Một số phương pháp đặc thù nhằm nâng cao hiệu quả môn Ngữ văn 6

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngày nay, nước ta đã và đang phát triển theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước mà công nghệ thông tin được đặt lên hàng đầu. Vì vậy, yêu cầu cần phát triển nguồn nhân lực trong cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế là vấn đề cần thiết. Do đó vấn đề dạy học theo hướng hiện đại đang đòi hỏi người dạy học và người học phải tìm tòi sáng tạo để chiếm lĩnh những tri thức để đáp ứng những nhu cầu phát triển xã hội.Vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hóa được đặt ra do yêu cầu đổi mới giáo dục, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển nhân lực cho đất nước trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết.
 Đối với việc giảng dạy môn ngữ văn cần căn cứ vào đặc trưng vào sự vận dụng các phương pháp dạy học của từng phân môn: văn, tiếng việt, tập làm văn.Trương trình và sách giáo khoa ngữ văn tuy được xây dựng theo nguyên tắc tích hợp nhưng không phủ nhận đặc trưng riêng của từng phân môn trong quá trình giảng dạy. 
Nhưng muốn đạt điều đó, người giáo viên phải có phương pháp vững vàng, có tri thức khoa học sáng tạo, lòng nhiệt tình say mê nghề nghiệp. Để thực hiện tốt việc giảng dạy môn ngữ văn 6 người giáo viên phải lựa chọn phương pháp phù hợp với đặc điểm từng lớp nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động vào tình cảm đem lại hứng thú học tập cho học sinh. Từ đó chất lượng học tập của học sinh ngày được nâng cao.
Nhìn lại thực tế chất lượng học sinh chưa đồng đều phần lớn do các em học môn ngữ văn cón yếu kém nhiều.
Trước thực trạng như vậy, là người giáo viên giảng dạy cho học sinh Tôi suy nghĩ và tìm ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng học sinh, là việc làm cần thiết và cấp bách để góp phần nâng cao chất lượng bộ môn. Đây làlí do tôi chọn đề tài “ Một Số Phương Pháp Đặc Thù Nhằm Nâng Cao Hiệu Quả Môn Ngữ Văn 6”
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Thực trạng vấn đề:
Xét thực trạng ở trường trung học cơ sở các em chưa có sự yêu thích môn Văn, các em vào lớp chưa tích cực học, về nhà không soạn bài. Thực tế trong một lớp học sự tiếp thu kiến thức của học sinh không đồng đều, có một số em giáo viên chỉ giảng hoặc gợi ý một lần là đã hiểu bài, phát hiện vấn đề nhạy bén, nhưng những em học sinh này lại chiếm tỷ lệ rất ít trong một lớp học, đa số các em còn rất thụ động, chưa dám bày tỏ ý kiến quan điểm của cá nhân, chưa tích cực thảo luận nhóm, làm việc nhóm cho có hình thức.
Một số em có khả năng tự học ở nhà rất kém, lười học không nghiên cứu đọc sách báo, tham khảo tài liệu ở nhà, không tích cực xây dựng bài, chưa tích cực suy nghĩ chủ động tham gia các hoạt động tập thể để tự khám phá và chiếm lĩnh kiến thức. Các em chưa dám đặt câu hỏi cho nhóm để cùng tranh luận cho bản thân, cho thầy, bạn, chưa biết tự đánh giá các ý kiến quan điểm và sản phẩm văn học của nhóm, bản thân chưa tích cực sáng tạo trong thực hành vận dụng kiến thức, kỹ năng và tình huống có vấn đề đặt ra từ thực tiễn vào cuộc sống nên dẫn đến tình trạng học sinh học yếu môn Ngữ văn rất nhiều.
Qua khảo sát chất lượng đầu năm học 2007 – 2008, kết quả như sau:
Lớp 
TSHS
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
Kém
TS
TL
TS
TL
TS
TL
TS
TL
TS
TL
6A1
30
2
6,7%
6
20%
10
33,3%
8
26,7%
4
13,3%
6A2
32
1
3,1%
5
15,6%
14
43,8%
9
28,1%
3
9,4%
Kết quả trên cho thấy các em học yếu kém rất nhiều. Là giáo viên đứng lớp trực tiếp giảng dạy môn Văn. Tôi tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả học tập.
