Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiếng nói của văn nghệ (Nguyễn Đình Thi) - Đỗ Thị Nhẫn

Soạn :
Giảng :
Tiết :
 Tiếng nói của văn nghệ 
 (Nguyễn Đình Thi )
A.Mục tiêu cần đạt :
1Kiến thức : Giúp học sinh 
-Hiểu được nội dung của văn nghệ và sức mạnh kì diệu của nó đối với đời sống của con người .
-Hiểu thêm cách viết văn nghị luận qua tác phẩm nghị luận ngắn gọn ,chặt chẽ giàu hình ảnh của Nguyễn Đình Thi .
2.Kĩ năng :Phân tích một tác phẩm văn bản nghị luận .
3.Giáo dục thái độ ,tinh thần trân trọng tiếng nói của văn nghệ trong đời sống 
B.Chuẩn bị .
1GV:Nội dung bài dạy 
2 Hs :Đọc văn bản ,soạn bài theo câu hỏi SGK.
C.Cách thức tiến hành :
Phương pháp :Phân tích văn bản nghị luận .
Đ.Tiến trình bài dạy .
I.ổn định tổ chức .
II.Kiểm tra bài cũ .
?Trình bày về phương pháp đọc sách “Bàn về đọc sách ”
-Chọn cho tinh ,đọc cho kĩ những sách có giá trị .
-Chọn sách cho phù hợp với chuyên môn ,lứa tuổi của mình .
-Đọc sách có khoa học có hệ thống ,có mục đích kiên định .
-Có 2 loại sách đọc : Sách chuyên môn và sách thường thức .
=>Phương pháp đọc sách cần chuyên sâu và đọc rộng ;giữa đọc sách chuyên môn và đọc sách thường thức ,vừa đọc vừa nghiền ngẫm .
?Chỉ ra phép lập luận mà tác giả sử dụng trong bài viết .
-Phép lập luận phân tích ,trình bày ý kiến bằng lí lẽ và dẫn chứng sinh động ,lập luận chặt chẽ và lô gic .
III.Bài mới .
GV:Nêu tình huống :
?Tại sao con người lại cần đến văn nghệ (3 học sinh trả lời )
GV:Văn bản Tiếng nói của Văn nghệ của tác giả Nguyễn Đình Thi sẽ phần nào lí giải cho ta điều ấy 
?Nêu những hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Đình Thi 
-Nguyễn Đình Thi (1924-2003)quê Hà Nội 
-Hoạt động văn nghệ đa dạng :Làm thơ .viết văn ,sáng tác nhạc ,lí luận phê bình 
-Là nhà quản lí lãnh đạo văn nghệ nhiều năm làm Tổng thư kí Hội Nhà văn Việt Nam hơn 30 năm .
-Năm 1996được tặng giải thưởng Hồ chí Minh về văn học nghệ thuật .
=>Là một nghệ sĩ đa tài :Làm thơ .viết văn sáng tác nhạc ,phê bình -lí luận văn học .
?Nêu xuất xứ của văn bản .
-Viết năm 1948 thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp in trong cuốn “ Mấy vấn đề văn học xuất bản năm 1956
GV:Tiểu luận này được viết năm 1948 thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp .Những năm ấy chúng ta bắt đầu xây dựng 1 nền văn học nghệ thuật mới đậm đà tính dân tộc ,tính đại chúng gắn bó với cuộc kháng chiến vĩ đại của nhân dân .Bởi vậy nội dung và sức mạnh kì diệu của văn nghệ được NĐT gắn với đời sống phong phú sôi nổi của quần chúng nhân dân đang chiến đấu và sản xuất .Cần phải đặt bài viết vào lịch sử của dân tộc lúc bấy giờ để hiểu thêm nhiệt tình của người nghệ sĩ kháng chiến ở NĐT.Mặt khác đặt ở trình độ văn nghệ khi ấy chúng ta mới thấy được sự sâu sắc của ý kiến mà tác giả đã trình bày .
?Nên đọc văn bản với giọng điệu như thế nào 
-Rõ ràng ,dứt khoát ,nhấn mạnh luận điểm .
GV đọc mẫu ...Tôn xtôi
H1: Tâm hồn .
H2: Trang giấy .
H3 :Hết 
GV:Lưu ý các chú thích 1.2.6.9
?GV:Đọc văn bản ta thấy xuất hiện liên tiếp các cụm từ:
-Những nghệ sĩ lớn đem tới cho cả thời đại họ 1 cách sống của tâm hồn 
-Văn nghệ đã làm cho tâm hồn họ thực sự được sống .
