Giáo án Ngữ văn lớp 6 - Tiết 3, tiết 4

 TỪ VÀ CẤU TẠO CỦA TỪ TIẾNGVIỆT
Tiết PPCT:3.	
Ngày dạy:25.08.10
1. Mục tiêu: Giúp HS
 - Kiến thức: Hiểu được thế nào là từ và đặc điểm cấu tạo từ Tiếng Việt
 - Kĩ năng:Rèn kỹ năng sử dụng từ.
 -Thái độ: Giáo dục HS yêu tiếng Việt,làm cho tiếng Việt trong sáng.
2. Chuẩn bị: GV: Tài liệu tham khảo, bảng phụ.
 HS:.Vở SGK,VBTNV 6, bp
3. Phương pháp dạy học: Qui nạp, đàm thoại,thảo luận nhóm.
4. Tiến trình:
 4.1.Ổn định tổ chức: kiểm diện
 4.2.Kiểm tra bài cũ: kiểm tra sự chuẩn bị của hs
 4.3.Giảng bài mới:Ở bậc tiểu học chúng ta đã tìm hiểu về tiếng và từ. Để hiểu sâu hơn về từ và cấu tạo từ TV tiết này chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu.
 Hoạt động của gv và hs
 Nội dung bài học
Ho¹t ®éng 1 :H­íng dÉn t×m hiĨu kh¸i niƯm vỊ tõ ?
GV treo b¶ng phơ cã ghi vÝ dơ .
VÝ dơ :a. ThÇn/d¹y/d©n/c¸ch/trång trät/ch¨n nu«i/vµ/c¸ch/ ¨n ë.
 b. Người /con trưởng /được/ tôn /lên /làm/ vua.
? C©u trªn cã bao nhiªu tiÕng vµ bao nhiªu tõ ?
-a : 9 tõ (®­ỵc ph©n c¸ch = dÊu g¹ch chÐo)
-b :7 từ
-9 từ,7 từ kết hợp với nhau tạo nên 1 đơn vị trong văn bản : Con Rồng,cháu Tiên.Vậy đơn vị trong văn bản là gì ?
-Đơn vị ấy gọi là câu.
->Như vậy từ là đơn vị tạo nên câu.
-Gọi hs đọc ghi nhớ SGK/13
-BT nhanh : Cho các từ sau hãy chọn từ thích hợp để đặt thành câu :em,chúng em,ngày ,náo nức,khai giảng,chuẩn bị,cho ,năm học,mới.
-Trong câu a trên,các từ có gì khác nhau về cấu tạo ?
 -Khác nhau về số tiếng-có từ chỉ có 1 tiếng-có từ gồm 2 tiếng.
? Vậy tiÕng lµ g× ?
- TiÕng lµ ©m thanh ph¸t ra. Mçi tiÕng lµ mét ©m tiÕt.
à TiÕng lµ ®¬n vÞ cÊu t¹o nªn tõ
? Khi nµo 1 tiÕng ®­ỵc coi lµ 1 tõ?
- Khi 1 tiÕng có thể trực tiếp dïng ®Ĩ t¹o c©u, tiÕng Êy trë thµnh tõ.
->Nói cách khác tiếng là đơn vị tạo nên từ.
-Xác định số từ,số tiếng trong câu b :
 b.Từ :Người /con trưởng /được/ tôn /lên /làm/ vua.
 Tiếng : Người /con /trưởng /được/ tôn /lên /làm/ vua.
BT nhanh : Hãy xác định số lượng tiếng của mỗi từ và số lượng tiếng trong câu sau :
 -Em/ đi /xem/ vô tuyến truyền hình/ tại/ câu lạc bộ /nhà máy /giấy.
Ho¹t ®éng 2 :H­íng dÉn HS t×m hiĨu tõ đơn,từ phức
Gi¸o viªn treo b¶ng phơ ghi b¶ng ph©n lo¹i tõ 
? H·y ®iỊn c¸c tõ trong c©u trªn vµo b¶ng ph©n lo¹i?
Yªu cÇu häc sinh cÇn ®iỊn ®­ỵc nh­ sau :à
VÝdơ: 
Tõ/®Êy/n­íc/ta/ch¨m/nghỊ/trångträt/ch¨n
 nu«i/vµ/cã/tơc/ngµy/TÕt/lµm/b¸nh/ch­ng/
b¸nh giÇy.
