Đề cương ôn tập khối lớp 6 học kì II môn: Ngữ văn

 ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP KHỐI LỚP 6 HỌC KÌ II
MÔN:NGỮ VĂN
 NĂM HỌC:2009-2010
PHẦN I: TẬP LÀM VĂN :ÔN LUYỆN VĂN MIÊU TẢ
-Văn miêu tả là gì ?
?Muốn miêu tả hay người ta cần những năng lực gì?
? Nêu phương pháp viết văn tả người ?
? Nêu bố cục của bài văn tả người?
? Nêu phương pháp viết văn tả cảnh ?
? Nêu bố cục của bài văn tả cảnh ?
-H/S viết đoạn văn tả mua thu ở quê hương em
-Em sẽ chọn các chi tiết như thế nào để miêu tả cho đề trên?
-GV bổ sung.
-Giáo viên chia 4 nhóm học sinh 
Mỗi nhóm miêu tả một chi tiết , giáo viên gọi hs đọc 
-GV nhận xét bổ sung .
I.Tìm hiểu chung về văn miêu tả 
*Văn miêu tả là gì ?
- Văn miêu tả là loại văn nhằm giúp người đọc, người nghe hình dung những đặc điểm, tính chất nổi bật của một sự vật, sự việc, con người, phong cảnh...
-Muốn tả hay cần phải: quan sát, nhận xét, t ưởng t ượng, ví von, so sánh
1.Phương pháp tả người :
a.Muốn tả người cần 
-Xác định đối tượng cầm tả.( tả chân dung hay tả người trong tư thế cần tả , làm việc )
-Quan sát, lựa chọn các chi tiết miêu tả.
-Trình bày kết quả quan sát theo một thứ tự.
b.Bố cục : 3 phần
* Mở bài : Giới thiệu người được tả.
* Thân bài: -Miêu tả chi tiết (ngoại hình, cử chỉ, hành động, lời nói... )
*Kết bài :Thường nhận xét hoặc nêu cảm nghĩ của người viết về người được tả.
2. Phương pháp tả cảnh
- quan sát và lựa chọn được những hình ảnh tiêu biẻu cho cảnh sắc đó.
 -Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự nhất định 
*Bố cục: 3 phần
 - Mở bài: giới thiệu cảnh được miêu tả.
 - Thân bài: tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự nhất định.
 - Kết bài: thường phát biểu cảm tưởng về cảnh sắc đó.
II.Thực hành
1. Viết đoạn văn
Đ Ề 1: Đoạn văn miêu tả mùa thu đến
-Trời se lạnh 
-Hồ nước trong xanh .
-Trời xanh ,mây trắng
-Gío thổi nhẹ .
-Hoa cúc nở trong các vườn nhà 
-Hương cốm thoảng qua
ĐỀ 2:
T¶ quang c¶nh buæi s¸ng trªn quª h­¬ng em.
- MÆt trêi nh­ lßng ®á qu¶ trøng thiªn nhiªn.
- BÇu trêi s¸ng trong, khÝ trêi m¸t mÎ 
- Hµng c©y khÏ ®ung ®­a tr­íc giã, trªn cµnh c©y nh÷ng chó chim hãt lÝu lo nh­ ®ãn chµo mét ngµy míi b¾t ®Çu.
- Nói ®åi nhÊp nh«, mét mµu xanh ng¾t
- Nh÷ng ng«i nhµ san s¸t nhau...
ĐỀ 3:
Tả cảnh dòng sông
- Bầu trời - ánh nắng- không gian - thời gian tả
- Dòng sông nào..? ở đâu?
- Mặt sông
- Hai bên bờ sông
- Điểm nổi bật của dòng sông
2. Viết bài văn
ĐỀ 1: Tả một ngày mùa đông mưa phùn giá rét.
a. Mở bài : Giới thiệu chung về một ngày mùa đông mưa phùn giá rét ...
b. Thân bài : 
- Mùa đông giá rết đến : mưa ,gió .
- Miêu tả cảnh trời âm u mây đen phủ . -Gío lạnh thổi về, mưa nhỏ rơi liên tục.
-Cảm giác giá lạnh, mặc áo ấm .
-Đường trơn ,xe vắng ,người trùm áo mưa đi lại vội vàng .