2. Giải quyết vấn đề 
Bác Hồ đã từng nói “ hiền dữ đâu phải do tính sẵn, phần nhiều do giáo dục mà nên”. Con người sinh ra sống và học tập đều phải trải qua môi trường rèn luyện bản thân, trau dồi đạo đức để trở thành con người có tri thức. Vì thế thông qua tác phẩm văn học, học sinh sẽ thấy được cái thiện bao giờ cũng thắng cái ác, giáo dục con người sống có tinh thần tương thân tương ái, thương yêu đồng loại, biết ơn tổ tiên ta có công dựng nước, giữ nước qua truyện truyền thuyết “ Con rồng, cháu tiên”, “bánh chưng, bánh giầy”biết ơn những người đã tạo những thành quả cho ta hưởng thụ, bước đầu hình thành trong các em hướng tới cái chân, thiện, mĩ cảm nhận sâu sắc nội dung tác phẩm văn học mà các em đã và đang học trong chương trình Ngữ Văn 6.
Để việc học môn ngữ văn đạt kết quả, giáo viên cần chú trọng vận dụng có hiệu quả phương pháp dạy học đặc thù bộ môn.
Các phương pháp theo định hướng giao tiếp, phân tích ngôn ngữ, rèn luyện theo mẫu trong các giờ Tiếng Việt, Tập Làm Văn ; các phương pháp vấn đáp gợi tìm, phương pháp đọc sáng tạo, phương pháp dùng lời nói có nghệ thuật trong giờ học văn mà bản thân tôi đã áp dụng trong những năm qua.
Nhưng tôi chỉ nghiên cứu phương pháp dạy học đặc thù trong giờ học văn nhằm giúp các em đạt hiệu quả cao.
Đổi mới phương pháp dạy học là giáo viên cần biết thiết kế tổ chức, hướng dẫn học sinh học tập phát triển tư duy ngôn ngữ rèn kĩ năng nghe nói, đọc, viết năng lực bình giá tác phẩm văn học nhằm đạt yêu cầu bài học. Biết điều chỉnh học tập của học sinh, cung cấp theo thông tin mà học sinh không tìm tòi được thông qua hoạt động trên lớp, động viên, khuyến khích, cần tạo điều kiện cho học sinh được tham gia một cách tích cực, chủ động sáng tạo vào quá trình tiếp nhận giải mã sản sinh văn bản.
Giáo viên cần tăng cường sử dụng khai thác kiến thức từ việc sử dụng tranh ảnh sẵn có, tự làm biết tạo điều kiện cho học sinh được rèn luyện kĩ năng học tập tích cực, chủ động có sáng tạo.Hình thành thói quen vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn, chú ý khai thác vốn kiến thức, kinh nghiệm, kĩ năng, nghe, nói, đọc, viết đã có; bồi dưỡng hứng thú, nhu cầu thực hành và thái độ tự tin trong học tập để phát triển tối đa vốn kiến thức, kĩ năng văn học của bản thân.
Giáo viên cần sử dụng linh hoạt hiệu quả các phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học sau cho phù hợp nội dung; đặc điểm của từng bài học, năng lực tiếp nhận của học sinh; đặc trưng của môn học, lớp học, các điều kiện dạy học cụ thể của trường, địa phương. Vấn đề là ở cách vận dụng các phương pháp đó một cách phù hợp, đúng lúc, đúng chỗ, nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo trong hoạt động học tập văn bản của tất cả các đối tượng học sinh, giỏi, khá, trung bình, yếu, kém.
Văn bản nói chung và văn bản văn học nói riêng là một kết cấu nghệ thuật tinh tế, có sự kết hợp giữa khách quan phản ánh và chủ quan biểu hiện của tác giả bằng ngôn ngữ và qua những ấn tượng, cảm giác mà ngôn ngữ mang đến, các văn bản có khả năng tái hiện một cách sinh động gợi cảm, cụ thể thực hiện khách quan.Học sinh có thể tái hiện rất sinh động về hình ảnh “Thạch sanh” dũng cảm khỏe mạnh với những chiến công của chàng qua văn bản “Thạch sanh”. Đọc và học văn không chỉ để biết những sự kiện, hiện tượng của cuộc sống mà còn để hiểu được ý tưởng sâu xa nằm ngoài ngôn ngữ (ngôn từ ) tác phẩm hoặc những tư tưởng tình cảm và sự đánh giá của nhà văn về hiện thực.
Ví dụ:khi hướng dẫn học sinh truyện ngắn ngụ ngôn “ếch ngồi đáy giếng” giáo viên cần giúp học sinh hiểu được truyện ngụ ngôn mượn truyện loài vật, đồ vật, hoặc chính con người để nói bóng gió, kín đáo truyện con người, nhằm khuyên nhủ, răng dạy người ta bài học nào đó trong cuộc sống.Vậy học sinh bắt đầu tìm hiểu văn bản sẽ hình dung được truyện “ếch ngồi đáy giếng” mượn truyện loài vật để nêu lên bài học luân lý cho con người không được chủ quan, kiêu ngạo coi thường người khác, phê phán những kẻ hiểu biết cạn hẹp mà lại huênh hoang, khuyên nhủ, con người phải cố gắng mở rộng tầm hiểu biết của mình.
Như vậy đọc hiểu văn bản không chỉ hiểu được nội dung mà ngôn từ mang lại mà còn hiểu được những tư tưởng tình cảm những ngụ ý mà tác giả dân gian muốn gửi gắm qua tác phẩm văn học.
Các văn bản trong chương trình ngữ văn 6 đều được chọn lọc rất kĩ, và là những tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu đặc sắc. Nó giúp học sinh nhận thức cuộc sống đem đến những bài học những suy tưởng, những cảm xúc thẫm mĩ cao đẹp, sâu lắng trong tâm hồn, tình cảm con người.những điều này là phụ thuộc vốn kiến thức cá nhân. Do vậy sự tiếp thu kiến thức của các em chưa trùng với dự kiến của giáo viên, dạy học văn giúp học sinh hiểu tác phẩm nhà văn thành tác phẩm của mình.
Có người đã từng nói nhà văn là người “khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có” giáo viên tuy không sáng tác ra tác phẩm văn chương nhưng là người làm ra sự sống trong lòng học sinh nên cũng cần lắm một sự sáng tạo. Chúng ta thường quen với kiểu tư duy chấp nhận cái củ không thừa nhận cái mới một bài văn của các em dễ bị điểm kém nếu không trả bài đầy đủ theo những gì giáo viên giảng trên lớp. Một suy nghĩ xem là lệch khi nó nằm ngoài những gì giáo viên truyền đạt.
Chính vì thế đổi mới phương pháp dạy học còn có nghĩa là tôn trọng và đề cao những tìm tòi, khám phá, cảm thụ, phân tích văn bản tích cực của học sinh.
Ví dụ : khi nêu bài học rút ra từ truyện “ Ông lão đánh cá và con cá vàng” giáo viên chỉ nêu phê phán những kẻ tham lam, bội bạc như m ...  em các bộ phận cơ thể con người có biết nói đi,ghen tị giống người không?
 Học sinh: Không
Giáo Viên đây chính` là do tác giả tưởng tượng.Tiết sau chúng ta học bài kể chuyện tưởng tượng sẽ hiểu rõ hơn.
 b? Họ đã nhận ra những sai lầm của mình như thế nào? 
Học sinh: Cả bọn nhận ra sai lầm, bác Tai tỉnh ngộ đầu tiên, họ đã vực lão Miệng dậy tìm thức ăn cho lão.
? Theo em sửa chữa sai lầm của họ đem lại kết quả gì? Vì sao?
_ Kết quả: tốt đẹp vì chính sự thương yêu cảm thông, giúp đỡ lẫn nhau giúp họ sống chan hòa với nhau, mọi người một việc không ai ghen tị ai.
* Bước 3: Hệ thống hóa nội dung vấn đáp:
Giáo viên: Chuyện mượn các bộ phận của cơ thể người để nói truyện người, có thể ví cơ thể người như một tổ chức cộng đồng mà Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng là những cá nhân trong tổ chức cộng đồng.
? Em hiểu như thế nào về ý nghĩa này? Rút ra bài học gì cho bản thân?
Trong một tập thể mỗi thành viên không thể sống tách biệt, phải nương tựa vào nhau để cùng tồn tại, biết hợp tác, quý trọng công sức của nhau thì cộng đồng mới phát triển.
Những phương pháp dạy học này là phương pháp đặc thù trong môn Văn học nhưng theo hướng hiện nay “lý luận luôn gắn liền với thực tiễn” Tức là học sinh qua việc học sẽ biết thực hành vào cuộc sống, biết thôi thì chưa đủ cần phải vận dụng kiến thức đó như thế nào đó mới là mục đích của giáo dục, nên phương pháp dạy học hợp tác là phương pháp không thể thiếu khi dạy môn Văn.
2.4. Phương pháp dạy học hợp tác( phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp cùng tham gia)
Phương pháp này giáo viên tiến hành bằng cách chia học sinh trong lớp thành nhiều nhóm nhỏ, các thành viên trong nhóm cùng chia sẽ những suy nghĩ, kinh nghiệm, hiểu biết bản thân về bài học qua trao đổi, thảo luận.
a. Bản chất: 
Dạy học hợp tác là phương pháp dạy học dựa trên sự tương tác (cùng tham gia) giữa học sinh – học sinh là chính và tương tác giữa giáo viên – học sinh. Là phương pháp dạy học dòi hỏi có sự tham gia hợp tác tích cực của các thành viên để tìm kiếm giải pháp cho một vấn đề được đưa ra, nhằm đạt được mục tiêu học tập. Trong phương pháp này giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn và có thể tham gia thảo luận giúp cuộc thảo luận đi đúng hướng.
