Giáo án Ngữ văn 7 - Tiết 113, Bài 28: Văn bản Ca Huế trên sông Hương - Lại Thị Tiền - Năm học 2006-2007

Ngày soạn: 1/4/2007 Bài 28: Ca Huế trên sông Hương
Ngày dạy: 4 /4/2007 Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS:
Thấy được vẻ đẹp của một nét văn hóa ở cố đô Huế, một vùng dân ca với những con người rất đỗi tài hoa.
B. Chuẩn bị:
 - Giáo viên: Soạn bài
 - Học sinh: Chuẩn bị bài.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động
 Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ:
? Kể tóm tắt trò lố trong truyện ngắn : " Những trò lố ...". Tại sao tác giả đặt tên cho tiểu phẩm châm biếm của mình như vậy.
 Hoạt động 2: Giới thiệu bài:
Một trong những địa phương có nhiều làn điệu dân ca phải kể đến xứ Huế mộng mơ. Xứ Huế vốn nổi tiếng với những sản phẩm văn hóa độc đáo , đa dạng và phong phú. Trong đó, ca Huế là một trong những sản phẩm nổi tiếng ấy. Học bài văn này các em sẽ hiểu thêm nhiều vẻ đẹp của xứ Huế qua một đêm ca Huế trên sông Hương.
 Hoạt động 3: Bài mới
Hoạt động của GV
HĐ của HS
Nội dung cần đạt
- Gọi HS đọc chú thích dấu sao
? Nêu những hiểu biết của em về ca Huế?
- Yêu cầu đọc: Giọng đọc chậm rãi, rõ ràng, mạch lạc.
- GV đọc - Gọi HS đọc 
- Gọi nhận xét
- GV kiểm tra việc nắm chú thích của HS.
- GV: Văn bản ca Huế trên sông Hương là một văn bản nhật dụng. Nội dung văn bản nhật dụng là những vấn đề thời sự đang diễn ra trong cuộc sống.
? Vậy đâu là nội dung nhật dụng của văn bản này? 
- GV: Về hình thức văn bản này kết hợp nhiều phương thức biểu đạt theo em có những phương thức biểu đạt nào?
- GV: Bài văn vừa tả cảnh ca Huế trong một đêm trăng, trên dòng sông Hương thơ mộng, vừa giới thiệu về những làn điệu dân ca Huế cho nên không thể chia bố cục rõ ràng.
? Tuy vậy chúng ta có thể cảm nhận được một số nội dung cơ bản của văn bản, theo em đó là những nội dung nào? 
- Gọi HS đọc đoạn đầu từ đầu => Lý Hoài Nam.
? Huế không chỉ đẹp danh lam thắng cảnh mà Huế còn nổi tiếng với những điệu hò, điệu lý. Dựa vào phần chuẩn bị bài, em hãy liệt kê các làn điệu dân ca, dụng cụ âm nhạc được nhắc tới trong bài? 
? Em có thể nhớ hết tên các làn điệu ca Huế, các dụng cụ âm nhạc được nhắc tới trong bài văn không? Vì sao.
? Em hãy tìm trong bài viết một số làn điệu ca Huế có đặc điểm nổi bật. 
? Qua cách giới thiệu của tác giả, em nhận xét gì về các làn điệu dân ca Huế 
- GV: Ca Huế rất đa dạng và phong phú đến nỗi khó có thể nhớ hết tên các làn điệu, các nhạc cụ và những ngón đàn của các ca công, mỗi làn điệu đó có một vẻ đẹp riêng. Những điệu hò Huế thể hiện lòng khát khao, nỗi mong chờ hoài vọng thiết tha của tâm hồn Huế.
- GV khái quát: Vậy vẻ đẹp của cảnh ca Huế trên sông Hương được diễn ra như thế nào?
- Cho HS theo dõi : Đêm thành phố lên đèn ... tận đáy hồn người.
? Cuộc trình diễn ca Huế trên chiếc thuyền rồng xuôi dòng sông Hương, với sự tham gia của một dàn nhạc. Em hình dung được những gì về thuyền rồng và dàn nhạc ấy?
- GV: Thuyền rồng giành cho Vua Chúa ở giữa có một sàn gỗ bào nhẵn, có mui vòm được trang trí lộng lẫy xung quanh thuyền có hình rồng và trước mũi là một đầu rồng như muốn bay lên. 
? Các nhạc công và ca công được giới thiệu như thế nào?
? Đêm ca Huế diễn ra ở đâu? Trong khung cảnh như thế nào? Thời gian bao lâu? thường có tiết mục gì?
? Cách thưởng thức ca Huế có gì độc đáo?
? Gọi đại diện trình bày?
- GV: Thưởng thức ca nhạc như thế đúng là một hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian. Khác hẳn nghe nhạc trong rạp hát hoặc băng đĩa tại gia đình vì sinh hoạt văn hóa dân gian thường mang tính nguyên hợp . Nghĩa là nó hòa đồng tổng hợp mà ở đó không gian , người diễn xướng và thưởng thức đồng hiện với nhau . Tạo thành bức tranh cuộc sống sinh động lôi cuốn.
- GV khái quát chuyển ý: 
- Ca Huế được hình thành từ đâu? 
- Em hiểu như thế nàovề nhạc dân gian và nhạc cung đình?
? Tại sao các điệu ca Huế được nhắc tới trong bài vừa sôi nổi, vừa tươi vui, vừa trang trọng, uy nghi? 