-Những kỷ niệm mùa đông: ngô rang, khoai nướng ấm cúng .
c. Kết bài : cảm nghĩ của bản thân về một ngày mùa đông
( đầy ấn tượng, không bao giờ quên )
Yêu cầu h/s nói những chi tiết tiêu biểu khi tả cảnh bão lụt ở quê em.
H/S trình bày ,nhận xét
GV bổ sung sửa chữa về dàn bài và lổi diễn đạt.
ĐỀ 2: Em hãy miêu tả cảnh bão lụt ở quê em hoặc qua truyền hình báo chí hay nghe kể lại 
a.Mở bài : 
Giới thiệu cơn bão số ? vừa qua là một nổi kinh hoàng...
-Học sinh thảo luận,
-Tìm ý
-Giáo viên định hướng, điều chỉnh
-Em sẽ chọn các chi tiết ntn?
-GV bổ sung
b.Thân bài:
-Quê hương em mới đây đẹp như tranh 
-Bão tràn về lúc mười giờ tối 
-Qua một ngày đêm tàn phá : xơ xác, tiêu điều.
-Nhà dân sơ tán..an toàn
-Tiếng gọi nhau ơi ới
-Gió mạnh : Cây bật gốc ,vài ngôi nhà đổ 
-Bà con ,thanh niên chống bão.
-Đê vỡ ,nước mạnh ,cuốn đi tất cả 
-Đội cứu hộ, phi cơ, khẩn trương phong toả cứu người
c.Kết bài:
-Bão qua ,mọi người chưa hết kinh hoàng
-Tình cảm của cả nước đối với quê em
Đề 3: Tả một cụ già cao tuổi
a. Mở bài
-Khái quát về tuổi tác,tính tình...
b.Thân bài:
Tả chi tiết :
-Tiếng nói trầm vang,thều thào ,yếu ớt.
-Mắt tinh tường lay láy (chậm chạp,lờ đờ, đùng đục...)
-Tóc rụng lơ thơ,bạc như cước
-Da nhăn nheo,nhưng đỏ hồng hào (đồi mồi,vàng vàng...)
-Chân tay gầy guộc,gân guốc
-Hay lam ,hay làm ít ngủ.
c.Kết bài: 
-Lòng yêu quí, kính trọng
-Mong cụ sống lâu...
Đề 4: Tả cô giáo say sưa giảng bài trên lớp
a.Mở bài
- Giới thiệu về cô giáo
-Trong hoàn cảnh: Đang giảng bài
b.Thân bài: Tả chi tiết:
*Ngoại hình:
-Vóc dáng,mái tóc, gương mặt, nước da...
-Trang phục:Cô mặc áo dài, quần trắng
*Tính nết:
- Giản dị, chân thành... 
-Dịu dàng, tận tuỵ, yêu thương học sinh
-Gắn bó với nghề
*Tài năng:
-Cô dạy rất hay
-Tiếng nói trong trẻo dịu dàng, say sưa như sống với nhân vật
-Đôi mắt lấp lánh niềm vui.
-Chân bước chậm rải trên bục giảng xuống dưới lớp
-Cô như đang trò chuyện cùng chúng em.
- Giờ dạy của cô rất vui vẻ, sing động, học sinh hiểu bài
c.Kết bài:
-Kính mến cô
-Mong cô sẽ tiếp tục dạy dỗ.
