Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 11+12: Sự việc và nhân vật trong văn bản tự sự - Năm học 2011-2012 - Nguyễn Phi Hổ

-Ngày soạn :.
- Ngày dạy :..
Tuần 3 - Tíết 11-12	Tập làm văn
I) Mức độ cần đạt : Giúp HS: .
- Nắm được thế nào là sự việc và nhân vật trong văn bản tự sự.
- Hiểu được ý nghĩa của sự việc và nhân vật trong văn tự sự: sự việc có quan hệ với nhau va với nhân vật, với chủ đề tác phẩm, sự việc luôn gắn với thời gian, địa điểm, nhân vật, diễn biến, nguyên nhân, kết quả. Nhân vật vừa là người làm ra sự việc, hành động, vừa là người được nói tới.Tích hợp với Sơn Tinh Thủy Tinh 
II) TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG :
1. Kiến thức :
- Vai trò của sự việc và nhân vật trong văn bản tự sự .
- Ý nghĩa và mối quan hệ của sự việc và nhân vật trong văn bản tự sự.
2. Kỹ năng :
- Chỉ ra được sự việc, nhân vật trong một văn bản tự sự .
- Xác định sự việc, nhân vật trong một đề bài cụ thể . 
III) HƯỚNG DẪN – THỰC HIỆN :
* Hoạt động 1 :
 1, Ổn định lớp :
 2, Kiểm tra bài cũ : 
 - Nêu ý nghĩa, đặc điểm của văn tự sự?
* Hoạt động 2 : 
 3, Bài mới :Giới thiệu bài :Ở bài trước, ta đã thấy rõ, trong tác phẩm tự sự bao giờ cũng phải có việc, có người. Đó là sự việc (chi tiết) và nhân vật – hai đặc điểm cốt lõi của tác phẩm tự sự . Nhưng vai trò, tính chất, đặc điểm của nhân vật và sự việc trong tác phẩm tự sự như thế nào ? Làm sao để nhận ra ? Làm thế nào để xây dựng nó cho hay, cho sống động bài viết viết của mình ? Bài học hôm nay, sẽ giúp ta nhận ra và biết cách để vận dụng vào bài viết của minh.
Hoạt động của GV,
Hoạt động của HS.
Nội dung 
- Tìm hiểu mối quan hệ liên tục của sự việc trong văn tự sự.
Xem các sự việc trong truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh:
 1. Vua Hùng kén rể. 
 2. Sơn Tinh, Thuỷ Tinh đến cầu hôn.
 3. Vua Hùng ra điều kiện chọn rể. 
 4. Sơn Tinh đến trước được vợ.
 5. Thuỷ Tinh đến sau, tức giận, dâng nước đánh Sơn Tinh.
 6. Hai bên giao chiến hàng tháng trời, cuối cùng Thuỷ Tinh thua rút về. 
 7. Hàng năm Thuỷ Tinh lại dâng nước đánh Sơn Tinh, nhưng đều thua. 
Em hãy chỉ ra sự việc khởi đầu, phát triển, cao trào và kết thúc ?
Trong các sự việc trên có thể bỏ bớt sự việc nào không? Vì sao ?
Các sự việc trên kết hợp với nhau theo quan hệ nào? Có thể thay đổi trật tự trước sau của sự việc ấy không? Vì sao ?
- Tìm hiểu các yếu tố truyện
 Nếu kể một câu chuyện mà chỉ có 7 sự việc như trên, truyện có hấp dẫn không? Vì sao ?
 GV : Vậy truyện hay phải có sự việc cụ thồ, chi tiết  Hãy chỉ ra các yếu tố đó qua truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh?
HS : Thảo luận & trình bày .
 - Ai làm: (nhân vật là ai n).
 - Việc xảy ra ở đâu? (địa điểm ñ).
 - Việc xảy ra lúc nào? (thời gian t).
 - Việc diễn biến như thế nào? (quá trình diễn biến q).
 - Việc xảy ra do đâu? (nguyên nhân n).
 - Kết thúc như thế nào? (kết quả ).
- Tìm hiểu sự việc có ý nghĩa trong truyện 
- GV gợi ý để HS nhận ra sự việc có ý nghĩa trong truyện.
 (Người kể nêu sự việc nhằm thể hiện thái độ yêuN, ghét của mình) 
Em hãy chỉ ra các chi tiết chứng tỏ người kể có thiện cảm với ST?
- Có thể để cho TT thắng ST được không? Vì sao ?
 - Tìm hiểu nhân vật trong văn tự sự. 
- Ai là nhân vật chính có vai trò quan trọng nhất? Ai là kẻ được nói tới nhiều nhất?
- Ai là nhân vật phụ? Nhân vật phụ có cần thiết không? có bỏ được không?
- Để hiểu được nhân vật yêu cầu HS xem nhân vật được kể ra như thế nào?
Giáo viên lập bảng và cho HS điền.
NV
Tên gọi 
Lai lịch 
Chân dung.
Tài năng.
VL
VH
ST
TT
MN
LH
Nhân vật chính kể ra nhiều phương diện nhất.
Nhân vật phụ chỉ được nói qua, nhắc tên.
 * Giáo viên hướng dẫn HS học phần ghi nhớ.
- 1 : sự việc khởi đầu .
- 2,3 : sự việc phát triển .
- 4,5,6 : sự việc cao trào .
- 7 : sự việc kết thúc .
 - Không thể bỏ một sự việc nào, vì nếu bỏ một trong các sự việc trên thì thiếu tính liên tục, sự việc đó không được giải thích rõ ràng
 - Không thể thay đổi trật tự của chúng, vì khi nó không theo trình tự diễn biến của sự việc người đọc ( nghe ) sẽ không hiểu được.
- Không, vì nó quá trừu tượng, khô khan 
 - Nhân vật : Việc vua Hùng kén rể, Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn .
- Thời gian : Việc xảy ra vào đời vua Hùng Vương thứ 18.
- Địa điểm : ST ở núi Tản Viên, TT ở biển, đánh nhau ở đồi núi Phong Châu.
- Nguyên nhân : TT đến sau không lấy được vợ, dâng nước đánh ST.
- Diễn biến : : Trận giao tranh diễn ra ròng rã mấy tháng trời, và lại tiếp tục hàng năm.
- Kết quả : Cuối cùng Thuỷ Tinh thất bại .
- Sơn Tinh có tài xây luỹ đất chống giặc.
 - Món đồ sính lễ là sản vật của núi rừng.
 - Sơn Tinh thắng liên tục, lấy được vợ
 => Vua Hùng cũng có sự thiên vị đối với ST.
- Không, vì nếu Thuỷ Tinh thắng thì Vua Hùng và thần dân của ông đều bị ngập chìm trong nược lũ.
- Sơn Tinh và Thuỷ Tinh.
- Sơn Tinh là người được nói đến nhiều nhất .
- Mị Nương, Hùng Vương là nhân vật phụ, những nhân vật phụ này tuy không cần thiết nhưng không bỏ được vì nhân vật phụ giúp cho nhân vật chính hoạt động.
I) Đặc điểm sự việc và nhân vật trong văn tự sự:
 1, Sự việc trong văn tự sự :
- Các sự việc được sắp xếp theo trật tự có ý nghĩa: sự việc trước giải thích lý do cho sự việc sau và cả chuỗi sự việc khẳng định nội dung vấn đề (chiến thắng của Sơn Tinh ).
 - Sự việc trong văn tự sự phải được kể cụ thể: Do ai làm, việc xảy ra ở đâu, lúc nào, nguyên nhân, diễn biến, kết quả.
 2, Nhân vật trong tự sự:
- Nhân vật trong văn tự sự có 2 vai trò: 
 + Người làm ra sự việc.
+ Người được nói tới.
-Văn tự sự kể về nhân vật để nói về nhân vật.
- Nhân vật trong văn tự sự được kể:
. Gọi tên., đặt tên.
. Giới thiệu lai lịch., tính tình, tài năng.
 . Kể việc làm.
 . Miêu tả (chân dungc, ngoại hình).