? Dùa vµo b¶ng ph©n lo¹i, em h·y cho biÕt :
- Tõ 1 tiếng : tõ, ®Êy, n­íc, ta, ch¨m, nghỊ, vµ, tơc, cã, ngµy, tÕt, lµm 
- Tõ 2 tiếng : trång trät 
- Tõ 2 tiếng : ch¨n nu«i, b¸nh ch­ng, b¸nh giÇy.
+? Tõ ®¬n kh¸c tõ phøc nh­ thÕ nµo ?
- Tõ chØ gåm 1 tiÕng lµ tõ ®¬n
- Tõ gåm 2 hoỈc nhiỊu tiÕng lµ tõ phøc
+? CÊu t¹o cđa tõ l¸y vµ tõ ghÐp cã g× gièng vµ kh¸c nhau ?
à Tõ ghÐp vµ tõ phøc gièng nhau vỊ c¸ch cÊu t¹o : ®Ịu lµ tõ phøc gåm 2 hoỈc nhiỊu tiÕng t¹o thµnh.
* Kh¸c nhau:
- Tõ phøc ®­ỵc t¹o ra b»ng c¸ch ghÐp c¸c tiÕng cã nghÜa víi nhau ®­ỵc gäi lµ tõ ghÐp
- Tõ phøc cã quan hƯ l¸y ©m gi÷a c¸c tiÕng ®­ỵc gäi lµ tõ l¸y.
VD : nhµ cưa, quÇn ¸o
VD : nhƠ nh¹i, lªnh khªnh, vÊt va vÊt v­ëng.
? §¬n vÞ cÊu t¹o nªn tõ lµ g× ?
Gi¸o viªn kÕt luËn nh÷ng kh¸i niƯm c¬ b¶n cÇn nhí 
- HS ®äc ghi nhí Sgk
Ho¹t ®éng 3 :H­íng dÉn häc sinh luyƯn tËp
 HS lµm bµi tËp theo3 nhãm . C¸c nhãm cư ®¹i diƯn lªn tr×nh bµy kÕt qu¶ , c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt ,
 GV kÕt luËn
 Hs y/c BT 1.2.3,4,5
I. Tõ là gì ?
-Tõ lµ ®¬n vÞ ng«n ng÷ nhá nhÊt dïng ®Ĩ ®Ỉt c©u.
 * Ghi nhí : SGK/ 13
-TiÕng lµ ®¬n vÞ cÊu t¹o nªn tõ
-Đơn vị tạo nên từ là tiếng
II. Từ đơn,từ phức :
- Tõ chØ gåm 1 tiÕng lµ tõ ®¬n
- Tõ gåm 2 hoỈc nhiỊu tiÕng lµ tõ phøc
à Tõ ghÐp vµ tõ phøc gièng nhau vỊ c¸ch cÊu t¹o : ®Ịu lµ tõ phøc gåm 2 hoỈc nhiỊu tiÕng t¹o thµnh.
* Kh¸c nhau:
- Tõ phøc ®­ỵc t¹o ra b»ng c¸ch ghÐp c¸c tiÕng cã nghÜa víi nhau ®­ỵc gäi lµ tõ ghÐp
- Tõ phøc cã quan hƯ l¸y ©m gi÷a c¸c tiÕng ®­ỵc gäi lµ tõ l¸y.
* Ghi nhí : SGK/14
III. LuyƯn tËp
Bµi tËp 1 :
a) C¸c tõ nguån gèc, con ch¸u thuéc kiĨu tõ ghÐp.
b) Tõ ®ång nghÜa víi nguån gèc, céi nguån, gèc g¸c
c) Tõ ghÐp chØ quan hƯ th©n thuéc cËu, mỵ, c« d×, chĩ ch¸u, anh em.
Bµi tËp2 :
- Theo giíi tÝnh (nam, n÷) : «ng bµ, cha mĐ, anh chÞ, cËu mỵ
- Theo bËc (bËc trªn, bËc d­íi): b¸c ch¸u, chÞ em, d× ch¸u
Bµi tËp 3 :
- C¸ch chÕ biÕn : b¸nh r¸n, b¸nh n­íng, b¸nh hÊp, b¸nh nhĩng
- ChÊt liƯu lµm b¸nh : b¸nh nÕp, b¸nh tỴ, b¸nh khoai, b¸nh ng«, b¸nh ®Ëu xanh.