? Nói nghe ca Huế là một thú vui tao nhã vì sao?
? Tao nhã là gì?
? Sau khi học xong bài văn em hiểu biết thêm gì về vùng đất này?
? Bài văn đã khơi gợi tình cảm nào trong em?
? GV khái quát - Gọi HS đọc ghi nhớ 
- HS đọc chú thích
- HS dựa SGK trả lời
- HS đọc
- HS nghe
- HS suy nghĩ trả lời
- HS suy nghĩ độc lập và trả lời
- HS nghe
- HS suy nghĩ độc lập và trả lời.
- HS đọc bài
- HS phát hiện
- HS trình bày ý kiến
-HS phát hiện
- HS nhận xét
- HS chú ý lắng nghe
- HS đọc thầm
- HS trình bày ý kiến
HS nghe
- HS phát hiện
- HS phát hiện
- HS thảo luận
- Đại diện tình bày
- HS theo dõi đọan cuối văn bản
- HS suy nghĩ độc lập và trả lời.
- HS trình bày ý kiến
- HS suy nghĩ độc lập và trả lời.
- HS suy nghĩ độc lập và trả lời
- HS trả lời
- HS trình bày ý kiến
- HS tự bộc lộ
- HS đọc ghi nhớ
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
* Tác phẩm
* Đọc
* Cấu trúc văn bản.
- Phản ánh một nét đẹp trong văn hóa truyền thống cố đô Huế.
- Ca ngợi và tuyên truyền cho truyền thống này.
- Nghị luận chứng minh, miêu tả, biểu cảm.
- Vẻ đẹp phong phú của các làn điệu dân ca, nhạc cụ và cách chơi.
- Vẻ đẹp của cảnh ca Huế trong đêm trăng thơ mộng trên dòng sông Hương giang.
- Nguồn gốc của một số làn điệu ca Huế.
II. Đọc - Hiểu văn bản
1. Các làn điệu dân ca Huế.
- Chèo cạn, bài thai, hò đưa linh, hò giã gạo... đàn tranh, đàn nguyệt, tì bà...
- Không nhớ hết được, chỉ có các nghệ nhân mới nhớ nổi.
- Ca Huế đa dạng, phong phú về thể loại.
- Chèo cạn, bài thai, hò đưa linh : buồn bã.
- Hò giã gạo, ru em, giã vôi, giã điệp ... náo nức, nồng hậu, tình người.
- Nam ai, Nam bình, quả phụ, tương tư khúc: Buồn man mác, thương cảm, bi ai, vương vấn
- Hò lơ, hò ô, xay lúa... gần giũ với dân ca Nghệ Tĩnh, thể hiện lòng khát khao nỗi mong chờ hoài vọng, thiết tha tâm hồn Huế. 
-> Ca Huế rất đa dạng về thể loại và phong phú về nội dung. 
2. Vẻ đẹp của cảnh ca Huế trên sông Hương
- Thuyền rồng là thuyền giành cho Vua Chúa .
- Dàn nhạc gồm có nhạc công, ca công và các nhạc cụ cổ...
- Nam mặc áo dài the, quần thụng, đầu đội khăn xếp. Nữ mặc áo dài khăn đóng duyên dáng.
-> Đêm ca Huế diễn ra trong thuyền rồng trên sông Hương vào lúc trăng lên gió mát...con thuyền bồng bềnh, không gian yên tĩnh...
- Mở đầu đêm ca Huế là dàn hòa tấu bừng lên bởi 4 khúc nhạc : Lưu thủy, Kim tiền...
- Các nghệ sỹ chơi đàn và hát suốt đêm đến sáng.
- Nghe ca Huế trên cảnh sông nước đẹp, huyền ảo và thơ mộng.
- Cách thưởng thức vừa dân dã, vừa sang trọng giữa thiên nhiên và lòng người trong sáng.
- Ca Huế thanh lịch, tinh tế và mang tính dân tộc cao trong biểu diễn.
3. Nguồn gốc của một số làn điệu ca Huế.
- Ca Huế được bắt nguồn từ nhạc dân gian và nhạc cung đình.
- Nhạc dân gian: Là các làn điệu
dân ca, những điệu hò...thường sôi nổi, lạc quan, vui tươi.
- Nhạc cung đình là nhạc dùng trong những buổi lễ tôn nghiêm trong cung đình của Vua Chúa, nơi tôn miếu của triều đình Phong kiến. 
- Vì có sự kết hợp giữa 2 dòng ca nhạc dân gian và ca nhạc cung đình.
- Đó là một sinh hoạt văn hóa rất thanh cao và lịch sự nhã nhặn , trang trọng, duyên dáng từ nội dung đến hình thức. Từ cách biểu diễn đến cách thưởng thức, từ nhạc công đến ca sỹ. Mọi thứ trong đêm ca Huế đều thanh cao, lịch sự.
- Thanh cao và lịch sự 
IV. Tổng kết:
- Huế nổi tiếng về âm nhạc dân gian và cung đình.
- Qua âm nhạc con người Huế càng thêm thanh lịch và trữ tình.
- Yêu quý Huế, tự hòa về vẻ đẹp của đất nước .
- Ghi nhớ SGK
Hoạt động 4: Hướng dẫn học ở nhà
- Địa phương em đang sinh sống có những làn điệu dân ca nào? Hãy kể tên các làn điệu ấy.
- Về sưu tầm các làn điệu dân ca và chuẩn bị cho chương trình địa phương.
- Soạn bài : Liệt kê.