểm, lại như thôi thúc con người đi nhanh lên phía trước.
- Bức tranh thiên nhiên phong phú, đa dạng, tươi đẹp, thơ mộng, hùng vĩ,
II. Tìm hiểu văn bản
1. Bức tranh thiên nhiên (dòng sông và hai bên bờ)
- Bức tranh thiên nhiên phong phú, đa dạng, tươi đẹp, thơ mộng, hùng vĩ,
Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về hình ảnh Dượng Hương Thư và cuộc vượt thác.
Nhận xét chung của em về cuộc vượt thác này là như thế nào?
Tìm chi tiết miêu tả thác nước và trạng thái con thuyền cho thấy thác nước rất kho vượt?
Hình ảnh con thuyền được miêu tả như vậy trong cuộc vượt thác gợi cho em suy nghĩa gì?
GV : Từ hình ảnh con thuyền GV chuyển sang hình ảnh con người trong cuộc vượt thác.
Hãy tìm những chi tiết miêu tả ngoại hình, hành động của nhân vật Dượng Hương Thư?
Theo em nghệ thuật nổi bật trong miêu tả nhân vật Dượng Hương Thư trong đoạn văn trên là gì?
Nghệ thuật so sánh cùng những hình ảnh miêu tả ngoại hình và động tác của Dượng Hương Thư gợi em cảm nhận được gì về hình ảnh đứng mũi chịu sào trong cuộc vượt thác này?
Hình ảnh Dượng Hương Thư còn gợi cho em liên tưởng những hình ảnh con người lao động ở đây như thế nào?
Qua đó tác giả đã thể hiện tình cảm như thế nào?
- Rất khó khăn
- Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đã dựng đứng chảy đứt đuôi rắn.
- Nước bị cản văng bọt tứ tung, thuyền vùng vằng cứ chực tụt xuống quay đầu chạy về phía Hoà Phước.
- Thuyền cố lấn lên.
- Hình ảnh con thuyền đang vất vả, cố gắng, quyết tâm chiến thắng sự hung dữ của thác nước để tiến lên.
- Hình ảnh con thuyền hay chính là con người - nhân vật trung tâm của cảnh vượt thác.
- Cởi trần mhư một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy nửa.
- Động tác: co người phóng chiếc sào xuống lòng sông, ghì chặt đầu trên sào, chiếc sào dưới sức chống bị cong lại, thả chiếc sào, rút rập rành nhanh như cắt, ghì trên ngọn sào.
- Nghệ thuật so sánh: Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, như một hiệp sĩ của trường Sơn oai linh.
- Hình ảnh Dượng Thượng Thư là một ngượi có vẻ ngoài hình rắn chắn , gân guốc, có một vẻ dũng mãnh, tư thế hào hùng của con người trước thiên nhiên của một người chỉ huy.
- Có sức mạnh, có nghị lực, có kinh nghiệm trong lao động, trong việc chinh phục thiên nhiên.
- Cảm phục, quý trọng những người lao động
2. Hình ảnh Dượng Hương Thư và cuộc vượt thác.
Dượng Hương Thư 
-Như một pho tượng đồng đúc, như một hiệp sĩ của trường Sơn oai linh.
- Có một vẻ dũng mãnh, tư thế hào hùng của con người trước thiên nhiên
- Có sức mạnh, có nghị lực, có kinh nghiệm trong lao động, trong việc chinh phục thiên nhiên.
Hoạt động 4: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu ý nghĩa của văn bản
Qua việc phân tích và cảm nhận cảnh thiên nhiên và cuộc vượt thác, cảm nhận chung của em về thiên nhiên và con người nơi đây như thế nào?
Miêu tả cảnh thiên nhiên và cảnh vượt thác, tác giả muốn thể hiện tình cảm như thế nào với quê hương đất nước mình?
Em học tập được gì về nghệ thuật miêu tả của tác giả?
Đó là những nội dung chính cần ghi nhớ trong bài học hôm nay.
Học sinh đọc ghi nhớ trong SGK.
- Yêu thiên nhiên.
- Yêu con người lao động.
- Yêu quê hương đất nước.
- Chọn điểm thuận lợi cho việc quan sát.
- Miêu tả theo trình tự hợp lý.
- Có trí tưởng tượng phong phú.
- Lựa chọn những từ ngữ gợi hình ảnh, sử dụng nghệ thuật so sánh và nhân hoá.
- Có cảm xúc với đối tượng miêu tả.
- Bài văn miêu tả cảnh vượt thác của con thuyền trên sông Thu Bồn, làm nổi bật vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người lao động trên nền thiên nhiên hùng vĩ rộng lớn.
Nghệ thuật miêu tả từ điểm nhìn trên con thuyền theo hành trình vượt thác rất tự nhiên sinh động.
ý nghĩa của văn bản
Bài văn miêu tả cảnh vượt thác của con thuyền trên sông Thu Bồn, làm nổi bật vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người lao động trên nền thiên nhiên hùng vĩ rộng lớn.
Nghệ thuật miêu tả từ điểm nhìn trên con thuyền theo hành trình vượt thác rất tự nhiên sinh động.
Hoạt động 5: Hướng dẫn học sinh luyện tập.
1. Đọc phần đọc thêm trong SGK.
2. Nêu những nét đặc sắc của phong cảnh thiên nhiên và nghệ thuật miêu tả qua hai văn bản: Sông nước Cà Mau và Vượt thác.