Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 17+18: Sọ Dừa - Đào Thị Bích Ngọc

Ngày soạn:2/10/2006
Ngày dạy:3/10/2006
Văn bản : Sọ Dừa 
 (Cổ tích)
Tiết 17-18: Đọc - Hiểu văn bản 
	I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh:	
	1.Kiến thức.
- Hiểu sơ lược khái niệm truyện cổ tích.
	- Hiểu nội dung, ý nghĩa truyện Sọ Dừa và 1 số đặc điểm tiêu biểu của kiểu nhân vật mang lốt xấu xí.
	2.Kĩ năng.
	- Kể lại được truyện.
	-Biết phân tích một chuyện cổ tích.
	3, Thái độ.
	-Biết yêu thương trân trọng những con người có hình dạng xấu xí.
	II. Chuẩn bị:
	- Học sinh : Soạn bài theo câu hỏi sách giáo khoa.
	Kể tóm tắt truyện "Sự tích Hồ gươm" ý nghĩa của truyện.
	IV. Tiến trình các tổ chức hoạt động dạy- học:
	*Hoạt động 1:Kiểm tra bài cũ.
	? Kể tóm tắt truyện "Sự tích Hồ gươm" ý nghĩa của truyện.
*Hoạt động 2: Giới thiệu bài
Trong văn học dân gian, truyện cổ tích là thể loại rất tiêu biểu, được mọi người ưa thích. Không 1 truyện cổ tích nào có tuổi đời trẻ hơn tuổi ông bà chúng ta, nhưng cũng rầt kì lạ, không 1 truyện cổ tích nào già nua trong đôi mắt, tâm hồn của lớp lớp thế hệ mới. Truyện cổ tích "Sọ Dừa" chúng ta học hôm nay là một ví dụ.
*Hoạt động 3: Bài mới
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
- Yêu cầu: Đọc rõ ràng, chậm rãi, lưu ý thay đổi giọng cho phù hợp với từng nhân vật: Sọ Dừa, phú ông, bà mẹ...
- Giáo viên đọc mẫu.
- Giáo viên nhận xét, uốn nắn học sinh.
- đọc bài.
- Học sinh nhận xét bạn đọc.
I. Đọc tiếp xúc văn bản.
* Đọc và kể
? Kể tóm tắt toàn bộ câu chuyện
- Giáo viên nhận xét, bổ sung.
- Học sinh kể tóm tắt.
* Tìm hiểu chú thích
? Phú ông, gia nhân, trạng nguyên được hiểu như thế nào?
?Nêu hiểu biết của em về thể loại truyện cổ tích?
-Giải thích
-Trình bày
II. Tìm hiểu cấu trúc văn bản:
* Cổ tích là gì? Là loại truyện dân gian kể về cuộc đời của 1 số kiểu nhân vật quen thuộc.
- Nhân vật bất hạnh.
- Nhân vật dũng sĩ và nhân vật có tài năng.
- Nhân vật thông minh và nhân vật ngốc nghếch.
- Nhân vật là động vật ...
? Truyện có những nhân vật nào? nhân vật chính là ai? Ra đời trong hoàn cảnh nào?
-Phát hiện
III. Phân tích:
1. Nhân vật Sọ Dừa
a. Sự ra đời của Sọ Dừa:
- Bà mẹ uống nước mưa trong cái Sọ Dừa mang thai.
- Hình dạng khác thường: tròn như quả dừa, cứ lăn lông lốc...
? Em có nhận xét gì về sự ra đời của Sọ Dừa?
- Nêu nhận xét.
=> Ra đời kì lạ, khác thường dị dạng.
? Hãy so sánh sự ra đời của truyền thuyết "Con rồng cháu tiên", Gióng "Thánh Gióng" với Sọ Dừa có điểm gì giống và khác nhau?
-so sánh nhận xét.
- Giống nhau: Đều kì lạ.
- Khác nhau: Các nhân vật khác đều đẹp đẽ, khoẻ mạnh, còn Sọ Dừa xấu xí, hình ảnh đặc biệt, bất hạnh đầu tiên của Sọ Dừa.
? Kể về sự ra đời của Sọ Dừa như vậy, nhân dân muốn thể hiện điều gì và muốn chú ý đến những con người như thế nào trong xã hội xưa?
Học sinh suy nghĩ trả lời.
- Thể hiện sự thương cảm đối với nhân vật
- Nhân dân quan tâm đến 1 loại người đau khổ nhất, số phận thấp hèn nhất trong xã hội, bị coi là "vô tích sự ".
? Ngoài ra sự ra đời kì lạ của Sọ Dừa còn có ý nghĩa gì về mặt nghệ thuật?
Học sinh trả lời.
- Câu chuyện hấp dẫn mở ra những tình huống khác thường để cốt truyện phát triển.
GV:Sọ Dừa thuộc kiểu truyện cổ tích về người mang lốt xấu xí, 1 kiểu truyện rất phổ biến ở Việt Nam, Đông Nam á và các nước khác. Nhân vật chính của kiểu truyện này là người có hình hài dị dạng, thường là mang lốt vật (con cóc, con dê, con rùa, con rắn...) bị mọi người xem thường coi là " vô tích sự". Nhưng đây cũng là những nhân vật có phẩm chất, tài năng đặc biệt.
GV yêu cầu học sinh đọc
? Sọ Dừa có những tài năng gì?
Lắng nghe.
-đọc từ : " Con nhà người ta..."
b, Sự thông minh tài giỏi của Sọ Dừa.
? Sự tài giỏi, thông minh của Sọ Dừa được thể hiện qua những chi tiết, việc làm nào?
? Em có nhận xét gì về những vật (đá lửa, dao, trứng gà) mà Sọ Dừa đưa cho vợ?
? Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong của nhân vật?
Ban đầu: Bề ngoài dị dạng, vô dụng, phẩm chất bên trong cao đẹp tuyệt vời.
? Việc xây dựng nhân vật Sọ Dừa có sự đối lập về hình thức và phẩm chất như vậy, tác giả dân gian muốn gửi gắm điều gì?
- Phát hiện trả lời.
- Nhận xét.
- nhận xét.
- thảo luận nhóm 3 - 5 
*Sự tài giỏi:
- Chăn bò giỏi, thổi sáo hay.
- Tự biết khả năng của mình.
- Kiếm đủ sính lễ theo yêu cầu.
- Thông minh khác thường à đỗ trạng nguyên.
- Có tài dự đoán lo xa chính xác.
+ Cách xây dựng nhân vật:
Sự đối lập, trái ngược giừa hình dạng bên ngoài và phẩm chất bên trong.
- ý nghĩa:
Khẳng định tuyệt đối con người bên trong. Đề cao giá trị chân chính của con người.
- Mở ước đổi đời, 1 sự thay đổi sản phẩm trong xã hội cũ.
- Đề cao con người theo tính cách nhân đạo cao cả.
? Sự biến đổi kì diệu của Sọ Dừa từ 1 cậu bé xấu xí --> 1 chàng trai tuấn tú thông minh, tài giỏi thể hiện ước mơ gì của nhân dân?
- trả lời.
-Ước mơ mãnh liệt về 1 sự đổi đời của người lao động trong xã hội xưa.
- Đề cao con người và tinh thần nhân đạo.
? Trong truyện ngoài nhân vật chính em thấy còn nhân vật nào làm cho cuộc đời của Sọ Dừa thay đổi?
- trả lời
2. Nhân vật cô út:
? Cô út được giới thiệu khác với 2 người chị như thế nào?
? Sau khi phát hiện ra Sọ Dừa không phải là người trần cô út đã có biểu hiện gì?
? Khi Sọ Dừa đến cầu hôn, thái độ của 2 cộ chị như thế nào?Thái độ của cô út ra sao?
? Vì sao cô út lại đồng ý lấy Sọ Dừa? Qua đó em thấy cô út là người như thế nào? 2 cô chị là người như thế nào?
? Kết thúc câu chuyện ra sao?
- phát hiện trả lời.
- phát hiện chi tiết.
-Nhận xét
Học sinh khái quát
nhận xét.
-Suy luận
-Phát hiện
 Hai cô chị
- ác nghiệt, kiêu kì.
- Thường hắt hủi Sọ Dừa.
- Bĩu môi chê bai.
àNgười xấu, ích kỷ độc ác
àKhông thể thấy được vẻ đẹp ở những con người như Sọ Dừa.
à xấu hổ bỏ đi biệt xứ ...
 Cô út
- Hiền lành, thương người.
- Đối đãi với Sọ Dừa tử tế.
- Đem lòng yêu mến có của ngon vật lạ đều giấu đem cho chàng.
- E lệ cúi mặt xuống tỏ ý bằng lòng.
àPhát hiện ra vẻ đẹp của cô út chính là nội dung
=> Người tốt, nhân hậu, giàu lòng yêu thương. Vì vậy đã phát hiện ra vẻ đẹp kì diệu ở Sọ Dừa.
àTrở thành bà Trạng sống hạng phúc.
Giáo viên:
2 cô chị bị loại ra khỏi cộng đồng xưa kia còn đáng sợ hơn cả cái chết
-Nghe
? Theo em kết thúc như vậy đã thoả đáng chưa? Em có cách kết thúc khac? 
? Cách kết thúc thể hiện ước mơ gì của người lao động?
-Nhận xét
Học sinh thảo luận nhóm 2 người.
=> Ước mơ công bằng: người hiền lành, đức độ, tài giỏi phải được hưởng hạnh phúc, kể độc ác, gian tham sẽ bị trừng phạt đích đáng (ở hiền gặp lành).
Giáo viên:
Đó cũng là mô típ quen thuộc của chuyện cổ tích Việt Nam và thế giới (Kết thúc có hậu).
3. ý nghĩa câu chuyện
? Truyện " Sọ Dừa" thể hiện những ước mơ gì của nhân dân lao động thời xưa?
Học sinh suy nghĩ trả lời
- Ước mơ về sự đổi đời.
- Ước mơ về sự công bằng.
- Đề cao lòng nhân ái đối với con người bất hạnh...
? Nhận xét gì về nghệ thuật kể chuyện của tác giả dân gian?
Học sinh nhắc lại kiến thức.
III. Tổng kết
+ Nghệ thuật:
- Chi tiết bất ngờ, thú bị, hoang đường.
- Mô típ người đội lốt xấu xí được đổi đời.
? ý nghĩa sâu sa mà tác giả dân gian đề cập đến là gì?
GV:Đây cũng là lời khuyên: Muốn đánh giá đúng bản chất con người đừng bao giờ dừng lại ở cái vẻ bên ngoài, ý nghĩa nhân bản của câu chuyện và cũng là đạo lý tốt đẹp của nhân dân ta thể hiện rõ nhất trong văn học dân gian.
GV yêu cầu h/s đọc ghi nhớ
? 2 bức tranh miêu tả cảnh nào?
Học sinh thảo luận nhóm 5 - 6 người , trả lời
Học sinh nhận xét bổ sung
-Đọc
-Quan sát
+ Nội dung: Đề cao giá trị đích thực của vẻ đẹp bên trong của con người.
- Đề cao lòng nhân ái với những con người bất hạnh.
- Tinh thần lạc quan của nhân dân lao động hình ảnh làng quê Việt Nam thân thuộc ẩn chứa sau câu chuyện.
* Ghi nhớ ( SGK)
IV. Luyện tập
*Hoạt động 4: Hướng dẫn học ở nhà
- Kể chuyện Sọ Dừa bằng ngôn ngữ của em
- ý nghĩa của truyện.
- Soạn bài 6.