-Chố đứng của văn nghệ chính là chỗ giao nhau của tâm hồn con người với cuộc sống .
-Tất cả tâm hồn chúng ta đọc ....
-Văn nghệ lại tạo được sự sống cho tâm hồn 
-Nghệ thuật xây dựng đời sống tâm hồn cho xã hội .
?Tìm những từ ngữ được lặp đi lặp lại :
-Văn nghệ và tâm hồn.
GV:Trong văn bản sự lặp đi lặp lại của một số từ ngữ có giá trị định hướng nội dung chủ yếu của văn bản .
?Vậy theo em nội dung chủ yếu của văn bản là gì
-Vấn đề nghị luận :Bàn về nội dung và sức mạnh kì diệu của văn nghệ đối với đời sống con người .
?Hãy chỉ ra bố cục của văn bản và xác dịnh hệ thống luận điểm :
-3phần :
+P1:Từ đầu ...Tâm hồn :Nội dung của văn nghệ 
+P2:Tiếp đến ...Trang giấy ....Tiếng nói của văn nghệ rất càn thiết đối với đời sống cuả con người 
+P3:Khả năng kì diệu của văn nghệ .
?Nhận xét nội dungvà mối quan hệ của các luận điểm trong văn bản 
-Các luạn điểm liên kết chặt chẽ nhưng rất rõ ràng mạch lạc
-Các luận điểm vừa có sự giải thích cho nhau vừa được nối tiếp tự nhiên theo hướng ngày càng phân tích sâu hơn sức mạnh của văn nghệ .
GV:Chúng ta tìm hiểu đoạn 1 và cũng luận điểm 1
Hs đọc đoạn 1
?Tác phẩm nghệ thuật được xây dựng bằng chất liệu nào 
-Chất liệu ở thực tại ,ở đời sống khách quan .
?Dụng ý của tác giả khi miêu tả thực tại ,ở đời sống khách quan 
-Muốn nói một điều mới mẻ (gửi một lá thư ,một lời nhắn nhủ ,đem một phần của mình góp vào đời sống )
?Để người đọc tin tưởng vào điều mình nhận định tác giả đã lập luận như thế nào 
-Tác giả đưa dẫn chứng ->Người đọc hiểu rõ vấn đề 
+Nguyễn Du với câu thơ “Cỏ non ...chân trời ”không phải để người ta biết cảnh mùa xuân ra sao ......->Chúng ta rung động trước cái đẹp ->Cảm nhận .
+Cuộc đời nàng Kiều ,cuộc đời An –na Ca-rê-nhi-na->Chúng ta bâng khuâng vương vất vui buồn 
GV:Khi sáng tạo 1 tác phẩm ,người nghệ sĩ gửi vào đó một cách nhìn ,một lời nhắn nhủ của riêng mình .
Gv:Nội dung của văn nghệ đâu chỉ là câu chuỵen là con người như ở ngoài đời mà còn có vấn đề khác quan trọng hơn .
?Theo em đó là vấn đề gì 
-Nội dung của văn nghệ :Quan trọng nhất là tưtưởng,tấm lòng của người nghệ sĩ gửi gắm trong đó .
?Tác giả nhận định như thế nào về lời gửi của nghệ thuật 
-Là bài học luân lí ,triết lí về đời người :
+Truyện Kiều ,không phải là Phật giáo diễn ca ..An na Ca-rê-nhi –na không phải là Bác ái diễn thuyết ->Mà lời gửi phức tạp hơn phong phú hơn ,sâu sắc hơn .
-Là những say sưa vui buồn ,yêu ghét mơ mộng ,phẫn khích ->những hình ảnh đẹp mà chúng ta không nhận ra ?Nhận xét của em về nhận định này :” Tác phẩm văn nghệ không cất lên những lời thuýêt lí khô khan mà chứa đựng tất cả những say sưa vui buồn yêu ghét mơ mộng của người nghệ sĩ .Nó mang đến bao rung động ,bao ngỡ ngàng trước những điều rất quen thuộc” 
-Hoàn toàn chính xác ,khách quan.
?Tác phẩm văn học lớn có ảnh hưởng như thế nào đối với người đọc 
-Soi rọi ánh sáng riêng ->Làm thay đổi mắt ta nhìn ,óc ta nghĩ 
GV:như vậy nội dung của văn nghệ còn là rung cảm và nhận thức của người đọc ,nó sẽ được mở rộng và phát huy vô tận qua từng thế hệ người đọc người xem 
?Hãy khái quát lại nội dung phản ánh của văn nghệ 
-Là những nhận thứcmang tính cụ thể sinh động ,là cuộc sống tình cảm của con người qua cách nhìn và tình cảm có tính chất cá nhân của người nghệ sĩ 
?Hãy so sánh nội dùng của văn nghệ với các bộ môn khoa học khác như Dân tộc học ,xã hội học ...
-Sự khác :
+Những bộ môn này khám phá ,miêu tả đúc kết bộ mặt tự nhiên hay xã hội ,các qui luật khách quan 
+Văn nghệ tập trung khám phá thể hiện chiều sâu tính cách số phận con người ,thế giới bên trong con người 
?Nhận xét về cách lập luận,lí lẽ của tác giả trong cách trình bày vấn đề
-Cách lập luận :Lí lẽ chặt chẽ .dẫn chứng chọn lọc 
?Chỉ ra phép lập luận mà tác giả sử dụng :
-Sử dụng phép lập luận phân tích +Tổng hợp =>Sáng tỏ vấn đề 
?Em hình dung cuộc sống như thế nào nếu không có văn nghệ 
-Cuộc sống sẽ khô khan không có ý nghĩa,con người không thể nhận ra cái đẹp 
?Văn nghệ có vai trò như thế nào trong đời sống của con người :
-HS đọc phần 2 “Chúng ta .....sự sống ”
?Văn nghệ tác động như thế nào đến con người .
-Người đàn bà lam lũ .........khác hẳn khi ru con ,hát ghẹo .
-Câu ca dao lay động tình cảm ,ý nghĩ khác thường 
-Những buổi hát chèo ->Con người cười hả dạ hay rỏ giấu một giọt nước mắt .
?Trong những trường hợp con người bị ngăn cách với đơì sống ,tiếng nói của văn nghệ có ý nghĩa như thế nào 
-Tiếng nói của văn nghệ là sợi dây buộc chặt họ với cuộc đời bên ngoài ,với tất cả những sự sống ,những vui buồn gần gũi .
?Nhận xét sự tác động của văn nghệ đối với đời sống con người 
-Văn nghệ làm cho tâm hồn họ thực sự được sống ,lời gửi của văn nghệ là sự sống .
?Tại sao con người cần tiếng nói của văn nghệ 
-Văn nghệ rất cần cho đời sống con người :Góp phần làm tươi mát sinh hoạt khắc khổ sinh hoạt khắc khổ hàng ngày ,giữ cho đời cứ tươi ,giúp cho con người vui lên ,biết rung cảm ước mơ . 
?Hãy chỉ ra phép lập luận tác giả đã sử dụng ở phần này 
-Qua các dẫn chứng ,các tác phẩm ,qua các câu chuyện cụ thể sinh động ->Tác giả đã phân tích một cách thấu đáo sự cần thiết của văn nghệ với dời sống của con người 
?Văn nghệ rất cần thiết với đời sống con người ...Tại sao vậy Văn nghệ có những khả năng kì diệu nào mà lại không thể thiếu trong đời sống của chúng ta ...
HS đọc “ Có lẽ .....hết ”
?Sức mạnh riêng của văn nghệ bắt nguồn từ đâu 
-Bắt nguồn từ nội dung của nó ,con đường của nó đến với người đọc ,người nghe .
?Nội dung tư tưởng của văn nghệ được thể hiện qua những hình thức nào 
-Nội dung văn nghệ thể hiện dưới hình thức cảm xúc :
->Chỗ đứng của văn nghệ :...là chỗ giao nhau của tâm hồn con người với cuộc sống ...Tình yêu ghét ,niềm vui buồn ý đẹp xấu trong đời sống thiên nhiên và đời sống xã hội
=>Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm 
-Tư tưởng của văn nghệ :Cuộc sống hàng ngày xảy ra ,và thấm trong tất cả cuộc sống 
-Một câu thơ ,một trang truyện ....làm cho chúng ta rung động trong cảm xúc không để cho trí óc ta nằm lười yên một chỗ 
-Nghệ sĩ không mở cuộc thảo luận ...làm cho chúng ta nhìn ,nghe ....rồi từ tác phẩm khơi vấn đề ta suy nghĩ =>Tư tưởng của nghệ thuật là tư tưởng náu mình yên lặng.