III. Giáo viên nhắc nhở HS ôn lại đề ở các bài viết
PHẦN II: VĂN BẢN
1.Truyện và kí:
- GV cho HS ôn lại nội dung của các văn bản sau
STT
Teân tp – ñoaïn trích
Taùc giaû
Theå loaïi
 noäi dung 
1
Baøi hoïc ñöôøng ñôøi ñaàu tieân (Trích Deá Meøn phieâu löu kí)
Toâ Hoaøi 
Truyeän 
(ñoaïn trích)
Deá Meøn coù veû ñeïp cöôøng traùng cuûa moät chaøng deá thanh nieân , nhöng tính tình xoác noãi , keâu caêng . Troø ñuøa ngoã nghòch cuûa deá Meøn ñaõ gaây ra caùi cheát thaûm thöông cho deá Choaét vaø deá Meøn ñaõ ruùt ra ñöôïc baøi hoïc ñöôøng ñôøi ñaàu tieân cho mình 
2
Soâng nöôùc Caø Mau 
(Ñaát röøng Phöông Nam)
Ñoaøn Gioûi 
Truyeän ngaén 
Caûnh quan ñoäc ñaùo cuûa vuøng Caø Mau vôùi soâng ngoøi , keânh raïch buûa giaêng chi chít , röøng ñöôùc truøng ñieäp hai beân bôø vaø caûnh chôï Naêm Caên taáp naäp , truø phuù hoïp ngay beân bôø soâng 
3
Böùc tranh cuûa em gaùi toâi 
Taï Duy Anh 
Truyeän ngaén 
Taøi naêng hoäi hoïa , taâm hoàn trong saùng vaø loøng nhaân haäu ôû coâ em gaùi ñaõ giuùp cho ngöôøi anh vöôït leân ñöôïc loøng töï aùi vaø söï töï ti cuûa mình 
4
Vöôït Thaùc
(Queâ Noäi)
Voõ Quaûng 
Truyeän (ñoaïn trích)
Haønh trình ngöôïc soâng theo boàn vöôït thaùc cuûa con thuyeàn do Döông Höông Thö chæ huy ; Caûnh soâng nöôùc vaø hai beân bôø , söùc maïnh vaø veû ñeïp cuûa con ngöôøi trong cuoäc vöôït thaùc 
5
Buoåi hoïc cuoái cuøng 
An Phoâng Xô Ñoâ Ñeâ
Truyeän ngaén 
Buoåi hoïc tieáng Phaùp cuoái cuøng cuûa lôùp hoïc tröôøng laøng vuøng An Daùt bò phoå chieám ñoùng vaø hình aûnh thaày Ha Men qua caùi nhìn taâm traïng cuûa chuù beù PhRaêng
6
Coâ Toâ 
(Trích)
Nguyeãn Tuaân 
Kí 
Veû ñeïp töôi saùng , phong phuù cuûa caûnh saéc thieân nhieân vaøng ñaûo Coâ Toâ vaø moät neùt sinh hoaït cuûa ngöôøi daân soáng treân ñaûo 
7
Caây Tre Vieät Nam 
Theùp Môùi 
Kí 
Caây tre laø ngöôøi baïn gaàn guûi , thaân thieát cuûa nhaân daân Vieät Nam trong cuoäc soáng haøng ngaøy , trong lao ñoäng , trong chieán ñaáu . Caây tre ñaõ hình thaønh bieåu töôïng cuûa ñaát nöôùc vaø cuûa daân toäc Vieät Nam
8
Loøng yeâu nöôùc (Baøi baùo thöû löûa)
I Li A EÂ
Ren Bua
Tuøy buùt chính luaän 
Loøng yeâu nöôùc khôûi nguoàn töø loøng yeâu nhöõng vaät bình thöôøng , gaàn guûi töø tình yeâu gia ñình , queâ höông  loøng yeâu nöôùc ñöôïc thöû thaùch vaø boäc loä maïnh meõ trong cuoäc chieán ñaáu baûo veä toå quoác
9
Lao Xao 
(Tuoåi thô im laëng)
Duy Khaùnh 
Hoài kí töï truyeän 
Mieâu taû caùc loaøi chim ôû ñoàng queâ , qua ñoù boäc loä veû ñeïp , söï phong phuù cuûa thieân nhieân ôû laøng queâ vaø baûn saéc vaên hoùa daân gian 
 2. Phần thơ:
*Học thuộc các bài thơ:
-Đêm nay Bác không ngủ 
-Lượm
-Mưa
Câ u hỏi 1: Nêu nội dung của khổ thơ sau: “Rồi Bác đi dém chăn
 Từng người từng người một
 Sợ cháu mình giật thột
 Bác nhón chân nhẹ nhàng”
àKhổ thơ nói lên sự quan tâm, lo lắng, chăm sóc ân cần của Bác đối với bộ đội .
 Câ u hỏi 2: “Vụt qua mặt trận
 Đạn bay vèo vèo
 Thư đề thượng khẩn 
 Sợ chi hiểm nghèo”.
Nêu nội dung của khổ thơ trên?
àCâu thơ nói lên sự ác liệt của chiến tranh và tinh thần dũng cảm, quyết hoàn thành nhiệm vụ của
 chú bé Lượm. 
PHẦN III:TIẾNG VIỆT
1. Lý thuyết:
a. Thế nào là so sánh? Có mấy kiểu so sánh? Cho ví dụ
b. Thế nào là nhân hoá? Có mấy kiểu nhân hoá?
c. Thế nào là ẩn dụ? Có mấy kiểu ẩn dụ?
d. Thế nào là hoán dụ? Có mấy kiểu hoán dụ?
e. Thế nào là câu trần thuật đơn? Có mấy kiểu câu trần thuật đơn có từ là?
2. Bài tập:
a. Viết 1 đoạn văn có sử dụng phép so sánh
b. Chỉ ra phép nhân hoá trong đoạn trích sau:
Tôi đã quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ, khiến mỗi lần thấy tôi đi qua, các chị phải núp khuôn mặt trái xoan dưới nhánh cỏ, chỉ dám đưa mắt lên nhìn trộmtôi càng tưởng tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi.
c. Chỉ ra ẩn dụ trong những ví dụ sau:
- Người cha mái tóc bạc
 Đốt lửa cho anh nằm
- Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
- Thuyền về có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
d. Chỉ ra các hoán dụ trong những ví dụ sau
- Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
- Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
- Vì lợi ích mười năm trồng cây
 Vì lợi ích trăm năm trồng người
- Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
HƯỚNG DẪN ĐÁP ÁN
I.TIẾNG VIỆT
1.Lý thuyết
a. So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Có 2 kiểu so sánh: 
So sánh ngang bằng. 	VD: Cô giáo như mẹ hiềnà A = B
So sánh không ngang bằng	VD: Hà cao hơn An à B không bằng B
b. Nhân hoá là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vậtbằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người.
Có 4 kiểu nhân hoá
Ví dụ: Hàng bưởi đu đưa bế lũ con
 Đầu tròn trọc lốc
c. Ẩn dụ là gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự việc, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Có 4 kiểu ẩn dụ
Ẩn dụ phẩm chất
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ cách thức
d. Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm.
Có 4 kiểu hoán dụ
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Lấy bộ phận để gọi toàn thể.
e. Câu trần thuật đơn là loại câu do một cụm C – V tạo thành, dùng để giới thiệu hoặc tả, kể về một sự việc, sự vật hay nêu ý kiến. 
Có 4 kiểu câu trần thuật đơn có từ là:
Câu miêu tả VD: Bầu trời trong trẻo và sáng sủa.
Câu đánh giá	 VD: Da cô ấy trắng như tuyết.
Câu định nghĩa	 VD: Câu trần thuật đơn là câu được cấu tạo bởi 1 cụm C-V
Câu giới thiệu	 VD: Người ta gọi chàng là Sơn Tinh
2. Bài tập
a. Xác định phép nhân hoá trong đoạn văn:
Tôi đã quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ, khiến mỗi lần thấy tôi đi qua, các chị phải núp khuôn mặt trái xoan dưới nhánh cỏ, chỉ dám đưa mắt lên nhìn trộmtôi càng tưởng tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi.
c. Chỉ ra ẩn dụ trong những ví dụ sau:
- Người cha mái tóc bạc
 Đốt lửa cho anh nằm 	
Người cha à Bác Hồ (ẩn dụ phẩm chất)
- Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ	
Mặt trời àBác Hồ (ẩn dụ phẩm chất)
 Thuyền về có nhớ bến chăng	
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền	
Bến àngười con gái 
Thuyền à người con trai (ẩn dụ phẩm chất)
d. Chỉ ra các hoán dụ trong những ví dụ sau
- Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay
Áo chàmà đồng bào dân tộc thiểu số phía Bắc (lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật)
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên
Áo nâu : người nông dân
Áo xanh: người công nhân lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Nông thôn: vùng thôn quê
Thị thành: thành phố lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Vì lợi ích mười năm trồng cây
Vì lợi ích trăm năm trồng người
Mười năm: thời gian trước mắt 
Trăm năm: thời gian lâu dài lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
 - Bàn tay ta làm nên tất cả
 Có sức người sỏi đá cũng thành cơm lấy bộ phận để gọi toàn thể
bàn tay: à người lao động
 bộ phận toàn thể
 Nhóm trưởng: