Giáo án môn Ngữ văn 6 - Tiết 33: Ngôi kể trong văn tự sự

Chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o vÒ dù giê Ng÷ v¨n 6 Em hãy nhắc lại những nội dung kiến thức đã được học về kiểu bài tự sự.KiÓm tra bµi cò	Những nội dung kiến thức đã được học về kiểu bài tự sự: Tìm hiểu chung về văn tự sự Sự việc và nhân vật trong văn tự sự Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự Tìm hiểu đề và cách làm bài văn tự sự Lời văn, đoạn văn tự sựTiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰNgôi kểa.Ví dụ:b. Kết luận* Kể về một việc tốt của em* Kể về một việc tốt mà em được chứng kiến Em là người tham gia, là nhân vật trong truyện - Dùng từ xưng hô: “Tôi”, “tớ”, “mình”, “cháu”, “em”, “con”để kể về việc làm của chính mình Em là người chứng kiến, không phải là nhân vật tham gia vào diễn biến truyện – Không dùng từ xưng hô “Tôi”, “tớ”, “mình”, “cháu”, “em”, “con” để kể về việc làm của người khác* Ngôi kể là vị trí giao tiếp mà người kể sử dụng khi kể chuyện. * Trong văn tự sự có hai ngôi kể:- Ngôi kể thứ nhất- Ngôi kể thứ baI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựNgôi kể thứ nhấtNgôi kể thứ ba* Kể về một việc tốt của em* Kể về một việc tốt mà em được chứng kiến a> Đoạn 1.Tiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựNgôi kể Đoạn 1: Vua và đình thần chịu thằng bé là thông minh lỗi lạc. Nhưng vua vẫn còn muốn thử một lần nữa. Qua hôm sau, khi hai cha con đang ăn cơm ở công quán, bỗng có sứ nhà vua mang tới một con chim sẻ, với lệnh bắt họ phải dọn thành ba cỗ thức ăn. Em bé nhờ cha lấy cho một cái kim may rồi đưa cho sứ giả, bảo: - Ông cầm lấy cái này về tâu đức vua xin rèn cho tôi thành một con dao để xẻ thịt chim. Vua nghe nói, từ đó mới phục hẳn. (Trích “Em bé thông minh”)2 . Đặc điểm của ngôi kểa> Đoạn 1. Đoạn 1: Vua và đình thần chịu thằng bé là thông minh lỗi lạc. Nhưng vua vẫn còn muốn thử một lần nữa.// Qua hôm sau, khi hai cha con đang ăn cơm ở công quán, bỗng có sứ nhà vua mang tới một con chim sẻ, với lệnh bắt họ phải dọn thành ba cỗ thức ăn. Em bé nhờ cha lấy cho một cái kim may rồi đưa cho sứ giả, bảo: - Ông cầm lấy cái này về tâu đức vua xin rèn cho tôi thành một con dao để xẻ thịt chim. // Vua nghe nói, từ đó mới phục hẳn. (Trích Em bé thông minh)- Người kể tự giấu mình đi như là không có mặt nhưng thực ra có mặt ở khắp nơi (cung vua, công quán) - Kể linh hoạt, tự do những gì diễn ra với nhân vật.( thái độ, ý muốn, suy nghĩ, việc làm, lời nói)  Mang tính khách quanKể theo ngôi thứ baTiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰNgôi kểI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể 	trong văn tự sự2 . Đặc điểm của ngôi kể- Người kể gọi tên các nhân vật bằng chính tên của họ (vua, thằng bé, hai cha con, sứ giả...) - Người kể gọi tên các nhân vật bằng chính tên của chúng (vua, thằng bé, hai cha con, sứ giả...)- Người kể tự giấu mình đi như là không có mặt nhưng thực ra có mặt ở khắp nơi - Kể linh hoạt, tự do những gì diễn ra với nhân vật.  Mang tính khách quanKể theo ngôi thứ baTiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựNgôi kể2 . Đặc điểm của ngôi kểĐoạn 2: Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phành phạch vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. 	 (Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu ký)b> Đoạn 2:+Nhân vật Dế Mèn tự xưng là “tôi”+ Người kể có thể trực tiếp kể ra những gì mình nghe, thấy, trải qua; trực tiếp nói ra cảm tưởng, ý nghĩ, tình cảm của mình.  Mang tính chủ quan.Kể theo ngôi thứ nhấtĐoạn 2: Có thể đổi ngôi kể thứ nhất thành ngôi kể thứ ba bằng cách thay ”tôi” bằng ” Dế Mèn” hoặc “ nó”a> Đoạn 1. a> Đoạn 1.- Người kể gọi tên các nhân vật bằng chính tên của chúng (vua, thằng bé, hai cha con, sứ giả...)- Người kể tự giấu mình đi như là không có mặt nhưng thực ra có mặt ở khắp nơi - Kể linh hoạt, tự do những gì diễn ra với nhân vật.  Mang tính khách quanKể theo ngôi thứ baTiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựNgôi kể2 . Đặc điểm của ngôi kểb> Đoạn 2:+Nhân vật Dế Mèn tự xưng là “tôi”+ Người kể có thể trực tiếp kể ra những gì mình nghe, thấy, trải qua; trực tiếp nói ra cảm tưởng, ý nghĩ, tình cảm của mình.  Mang tính chủ quan.Kể theo ngôi thứ nhấtĐoạn 1: khó có thể đổi ngôi kể thứ ba sang ngôi kể thứ nhất. Vì nếu đổi thì phải xây dựng lại hầu như cả đoạn văn, phá vỡ cách kể ban đầu và nội dung chuyện cũng phải thêm bớt mới phù hợp với cách kể mới. Đoạn 1: Vua và đình thần chịu thằng bé là thông minh lỗi lạc. Nhưng vua vẫn còn muốn thử một lần nữa. Qua hôm sau, khi hai cha con đang ăn cơm ở công quán, bỗng có sứ nhà vua mang tới một con chim sẻ, với lệnh bắt họ phải dọn thành ba cỗ thức ăn. Em bé nhờ cha lấy cho một cái kim may rồi đưa cho sứ giả, bảo: - Ông cầm lấy cái này về tâu đức vua xin rèn cho tôi thành một con dao để xẻ thịt chim. Vua nghe nói, từ đó mới phục hẳn. (Trích “Em bé thông minh”) Tiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựNgôi kể2. Đặc điểm của ngôi kể Xác định ngôi kể trong các ví dụ sau:Ví dụ 1: Tôi sinh ra và lớn lên ở một vùng ven biển. Tôi không còn nhớ mặt bố tôi ra sao nữa vì bố tôi mất sớm. Ví dụ 2: Năm tháng trôi qua, Mã Lương không ngừng học vẽ.Ví dụ 3: Xuân đang trên đường về nhà. Sao hôm nay mình lại không tự kiềm chế được và đã mắng các em học sinh.Ngôi kể thứ nhấtNgôi kể thứ baNgôi kể thứ nhất và thứ ba* Bài tập bổ sunga.Ví dụ + Thế nào là ngôi kể + Đặc điểm của từng ngôi kể+ Làm thế nào để sử dụng ngôi kể phù hợp Ghi nhớ: SGK – trang 89Tiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tư sựNgôi kể2 . Đặc điểm của ngôi kể* Đoạn 1.* Đoạn 2:II. Luyện tậpa.Ví dụb. Kết luận* Bài tập bổ sung Tiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựII. Luyện tậpThay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi kể thứ ba và nhận xét ngôi kể đem lại điều gì mới cho đoạn văn: “Ngày nào cũng vậy, suốt buổi tôi chui vào trong cùng hang, hì hục đào đất để khoét một cái ổ lớn làm thành một cái giường ngủ sang trọng. Rồi cũng lo xa như các cụ già trong họ hàng dế, tôi đào hang sâu sang hai ngả làm những con đường tắt, những cửa sau, những ngách thượng, phòng khi gặp việc nguy hiểm, có thể thoát thân ra lối khác được.” (Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu ký) “ Ngày nào cũng vậy, suốt buổi Dế Mèn chui vào trong cùng hang, hì hục đào đất để khoét một cái ổ lớn làm thành một cái giường ngủ sang trọng. Rồi cũng lo xa như các cụ già trong họ hàng dế, Dế Mèn đào hang sâu sang hai ngả làm những con đường