- TÝnh chÊt cđa b¸nh : b¸nh gèi, b¸nh quÊn thõng, b¸nh tai voi...
Bµi tËp 4 :
- Miªu t¶ tiÕng khãc cđa ng­êi
- Nh÷ng tõ l¸y cịng cã t¸c dơng m« t¶ ®ã : nøc në, sơt sïi, r­ng røc
Bµi tËp 5 :C¸c tõ l¸y
- T¶ tiÕng c­êi : khĩc khÝch, s»ng sỈc
- T¶ tiÕng nãi : khµn khµn, lÌ nhÌ, thá thỴ, lÐo nhÐo...
- T¶ d¸ng ®iƯu
4.4. Củng cố và luyện tập: GV treo bảng phụ
 * Đơn vị cấu tạo từ của Tiếng Việt là gì?
* Từ phức gồm có bao nhiêu tiếng?
4.5. Hướng dẫn HS tự học ở nhà:
 -Học ghi nhớ-hoàn chỉnh bt 
 -Chuẩn bị: “Từ mượn”: Trả lời các câu hỏi SGK
+ Thế nào là từ thuần Việt, từ mượn.
+ Nguyên tắc mượn từ.
* Rút kinh nghiệm:
..
 GIAO TIẾP, VĂN BẢN
VÀ PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT	 
Tiết PPCT:4	
Ngày dạy:25.08.10
1. Mục tiêu:Giúp HS.
 - Kiến thức:Huy động kiến thức của HS về các loại văn bản mà HS đã biết.Hình thành sơ bộ các khái niệm: Văn bản, mục đích giao tiếp, phương thức biểu đạt.Dùng văn bản nghị luận thuyết minh về môi trường.
 -Kĩ năng:Rèn luyện kỹ năng giao tiếp, nhận diện các kiểu văn bản
 -Thái độ: Giáo dục HS ý thức trong giao tiếp tế nhị,lịch sự,diễn đạt rõ ý.Giáo dục bảo vệ môi trường.
2. Chuẩn bị: GV: Tài liệu tham khảo, bảng phụ.
 HS: SGK,VBT, chuẩn bị bài
3. Phương pháp dạy học:gợi mở, nêu vấn đề,thảo luận nhóm.
4. Tiến trình:
 4.1. Ổn định tổ chức: kiểm diện
 4.2. Kiểm tra bài cũ: kiểm tra dụng cụ học tập của hs
 4.3. Giảng bài mới:Trong đời sống con người, giao tiếp đóng vai trò quan trọng không thể thiếu. Trong giao tiếp ngôn ngữ của con người có các kiểu văn bản tương ứng với các phương thức biểu đạt cơ bản. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này chúng ta đi vào tìm hiểu “Giao tiếp, văn bản và phương thức biểu đạt”.
 Hoạt động của gv và hs
 Nội dung bài học
Ho¹t ®éng 1 : H­íng dÉn t×m hiĨu k/n v¨n b¶n
? Trong ®êi sèng khi cã 1 t­ t­ëng t×nh c¶m, nguyƯn väng mµ cÇn biĨu ®¹t cho mäi ng­êi hay ai ®ã biÕt, em lµm thÕ nµo ?
VD : T«i thÝch vui
 Chao «i, buån
 Hoặc rủ bạn tham gia 1 hoạt động nào đó của trường,thông báo tín,muốn thổ lộ tình cảm của mình hoặc để thông báo với nhau về tin tức của bản bè,công việc.
-Em sÏ nãi hay viÕt .Tức là cần truyền đạt tư tưởng nguyện vọng đó bằng phương tiện ngôn ngữ->Các hoạt động trao đổi gặp gỡ,bàn bạc,thông báo gọi là giao tiếp.
? Vậy em hiểu thế nào là giao tiếp ?
? Chúng ta dùng cái gì để nói hoặc viết ?
 -Dùng từ để tạo câu,một hoặc nhiều câu
Giáo dục môi trường ? Khi muèn biĨu ®¹t t­ t­ëng, t×nh c¶m nguyƯn väng Êy 1 c¸ch ®Çy ®đ, trän vĐn cho ng­êi kh¸c hiĨu, th× em ph¶i lµm nh­ thÕ nµo ?
-Ta có thể dùng 1 câu hay nhiều câu ( chuỗi câu) 
- Ph¶i nãi cã ®Çu cã ®u«i à cã m¹ch l¹c, lý lÏ à tức là ta phải tạo lập văn bản.
? Vậy theo em hiểu văn bản là gì ?
Hđ 2 : Sự liên kết của văn bản
? Em ®äc c©u ca dao :
 Ai ¬i gi÷ chÝ cho bỊn 
Dï ai xoay h­íng ®ỉi nỊn mỈc ai
? C©u ca dao trªn s¸ng t¸c ra ®Ĩ lµm g× ?
- Nªu ra 1 lêi khuyªn
? Nã muèn nãi lªn vÊn ®Ị g× (chđ ®Ị g×)
- Chđ ®Ị : gi÷ chÝ cho bỊn
? Hai c©u 6 vµ 8 liªn kÕt víi nhau nh­ thÕ nµo (vỊ luËt th¬ vµ vỊ ý) ?
- C©u 2  lµm râ thªm : gi÷ chÝ cho bỊn lµ kh«ng dao ®éng khi ng­êi kh¸c thay ®ỉi chÝ h­íng. ChÝ lµ : chÝ h­íng, hoµi b·o, lý t­ëng. VÇn lµ yÕu tè liªn kÕt c©u sau lµm râ ý cho c©u tr­íc.
? Theo em nh­ vËy ®· biĨu ®¹t trän vĐn 1 ý ch­a ? C©u ca dao ®ã ®· cã thĨ coi lµ 1 v¨n b¶n ch­a ?
à C©u ca dao lµ mét v¨n b¶n
? Lêi ph¸t biĨu cđa c« hiƯu tr­ëng trong lƠ khai gi¶ng n¨m häc cã ph¶i lµ 1 v¨n b¶n kh«ng ? v× sao ?
- Lµ v¨n b¶n v× lµ chuçi lêi nãi cã chđ ®Ị : nªu thµnh tÝch n¨m qua, nªu nhiƯm vơ n¨m häc míi, kªu gäi, cỉ vị gi¸o viªn häc sinh hoµn thµnh tèt nhiƯm vơ n¨m häc à ®©y lµ v¨n b¶n nãi.
? Bøc th­ em viÕt cho b¹n bÌ, ng­êi th©n cã ph¶i lµ 1 v¨n b¶n kh«ng?
à V¨n b¶n viÕt, cã thĨ thøc, chđ ®Ị
? §¬n xin häc, bµi th¬, truyƯn cỉ tÝch, thiÕp mêi.... cã ph¶i lµ v¨n b¶n kh«ng ?
à §Ịu lµ v¨n b¶n v× chĩng cã mơc ®Ých, yªu cÇu, th«ng tin vµ cã thĨ thøc nhÊt ®Þnh.
? Vậy văn bản còn đòi hỏi yêu cầu gì ?
- Nội dung v¨n b¶n phải cã chđ ®Ị thèng nhÊt, ®­ỵc liªn kÕt m¹ch l¹c nh»m mơc ®Ých giao tiÕp
- V¨n b¶n cã thĨ dµi, ng¾n, thËm chÝ chØ 1 c©u, nhiỊu c©u... cã thĨ viÕt ra hoỈc ®­ỵc nãi lªn.
- V¨n b¶n ph¶i thĨ hiƯn Ýt nhÊt 1 ý (chđ ®Ị nµo ®ã).
- C¸c tõ ng÷ trong v¨n b¶n ph¶i g¾n kÕt víi nhau chỈt chÏ, m¹ch l¹c
Nh÷ng v¨n b¶n cã c¸c kiĨu lo¹i g× ? §­ỵc ph©n lo¹i trªn c¬ së nµo à phÇn 2.
 Ho¹t ®éng 2 :H­íng dÉn t×m hiĨu c¸c kiĨu v¨n b¶n vµ ph­¬ng thøc biĨu ®¹t cđa v¨n b¶n
? C¨n cø vµo ®©u ®Ĩ ph©n lo¹i c¸c kiĨu v¨n b¶n
GV treo b¶ng phơ cã kỴ c¸c kiĨu v¨n b¶n øng víi c¸c ph­¬ng thøc biĨu ®¹t ( nh­ SGK ) cho HS quan s¸t
I. Tìm hiểu chung về văn bản và phương thức biểu đạt:
1.Văn bản và mục đích giao tiếp:
-Giao tiếp dùng ngôn từ để diễn đạt tư tưởng tình cảm.
-Văn bản là chuỗi lời nói chuỗi câu.
- Nội dung v¨n b¶n phải cã chđ ®Ị thèng nhÊt ®­ỵc liªn kÕt m¹ch l¹c nh»m ®¹t mơc ®Ých giao tiÕp
II. KiĨu v¨n b¶n vµ ph­¬ng thøc biĨu ®¹t cđa v¨n b¶n
* C¨n cø ph©n lo¹i
- Theo mơc ®Ých giao tiÕp : (®Ĩ lµm g×)
* C¸c kiĨu v¨n b¶n, ph­¬ng thøc biĨu ®¹t : Cã 6 kiĨu v¨n b¶n t­¬ng øng víi 6 ph­¬ng thøc biĨu ®¹t, 6 mơc ®Ých giao tiÕp kh¸c nhau:
KiĨu v¨n b¶n, ph­¬ng thøc biĨu ®¹t
 Mơc ®Ých giao tiÕp
Tù sù
 KĨ diƠn biÕn sù viƯc
Miªu t¶
 T¶ tr¹ng th¸i sù vËt, con ng­êi
BiĨu c¶m
 Bµy tá t×nh c¶m, c¶m xĩc
NghÞ luËn
 Nªu ý kiÕn, ®¸nh gi¸, bµn luËn
ThuyÕt minh
 Giíi thiƯu, ®Ỉc ®iĨm, tÝnh chÊt, vÊn ®Ị..
Hµnh chÝnh, c«ng vơ
 ThĨ hiƯn quyỊn h¹n, tr¸ch nhiƯm
Häc sinh lµm bµi tËp t×nh huèng : ë s¸ch gi¸o khoa
* Bµi tËp t×nh huèng:
a) V¨n b¶n : hµnh chÝnh – c«ng vơ : §¬n tõ
b) V¨n b¶n : thuyÕt minh, hoỈc t­êng thuËt kĨ chuyƯn
c) V¨n b¶n miªu t¶
d) V¨n b¶n thuyÕt minh
e) V¨n b¶n biĨu c¶m
g) V¨n b¶n nghÞ luËn
Häc sinh nh¾c l¹i néi dung cÇn ®¹t cđa tiÕt häc ë phÇn ghi nhí
HS ®äc to ghi nhí
Ho¹t ®éng III :H­íng dÉn hs luyƯn tËp – Gv chia nhóm thảo luận.
 Bt 1 : 5 ®o¹n v¨n, th¬ trong s¸ch gi¸o khoa thuéc c¸c ph­¬ng thøc biĨu ®¹t nµo ? V× sao?
Bµi tËp 2 : TruyỊn thuyÕt ‘Con Rång ch¸u Tiªn’ thuéc kiĨu v¨n b¶n nµo ?, v× sao
* Ghi nhí : SGK/17
III. LuyƯn tËp:
Bµi tËp 1 :
a) Tù sù : kĨ chuyƯn, v× cã ng­êi, cã viƯc, cã diƠn biÕn sù viƯc
b) Miªu t¶ v× t¶ c¶nh thiªn nhiªn : §ªm tr¨ng trªn s«ng
c) NghÞ luËn v× thĨ hiƯn t×nh c¶m, tù tin, tù hµo cđa c« g¸i.
d) Biểu cảm vì thể hiện tình cảm tự tin,tự hào của cô gái.
e) ThuyÕt minh v× giíi thiƯu h­íng quay qu¶ ®Þa cÇu.
Bµi tËp 2 :TruyỊn thuyÕt Con Rång ch¸u Tiªn lµ:
V¨n b¶n tù sù, kĨ viƯc, kĨ vỊ ng­êi, lêi nãi hµnh ®éng cđa hä theo 1 diƠn biÕn nhÊt ®Þnh.
4.4. Củng cố và luyện tập: GV treo bảng phụ
 * Nhận định nào dưới đây nêu đúng nhất về chức năng của văn bản? ( Giao tiếp)
 * Truyền thuyết bánh chưng, bánh giầy thuộc kiểu văn bản nào? (Tự sự)
4.5. Hướng dẫn HS tự học ở nhà:
 - Học ghi nhớ-hoàn chỉnh bt.
 -Chuẩn bị: “Tìm hiểu chung về văn tự sự”: Trả lời các câu hỏi SGK.
Ý nghĩa và đặc điểm chung của phương thức tự sự.
* Rút kinh nghiệm: