Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 55: Ôn tập truyện dân gian (tiếp) - Năm học 2010-2011 - Bùi Thị Thu Huyền

Ngày soạn: 20/11/2010 
Ngày giảng : 25/11/2010
Tiết 55:
 ¤n tËp truyÖn d©n gian ( tiÕp)
A.I. Mục tiêu cần đạt: Hs
 - Đánh giá đúng ý nghĩa từng thể loại truyện, từ đó sáng tạo truyện có ý nghĩa.
BiÕt tr©n träng, gãp phÇn gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña truyÖn DG.
 II.TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
1. Kiến thức
- Đặc điểm thể loại cơ bản của truyện dân gian đã học: truyền thuyết, cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn.
- Nội dung, ý nghĩa và đặc sắc về nghệ thuật của các truyện dan gian đã học.
2. Kỹ năng:
- So sánh sự giống và khác nhau giữa các truyện dân gian.
- Trình bày cảm nhận về truyện dân gian theo đặc trưng thể loại.
- Kể lại một vài truyện dân gian đã học.
B. Chuẩn bị:
	- GV: SGK, SGV, kiến thức về VHDG và truyện dân gian, bµi gi¶ng ®iÖn tö, giáo án.
	- HS: Soạn bài, tr¶ lêi c©u hái SGK, thùc hiÖn c¸c yªu cÇu chuẩn bị ho¹t ®éng nhãm.
C.. Tiến trình:
	1. ổn định tæ chøc: 
	2. Kiểm tra bài cũ: 
Nội dung kiểm tra; Hoµn thµnh b¶ng «n tËp kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ truyÖn d©n gian. 
HS t×m vµ d¸n ®¸p ¸n ®óng vµo phiÕu bµi tËp. ( Ph«t« khæ Ao- tr×nh bµy trªn b¶ng)
HS nhËn xÐt, bæ sung
 - GV chèt ®¸p ¸n ®óng, cho ®iÓm.
 3. Bài mới:
* Giíi thiÖu bµi: 
 Văn học dân gian nói chung và truyện dân gian nói riêng chính là kết quả sáng tạo và chọn lọc của nhân dân trong suốt chiều dài lịch sử mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước, đó là minh chứng, là biểu tượng tài năng sáng tạo của nhân dân . Kho tàng văn học dân gian là nền tảng vững chãi, là ngọn nguồn trong mát đầu tiên của lịch sử văn học dân tộc . Và như Bác Hồ đã nói: “ Những sáng tác ấy là những hòn ngọc quý”. Làm thế nào để giữ gìn và phát huy hết cái hay, cái đẹp của truyện dân gian - nhóm thể loại về văn học dân gian mà các em đã được đi sâu tìm hiểu ở các tiết học trước ( bao gồm cả truyện dân gian Việt Nam và Thế giới) , cô mời cả lớp cùng đi tìm câu trả cho câu hỏi ấy trong tiết học tiếp theo này !
Ho¹t ®éng cña Gi¸o viªn vµ häc sinh
Néi dung cÇn ®¹t
( Hs ®· t×m hiÓu trong tiÕt 54 )
GV: Nªu yªu cÇu tiÕt häc: trong tiÕt 
55- «n tËp truyÖn d©n gian (tiÕp), c¸c em cÇn n¾m ®­îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau:
ChØ ra nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau:
Gi÷a truyÒn thuyÕt vµ cæ tÝch.
Gi÷a ngô ng«n vµ truyÖn c­êi.
Tr×nh bµy ®­îc c¶m nhËn cña m×nh vÒ mét truyÖn, mét nh©n vËt hoÆc chi tiÕt trong c¸c truyÖn ®· häc mµ em thÝch nhÊt.
Tham gia c¸c ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ cña líp .
.
GV chuyÓn ý: Mçi thÓ lo¹i truyÖn d©n gian ®Òu cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng, tuy vËy nÕu kh«ng chó ý c¸c em sÏ rÊt dÔ nhÇm gi÷a truyÒn thuyÕt vµ cæ tÝch, gi÷a ngô ng«n vµ truyÖn c­êi. Cã c¸ch nµo ®Ó tr¸nh sù nhÇm lÉn vÒ thÓ lo¹i Êy ? C« sÏ cïng c¸c em sang phÇn 3.
GV dựa vào bảng ôn tập học sinh đã làm ở nhà và hoàn thành trong phần kiểm tra bài cũ, yêu cầu học sinh:
GV: Qua viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng trªn, em h·y chØ ra thËt nhanh ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a: truyÒn thuyÕt vµ cæ tÝch?
HS: Trao đổi, thống nhất, trả lời
 Nhận xét, bổ sung
GV: Nhận xét chung, bổ sung, söa chữa,
- ChiÕu b¶ng so s¸nh
 GV b×nh chèt kiÕn thøc: Lµ kÝ øc cña nh©n d©n vÒ mét thêi ®· qua, truyÒn thuyÕt kh¸c víi cæ tÝch bëi nã h­íng vµo nh÷ng biÕn cè, nh÷ng sù kiÖn lÞch sö, nh÷ng con ng­êi có thật ®· thuéc vÒ qu¸ khø, ®· l¾ng ®äng cïng víi thêi gian cßn cæ tÝch th× Èn sau nh÷ng líp s­¬ng mê cña nh÷ng yÕu tè hoang ®­êng k× ¶o Êy, ta vÉn b¾t gÆp bãng d¸ng cña mét cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt gi÷a c¸i ThiÖn vµ c¸i ¸c. C¸i ThiÖn sÏ chiÕn th¾ng c¸i ¸c , c«ng lÝ lÏ ph¶i sÏ thuéc vÒ nh©n d©n.
GV: Em hãy tìm những ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a:Truyện ngụ ngôn và truyện cười ?
HS: Trao đổi, thống nhất, trả lời
 Nhận xét, bổ sung
GV: Nhận xét chung, bổ sung, söa chữa,
- ChiÕu b¶ng so s¸nh
GV bình chốt kiến thức: Truyện ngụ ngôn và truyện cười ra đời muộn hơn so với truyện truyền thuyết và cổ tích. 
 Dân tộc Việt Nam ta vốn lạc quan và thâm thúy nên rất biết cười. Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, cha ông ta đã sáng tác ra một rừng cười; có truyện cười mua vui hóm hỉnh, xuề xòa để xóa đi những vất vả, cực nhọc trong lao động, trong cuộc sống còn lắm cay đắng, lo toan; có tiếng cười sâu cay, châm biếm để phê phán những thói hư, tật xấu hoặc là vũ khí đấu tranh, đả kích mạnh mẽ, chĩa mũi nhọn vào giai cấp Phong kiến thống trị. “TiÕng c­êi lµ vò khÝ cña ng­êi m¹nh, chÝnh tiÕng c­êi biÓu lé mét søc m¹nh tinh thÇn cña nh©n d©n” ( Gu- ran- nich)
 Còn truyện ngụ ngôn, chức năng chủ yếu là chuyển tải đến người đọc, người nghe một triết lí sống, một bài học về luân lí, đạo đức, một cách ứng xử nào đó với cách nói ẩn dụ rất đặc trưng: 
Nói đằng đông, động đằng tây
Tuy rằng nói đấy mà đây động lòng
=> Như vậy truyện ngụ ngôn và truyện cười phân biệt nhau ở chính Mục đích sáng tác của nó.
GV chuyển ý: Để củng cố thêm về kiến thức, cô mời cả lớp cùng tham gia trò chơi: “ Ai nhanh hơn?” 
GV giíi thiÖu nªu môc ®Ých, yªu cÇu cña trß ch¬i: “Ai nhanh h¬n?”
HS c¶ líp tham gia tr¶ lêi c©u hái cã trong trß ch¬i.
 HS: Cã thÓ dùa vµo phÇn tranh vÏ mét chi tiÕt mµ em thÝch råi nªu c¶m nhËn.
( Tranh hs vÏ ë nhµ, hoÆc tranh GV chon s½n; Giãng bay vÒ trêi, tiÕng ®µn thÓ hiÖn kh¸t väng hoµ b×nh, c«ng lý cña Th¹ch Sanh.) 
HS kh¸c nhËn xÐt. 
GV chuyÓn ý: VHDG nãi chung vµ truyÖn d©n gian nãi riªng tån t¹i trong ®êi sèng d­íi d¹ng mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt biÓu diÔn. Nã bao giê còng g¾n bã chÆt chÏ víi m«i tr­êng lao ®éng vµ ph­¬ng thøc “diÔn x­íng”. ChØ cã ë ®ã văn học dân gian míi ph¸t huy hÕt c¸i hay, c¸i ®Ñp vèn cã cña nã. C« mêi c¸c em cïng tham gia c¸c ho¹t ®éng ngo¹i khãa ®Ó c¶m nhËn vµ hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ truyÖn d©n gian ,
GV: Cho hs hoạt động nhóm ( GV đã giao nhiệm vụ từ tiết trước cho học sinh các nhóm chuẩn bị đã ở nhà)
 * Nhãm 1: KÓ l¹i truyÖn ngô ng«n “Õch ngåi ®¸y giÕng” theo tranh.
* Nhãm 2: Đóng tiểu phẩm theo nhóm.
( Ở nhà HS thảo luận nhóm: Phân vai nhân vật – chú ý ngôn ngữ, cách diễn đạt.
Chọn văn bản ngắn gọn, có nhân vật, chi tiết hấp dẫn: “ThÇy bãi xem voi”, “Lîn c­íi, ¸o míi”).
- Biểu diễn trước lớp.
* Nhãm 3: S­u tÇm, s¸ng t¸c th¬ vÒ truyện d©n gian ®· häc.
I. ¤n tËp kiÕn thøc vÒ truyÖn d©n gian.
§Þnh nghÜa c¸c thÓ lo¹i truyÖn d©n gian.
§Æc tr­ng của c¸c thể loại truyện dân gian.
So sánh truyện dân gian
a. .Truyền thuyết và cổ tích
- Giống: 
+ Đều có yếu tố tưởng tượng kì ảo.
+ Cã nhiÒu chi tiÕt gièng nhau. Sự ra đời thần kì, nhân vật chính có tài năng phi thường.
- Khác
Cổ tích
Truyền thuyết
 + Kể về cuộc đời các nhân vật nhất định thể hiện quan niệm, ước mơ của nhân dân về cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác
 + Người kể người nghe coi câu chuyện không có thật
 + Kể về nhân vật, sự kiện lịch sử: thể hiện cách đánh giá của nhân dân đối với nhân vật, sự kiện đó
+ Người kể, nghe tin câu chuyện là có thật
b. Ngụ ngôn và truyện cười
 - Giống: Đều có yếu tố gây cười, yếu tố bất ngờ
 - Khác: Mục đích sáng tác:
 + Ngụ ngôn: Mục đích khuyên nhủ, răn dạy con người.
 + Truyện cười: Gây cười mua vui, phê phán, châm biếm.
II. Luyện tập
1. Tr×nh bµy c¶m nhËn vÒ ý nghÜa mét sè chi tiÕt tiªu biÓu trong truyÖn d©n gian.
2.Ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ vÒ truyÖn d©n gian.
* Kể chuyện theo tranh.
* Đóng tiểu phẩm:
* Sưu tầm, sáng tác thơ.
4. Củng cố: 
- GV giíi thiÖu sơ đồ hệ thống phân loại thể loại truyện dân gian: ngoµi c¸c thÓ lo¹i truyÖn d©n gian ®· häc cßn hai thÓ lo¹i kh¸c c¸c em sÏ ®­îc t×m hiÓu ë ch­¬ng tr×nh ng÷ v¨n THPT, ®ã lµ Sö thi vµ thÇn tho¹i. Kho tµng truyÖn d©n gian ViÖt Nam còng nh­ trªn thÕ giíi v« cïng phong phó, ®a d¹ng. Tr­íc khi cã ch÷ viÕt, V¨n häc d©n gian nãi chung vµ truyÖn d©n gian nãi riªng ®· trë thµnh “Bé b¸ch khoa cña tri thøc ®êi sèng” (TrÇn Hoµng).
- GV: Nªu c©u hái: Cã ý kiÕn cho r»ng ngµy nay khi v¨n häc viÕt ®ang rÊt ph¸t triÓn th× v¨n häc d©n gian kh«ng cßn phï hîp víi cuéc sèng hiÖn ®¹i n÷a, ®iÒu ®ã cã ®óng kh«ng? Chóng ta cÇn lµm g× ®Ó gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña nÒn v¨n häc d©n gian?
- HS: Tr¶ lêi.
GV kh¼ng ®Þnh vµ nhÊn m¹nh: 
HiÖn nay mÆc dï v¨n häc hiÖn ®¹i rÊt ph¸t triÓn nh­ng v¨n häc d©n gian vÉn tån t¹i như một dòng riêng song song víi v¨n häc viÕt, vẫn tiếp tục tăng cường vai trò làm nền cho sự kết tinh của văn học viết. Cã mét sè biện pháp ®­a ra ®Ó b¶o tån vµ ph¸t triÓn VHDG nh­: 
 §­a VHDG vµo gi¶ng d¹y trong nhµ tr­êng phæ th«ng.
 Tæ chøc c¸c lÔ héi truyÒn thèng mang ®Ëm tÝnh d©n gian.
 S©n khÊu ho¸ t¸c phÈm d©n gian, VÝ dô: Ch­¬ng tr×nh “ Lµng vui ch¬i, lµng ca h¸t” cña §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam; (“S©n khÊu häc ®­êng”, nghe c¸c giµ lµng kÓ chuyÖn d©n gian 
 - GV kết bài: Có những giá trị sẽ đi qua cùng với thời gian, nhưng cũng có những giá trị qua thử thách của không gian , thời gian, sẽ được chung đúc, lắng đọng “ kết tinh thành những hòn ngọc quý”. Văn học dân gian, giá trị tinh thần của nhân loại, sản phẩm của trái tim, khối óc quần chúng sẽ trở thành những giá trị tinh thần bất tử. 
“... Mang theo truyện cổ tôi đi
Nghe trong cuộc sống thầm thì tiếng xưa
Vàng cơn nắng, trắng cơn mưa
Con sông chảy, có rặng dừa nghiêng soi.
Đời cha ông với đời tôi
Như con sông với chân trời đã xa
Chỉ còn truyện cổ thiết tha
Cho tôi nhận mặt ông cha của mình.”
 ( L©m ThÞ Mü D¹)
 Song, trong cuéc sèng hiÖn t¹i khi nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña truyÒn thèng v¨n hãa ®ang dÇn bÞ mai mét, th× viÖc gi÷ g×n, ph¸t huy nÒn v¨n häc d©n gian nãi chung vµ truyÖn d©n gian nãi riªng lµ tr¸ch nhiÖm cña tÊt c¶ mäi ng­êi, trong ®ã c¸c em. 
- GV nhận xét giờ học.
5. Hướng dẫn về nhà: 
	- Ôn tập toàn bộ phần văn bản đã học
	- Tóm tắt lại các truyện đã học, nắm chắc nội dung ý nghĩa của truyện.
 - Chuẩn bị: Con hæ cã nghÜa
D. Rút kinh nghiệm:
	..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 
*******************************************