 * Ghi nhớ : - Sự việc trong văn tự sự được trình bày một cách cụ thể: sự việc xảy ra trong thời gian, địa điểm cụ thể, do nhân vật cụ thể thực hiện, có nguyên nhân, diễn biến, kết quả,  Sự việc trong văn tự sự được sắp xếp theo một trật tù, diễn biến sao cho thể hiện được tư tưởng mà người kể muốn biểu đạt .
- Nhân vật trong văn tự sự là kẻ thực hiện các sự việc và là kẻ được thể hiện trong văn bản. Nhân vật chính đóng vai trò chủ yếu trong việc thể hiện tư tưởng của văn bản. Nhân vật phụ chỉ giúp nhân vật chính hoạt động. Nhân vật được thể hiện qua các mặt: tên gọi, lai lịch, tính nết, hình dáng, việc làm,
4) Củng cố : HS cần nắm:
 - Cách trình bày sự việc trong văn tự sự.
 - Nhân vật trong văn tự sự 
*) Luyện tập :
Bài 1 : Các việc mà các nhân vật trong truyện Sơn Tinh Thuỷ Tinh đã làm:
- Vua Hùng: kén rể, mời các lạc hầu bàn bạc .
- Mị Nương: theo chồng về núi.
- Sơn Tinh: đến cầu hôn, đem sính lễ đến trước, rước Mỵ Nương về núi, dùng phép lạ đánh nhau với Thuỷ Tinh hàng mấy tháng trời 
- Thuỷ Tinh: đến cầu hôn, đem sính lễ đến muộn, đem quân đuổi theo cướp Mỵ Nương, hô mưa, gọi gió, làm giông bão 
a/ Vai trò , ý nghĩa của các nhân vật :
- Vua Hùng : nhân vật phụ nhưng không thể thiếu vì ông là người quyết định cuộc hôn nhân lịch sử.
- Mỹ Nương : nhân vật phụ nhưng không thể thiếu, vì nếu thiếu thì không có chuyện cầu hôn.
- Thủy Tinh : Nhân vật chính, đối lập với Sơn Tinh. Hình ảnh thần thoại hóa sức mạnh của lũ, bảo vùng châu thổ sông Hồng.
- Sơn Tinh : Nhân vật chính, đối lập với Thủy Tinh, người anh hùng chống lũ lụt của nhân dân Việt cổ .
b/ Tóm tắt truyện theo sự việc của các nhân vật chính :
- Vua Hùng kén rễ.
- Hai thần đến cầu hôn.
- Sơn Tinh đến trước được vợ. Thủy Tinh đến sau mất vợ, đuổi theo định cướp lại Mỵ Nương.
- Trận đánh dữ dội giữa hai thần. Kết quả : Sơn Tinh thắng, Thủy Tinh thua đành rút quân về .
- Hằng năm, hai thần vẫn đánh nhau mấy tháng trời, nhưng lần nào Thủy Ting cũng thất bại, rút lui.
c/ Tại sao lại được đặt tên là “ Sơn Tinh, Thủy Tinh” ?:
- Vì hai thần là nhân vật chính của truyện.
- Có thể đổi thánh các tên khác : Vua Hùng kén rễ, Truyện vua Hùng, Bai ca chiến thắng lũ bão.
Bai tập 2 ;
-GV gợi ý và hướng dẫn HS chọn sự việc, chọn nhân vật.
-Mục đích bài tập này là cho HS hiểu sự tương quan chặt chẽ giữa sự việc vàý nghĩa trong quá trình tạo lập văn bản.
-Đây là văn bản tự sự, phải có sự việc và nhân vật, hai yếu tố này gắn bó với nhau.
-Sự việc phải có sự khởi đầu, diễn biến và kết thúc.
-Nhân vật thì có nhân vật chính, nhân vật phụ gắn với sự việc.
-Từ thực tế ở nhà hoặc ở trường em hãy tưởng tượng ra một câu chuyện theo nhan đề ấy.
5) Dặn dò – Hướng dẫn tự học:
- Học bài cũ .Tập phân tích sự việc và nhân vật trong một văn bản tự sự tự chọn.
-Soạn bài: Sự tích hồ Gươm .
+ Kể tóm tắt truyện .
+ Vì sao Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần?
+ Việc cho mượn gươm thần có ý nghĩa như thế nào?