?TPNT đến với người đọc qua con đường nào ?Bằng cách gì 
TPNT:
-Là kết tinh của tâm hồn người sáng tác 
-Là sợi dây truyền cho mọi người sự sống 
-Giới thiệu một cảm giác ,tình tự, một tư tưởng bằng cách làm sống hiển hiện ngay trong tâm hồn chúng ta cảm giác tình tự ,tư tưởng ấy
-Nghệ thuật không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta con đường đi ,nghệ thuật đốt lửa ngay trong lòng chúng ta khiến chúng ta tự bước trên con đường ấy .
?Với con đường tác động đến nghệ thuật ->Người đọc ảnh hưởng như thế nào 
-Con người vui buồn nhiều hơn ,yêu thương và căm hờn được nhiều hơn ,tai mắt biết nhìn biết nghe thêm tế nhị ,sống được nhiều hơn 
-Nghệ thuật giải phóng con người khỏi biên giới của chính mình 
GV :Như vậy ,đến với một tác phẩm nghệ thuật ,chúng ta được sốngcuộc sống được miêu tả trong đó ,được yêu ghét vui buồn đợi chờ ... cùng các nhân vật và cùng nghệ sĩ 
?Nhận xét của em về con đường của văn nghệ đến với người đọc và khả năng kì diệu của nó .
-Khi tác động bằng nội dung và hình thức đặc biệt ,văn nghệ giúp con người tự nhận thức mình tự xây dựng mình 
GV:Như vậy văn nghệ thực hiện các chức năng của nó một cách tự nhiên có hiệu quả lâu bền sâu sắc .
?Từ những lời bàn về tiếng nói của văn nghệ tác giả cho ta thấy quan niệm nghệ thuật của ông như thế nào .
-Văn nghệ là sợi dây đồng cảm kì diệu giữa nghệ sĩ với bạn đọc thông qua những rung động sâu sa mãnh liệt của trái tim 
-Văn nghệ giúp con người sống phong phú hơn ,tự hoàn thiện nhân cách tâm hồn mình .
?Nêu những nét đặc sắc trong trong nghệ thuật nghị luận của tác giả qua bài tiểu luận này (Cách bố cục ,dẫn dắt vấn đề ,cách nêu và chứng minh luận điểm ,sự kết hợp giữa nhận định , lí lẽ và dẫn chứng thực tế ..)
-Bố cục chặt chẽ ,hợp lí ,cách dẫn dắt tự nhiên .
-Cách viết giàu hình ảnh ,có nhiều dẫn chứng về thơ văn ,về đời sống thực tế để khẳng định thuyết phục ,các ý kiến được nhận đinh để tăng thêm sức hấp dẫn cho TP 
-Giọng văn toát lên lòng chân thành ,niềm say sưa đặc biệt ở phần cuối .
Hs đọc ghi nhớ
?Nêu một tác phẩm văn nghệ mà em yêu thích và phân tích rác động của tác phẩm ấy đối với em 
I.Giới thiệu tác giả ,tác phẩm .
1Tác giả :Nguyễn Đình Thi (1924-2003)
Là một nghệ sĩ đa tài :Làm thơ .viết văn sáng tác nhạc ,phê bình -lí luận văn học
2.Tác phẩm .
3.Đọc, hiểu chú 
thích 
II.Phân tích 
1.Bố cục
2.Phân tích .
a.Nội dung của văn nghệ .
-Là những nhận thứcmang tính cụ thể sinh động ,là cuộc sống tình cảm của con người qua cách nhìn và tình cảm có tính chất cá nhân của người nghệ sĩ 
b.Tầm quan trọng của văn nghệ 
-Văn nghệ rất cần cho đời sống con người :Góp phần làm tươi mát sinh hoạt khắc khổ sinh hoạt khắc khổ hàng ngày ,giữ cho đời cứ tươi ,giúp cho con người vui lên ,biết rung cảm ước mơ . 
C.Khả năng kì diệu của văn nghệ .
-Khi tác động bằng nội dung và hình thức đặc biệt ,văn nghệ giúp con người tự nhận thức mình tự xây dựng mình.
IVTổng kết :
1Nội dung :
3Ghi nhớ :sgk
VI.Luyện tập .
IV.Củng cố :
?Tác dụng của văn nghệ đối với đời sống của con người .
?Sức mạnh kì diệu của văn nghệ
V.Hướng dẫn về nhà :Học bài ,hoàn thành bài tập .
-Soạn bài Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới .
E.Rút kinh nghiệm :
P2 :Tiếp Lời gửi của văn nghệ là sự sống ->Vai trò của văn nghệ 
-Lờy tác phẩm văn học quen thuộc để phân tích cho học sinh .