tắt, những cửa sau, những ngách thượng, phòng khi gặp việc nguy hiểm, có thể thoát thân ra lối khác được.” Thay “tôi”  “Dế Mèn”1. Bài tập 1: Dùng “tôi” Có sắc thái khách quan, sự việc như đã xảy ra Bộc lộ rõ cuộc sống nội tâm (suy nghĩ, tình cảm) của nhân vật, sự việc như đang diễn ra Nhận xét: Khi thay đổi ngôi kể từ ngôi thứ nhất sang ngôi thứ ba, nội dung kể không phải là chuyện tự thuật của nhân vật trong cuộc nữa mà trở thành cái nhìn lạnh lùng của người ngoài cuộc. Bởi thế đoạn văn chỉ còn tính khách quan mà thiếu đi phần tâm sự, phần tình cảm, không bộc lộ rõ cuộc sống nội tâm của nhân vật . Tiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰII. Luyện tập1. Bài tập 1: * Thay “tôi”  “Dế Mèn”  Có sắc thái khách quan thiếu đi phần tâm sự, tự thuật của nhân vật, không bộc lộ rõ cuộc sống nội tâm của nhân vật, sự việc như đã xảy ra. * Dùng “tôi” Bộc lộ cuộc sống nội tâm (suy nghĩ, tình cảm) của nhân vật, sự việc như đang diễn ra Tiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựII. Luyện tập2. Bài tập 2:2. Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi thứ nhất và nhận xét ngôi kể đem lại điều gì khác cho đoạn văn: “Một cái bóng lẹ làng từ trong vụt ra, rơi xuống mặt bàn. Thanh định thần nhìn rõ: con mèo già của bà chàng, con mèo già vẫn chơi đùa với chàng ngày trước. Con vật nép chân vào mình phe phẩy cái đuôi, rồi hai mắt ngọc thạch xanh giương lên nhìn người. Thanh mỉm cười lại gần vuốt ve con mèo.” (Thạch Lam - Dưới bóng hoàng lan)1. Bài tập 1: Tiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựII. Luyện tập2. Bài tập 2:2. Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi thứ nhất và nhận xét ngôi kể đem lại điều gì khác cho đoạn văn: “Một cái bóng lẹ làng từ trong vụt ra, rơi xuống mặt bàn. Thanh định thần nhìn rõ: con mèo già của bà chàng, con mèo già vẫn chơi đùa với chàng ngày trước. Con vật nép chân vào mình phe phẩy cái đuôi, rồi hai mắt ngọc thạch xanh giương lên nhìn người. Thanh mỉm cười lại gần vuốt ve con mèo.” (Thạch Lam - Dưới bóng hoàng lan)1. Bài tập 1:Một cái bóng lẹ làng từ trong vụt ra, rơi xuống mặt bàn. Tôi định thần nhìn rõ: con mèo già của bà tôi, con mèo già vẫn chơi đùa với tôi ngày trước. Con vật nép chân vào mình phe phẩy cái đuôi, rồi hai mắt ngọc thạch xanh giương lên nhìn người. Tôi mỉm cười lại gần vuốt ve con mèo.Thay: “Thanh”, “chàng” bằng “tôi” Tô đậm thêm sắc thái trữ tình, chủ quan cho đoạn văn, sự việc như đang hiển hiện.Nhược điểm- Nhân vật trực tiếp kể.Ngôi thứ nhất- Lời kể thân mật gần gũi, có cảm xúc cá nhân- Nội dung kể hạn chế (chỉ kể được những gì mình biết và cảm thấy).Ngôi thứ ba- Lời kể linh hoạt, tự do, khách quan.- Người kể có mặt ở mọi nơi, biết mọi chuyện (kể cả những tâm tư thầm kín của nhân vật)- Ít thấy cảm xúc của tác giả.Ưu điểmTiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰĐặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựTiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựII. Luyện tập2. Bài tập 2:1. Bài tập 1:3. Bài tập 3: Truyện “Cây bút thần” kể theo ngôi thứ ba, gọi tên nhân vật cần kể. Mặc dù trong truyện có dùng từ em nhưng em ở đây không chỉ ngôi thứ nhất (Mã Lương tự xưng “em”) mà chỉ ngôi thứ ba – nhân vật Mã Lương.3.Truyện “Cây bút thần” kể theo ngôi nào? Vì sao như vậy?Tiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰI. Ngôi kể và đặc điểm của ngôi kể trong văn tự sựII. Luyện tập4. Bài tập 4+5:Nhóm 1(Tổ 1+ 3+5): Vì sao trong các truyên cổ tích, truyền thuyết, người ta hay kể chuyện theo ngôi thứ ba mà không kể theo ngôi thứ nhất ? 	Nhóm 2(Tổ 2+4): Khi viết thư, em sử dụng ngôi kể nào? Vì sao ?	- Truyện đề cập tới nhiều nhân vật khác nhau, mỗi nhân vật tham gia vào một sự kiện nên không thể lúc nào người kể cũng hoá thân vào ngôi thứ nhất một cách dễ dàng được. - Truyện đề câp tới nhiều khoảng không gian khác nhau nên nếu kể theo ngôi thứ nhất, người kể phải có mặt tại tất cả các khoảng không gian đó mới có đủ tư cách để kể. Đây là điều không thể có trong thực tế đời sống. Lối kể theo kí ức và kiến thức cộng đồng mà không phải theo quan sát, nhận xét của bản thân người kể	 	 HS thảo luận Khi viết thư, bao giờ cũng sử dụng ngôi kể thứ nhất dù có lúc người viết xưng “tôi”, “em”, ‘tớ” lại có lúc xưng “con’, “cháu”, . Xưng hô thế nào là tuỳ thuộc vào mối quan hệ giữa người nhận thư với người viết. Bộc lộ tính chủ quan, riêng tư, chân thực.1. Ngôi kể là: A. Vị trí giao tiếp mà người kể sử dụng khi kể chuyện.  B Vị trí xã hội của nhân vật trong tác phẩm. C. Vị trí của nhân vật này khi đối thoại với nhân vật khác. D. Vị trí của nhân vật trong không gian, thời gian.2.Dòng nào nói không đúng về cách kể theo ngôi thứ ba ?	A. Là cách kể mà người kể giấu mình.	B. Là cách kể kín đáo, gọi sự vật bằng tên của chúng.	C. Người kể chuyện có thể kể linh hoạt, tự do.	D. Kể theo ngôi thứ ba, người kể dễ dàng bộc lộ nhận xét cá nhân.BÀI TẬP CỦNG CỐ Dựa vào đoạn truyện kể sự việc Lí Thông lừa Thạch Sanh đi giết chằn Tinh trong SGK Ngữ văn 6 tập 1 (Trang 62), hãy hình dung nếu phải lần lượt chuyển đổi thành ngôi kể thứ nhất của Thạch Sanh và ngôi kể thứ nhất của Lí Thông thì vị trí kể chuyện của mỗi nhân vật có ảnh hưởng như thế nào tới nội dung từng câu chuyện? BÀI TẬP BỔ SUNG Ngôi kể được dùng trong hai yêu cầu trên đều là ngôi thứ nhất (Đề 1: Thạch Sanh; Đề 2: Lí Thông) Vị trí kể chuyện của người kể liên quan trực tiếp tới nội dung từng câu chuyện. Cụ thể :Đề 1: - Nhân vật Thạch Sanh ban đầu không biết mẹ con Lí Thông lập mưu lừa mình đi canh miếu để chết thay Lí Thông nên không thể kể sự việc này. Nhân vật Thạch Sanh là người trong cuộc một mình đối mặt với chằn tinh nên có thể kể tỉ mỉ, chi tiết (Cảnh vật ở miếu, hình dáng con quái vật khi xuất hiện, diễn biến cuộc giao chiến, kết cục sự việc với chiến lợi phẩm thu được, tâm trạng, suy nghĩ khi trừ được mối họa cho mọi người ) Đề 2: Nhân vật Lí Thông chỉ có thể kể chuyện ” Tôi lừa Thạch Sanh đi giết chằn tinh” và đoạn cuối khi Thạch Sanh xách đầu chằn tinh về. Nếu để Lí Thông kể lại diễn biến cuộc giao chiến thì phải kể gián tiếp theo cách” Tôi nghe Thạch Sanh kể lại” Và như vậy thứ tự kể cũng phải thay đổi. Đoạn này phải đưa xuống sau cùngGỢI Ý CỦNG CỐ - DẶN DÒ- Học bài- Hoàn thiện các bài tập vào vởTiết 33: NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰ- Về nhà: Dựa vào đoạn truyện kể sự việc Lí Thông lừa Thạch Sanh đi giết chằn Tinh trong SGK (Trang 62), hãy kể lại theo ngôi kể thứ nhất của Thạch Sanh hoặc ngôi kể thứ nhất của Lí Thông.