Học sinh suy nghĩ, cùng hợp tác tìm tòi, nghiên cứu, thảo luận, tranh luận, đưa ra các giải pháp, đánh giá và cùng kết luận khái quát về vấn đề, rút ra bài học kinh nghiệm từ sự hợp tác.
b. Quy trình thực hiện:
* Ví dụ minh họa: Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm tìm hiểu nội dung: tìm hiểu ý nghĩa hình tượng nhân vật Gióng, bài 2 “Thánh Gióng” tiết 6
_ Bước 1: Hoạt chung cả lớp. Tổ chức các nhóm( chia nhóm) và giao nhiệm vụ cho các nhóm đọc câu hỏi và thảo luận câu hỏi.
Giáo viên nêu vấn đề cho học sinh thảo luận, treo bảng phụ.
? có ý kiến cho rằng, hình ảnh Gióng đánh giặc xong cởi áo giáp sắt để lại rối bay thẳng lên trời là một hình ảnh đẹp. Em có đồng ý với ý kiến này không? Vì sao?
? Tố Hữu cũng có những câu thơ nói về ý nghĩa hình tượng nhân vật Gióng:
“ Ôi sức trẻ xưa trai phù Đổng
Vươn vai lớn bổng dây ngàn cân 
Cưỡi lưng ngựa sắt bay phun lửa
Nhổ bụi tre làng đuổi giặc Ân”
Suy nghĩ của em về hình tượng Thánh Gióng.
_ Bước 2: Hoạt động theo nhóm: Học sinh suy nghĩ trao đổi ý kiến, thảo luận trong nhóm, thống nhất ý kiến, cử đại diện trình bày kết quả làm việc của nhóm mình trước tập thể.
_ Bước 3: Hoạt động chung cả lớp: Giáo viên gọi một đại diện nhóm trình bày kết quả của nhóm, học sinh khác quan sát, bổ sung, nhận xét.
* Về cơ bản phải nêu được: 
_ Gióng là người anh hùng sinh ra từ sự phi thường
 -Hoàn thành sứ mênh đánh giặc cứu nước, người anh hùng lại trở về cỏi phi thường không cần vinh hoa phú quý. Bay lên trời cũng đồng nghĩa với sự bất tử.
_ Gióng là người anh hùng đánh giặc đầu tiên trong văn học Việt Nam. 
_ Người anh hùng mang trong mình sức mạnh thần thánh ( sự ra đời kỳ lạ)
+ Sức mạnh cộng đồng (Cà, gạo của nhân dân)
+ Sức mạnh thiên nhiên, hỗ trợ cùng đánh giặc là núi non, tre và sắt)
+ Sự trưởng thành của Gióng thể hiện sức sống quật khởi của dân tộc.
Bước 4: Giáo viên tổ chức chốt lại, nhằm xác nhận kiến thức và đặt vấn đề tiếp theo.
Chốt lại những ý học sinh vừa nêu.
Giáo viên: Vào thời đại Hùng Vương, chiến tranh tự vệ đã ác liệt, thu hút sự tham gia của cả cộng đồng.
Người dân thời đại Hùng Vương đã có ý thức kiên quyết bảo vệ địa bàn cư trú, chống lại mọi đạo quân xâm lược.
 Giáo viên nêu vấn đề rút ra kết luận phần ghi nhớ (sách giáo khoa)
_ Bước 5: Đánh giá và cho điểm một số cá nhân qua đóng góp trong hoạt động nhóm.
3. Kết quả:
Khi tôi áp dụng những phương pháp đặc thù trong giờ văn, bản thân tôi nhận thấy rằng đa số các em hiểu bài, mạnh dạng đưa ra ý kiến và quan điểm của mình, biết nêu lên những thắc mắc của bản thân để cùng nhau giải quyết bàn bạc nên các em đã khắc sâu kiến thức, khi hướng dẫn tìm hiểu văn bản các em đã tích cực suy nghĩ chủ động tham gia thảo luận nhóm khi giáo viên yêu cầu. Biết vận dụng kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, biết cách đọc diễn cảm, đọc phân vai để khai thác nội dung bài học biết bình giảng ngắn khi giáo viên yêu cầu vận dụng kỹ năng giao tiếp, năng lực lao động hợp tác theo nhóm, hứng thú trong công việc chung, đa số các em có những tình cảm thái độ học tập đúng đắn.
Sau khi tôi áp dụng đổi mới phương pháp dạy học kết quả cuối năm 2007-2008 đạt được như sau: 
Lớp
TSHS
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
TS
TL
TS
TL
TS
TL
TS
TL
6A1
30
4
13,3%
10
33,3%
14
46,7%
2
6,7%
6A2
32
3
9,4%
12
37,5%
16
50%
1
3,1%
Qua kết quả đã đạt được như trên tôi nhận thấy rằng các em đã nắm vững kiến thức, rút ra được những bài học sâu sắc cho bản thân để áp dụng vào cuộc sống. Từ đó các em đã có sự yêu thích môn Văn, kết quả cao hơn khi tôi áp dụng phương pháp dạy học trên.
4. Bài học kinh nghiệm:
Khi vận dụng các phương pháp nói trên trong quá trình giảng dạy tôi đã rút ra một số kinh nghiệm sau: 
* Đối với giáo viên:
Về phương pháp:
+ Biết cách áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy học đối với từng phân môn, từng lớp học, từng đối tượng học sinh: Giỏi, khá, trung bình, yếu
+ Áp dụng phương pháp dạy học phù hợp với nội dung từng bài:
+ Biết thiết kế hệ thống câu hỏi theo một trình tự: Tái hiện, thông hiểu, vận dụng.
+ Biết điều khiển, hướng dẫn học sinh học tập tự giác, kích thích tư duy trong quá trình học tập trên lớp cũng như tự học ở nhà.
+ Tạo cơ hội cho các em mạnh dạng phát biểu ý kiến quan điểm của cá nhân.
* Về nội dung: 
 Muốn học sinh nắm vững kiến thức bài học giáo viên cần:
+ Nghiên cứu kỹ nội dung đối với từng bài, nắm vững nội dung thông qua bài soạn, tài liệu.
+ Tích cực học tập nâng cao trình độ chuyên môn.
* Đối với học sinh: 
_ Tích cực tham gia xây dựng bài, tích cực thảo luận nhóm, tranh luận ở lớp.
_ Nắm vững kiến thức của từng bài, học sinh đã biết vận dụng kiến thức vào cuộc sống.
Tóm lại để đổi mới phương pháp dạy học có hiệu quả cao giáo viên phải nắm vững các phương pháp dạy học, nội dung của từng bài, vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học. Còn đối với học sinh cần tích cực tham gia xây dựng bài, chuẩn bị bài ở nhà một cách kỹ lưỡng thì việc dạy – học kết quả mới khả thi.
Như vận muốn có kết quả cao cần có sự nổ lực của giáo viên và sự cố gắng của học sinh.
III. KẾT LUẬN
Nói tóm lại việc tìm hiểu một số phương pháp dạy học đặc thù trong phân môn Văn tôi thấy rằng các em đã biết định hướng khi tìm hiểu một tác phẩm văn học, thông qua tác phẩm văn học các em đã có một số vốn luyến kiến thức, khả năng diễn đạt bằng ngôn ngữ lưu loát hơn. Biết áp dụng vào cuộc sống tức là các em đã nắm vững nguyên lý giáo dục “Học đi đôi với hành”
Bác Hồ đã nói “Vì lợi ích mười năm trồng cây
Vì lợi ích trăm năm trồng người” với câu nói của Bác ta hiểu được rằng để các em có sự yêu thích, hứng thú hơn khi học Văn thì giáo viên nên là người từng bước hình thành trong các em có sự yêu thích, hứng thú hơn khi học văn thì giáo viên nên là người từ bước hình thành trong các em một số vốn kiến thức văn học để các em vững tin bước vào cuộc sống.
Muốn đạt được kết quả cao trong việc vận dụng phương pháp dạy học đổi mới thì giáo viên luôn tự hoàn thiện mình bằng cách: 
_ Học các lớp bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn.
_ Tham khảo tài liệu, đọc sách báo.
_ Học hỏi kinh nghiệm ở đồng nghiệp, giáo viên có thể tự làm đồ dùng dạy học.
Như vậy nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Ngữ văn 6, Giáo viên có thể thấy rằng tùy theo năng lực và trình độ học tập môn học của học sinh, giáo viên có thể lựa chọn các phương pháp dạy học thích hợp nhằm giúp học sinh giải quyết các nhiệm vụ học tập cũng như trình bày ý kiến của mình một cách chủ động sáng tạo. 
Trên đây là những phương pháp dạy học đặc thù trong môn văn mà bản thân tôi qua nhiều năm giảng dạy. Tôi đã rút ra được những kinh nghiệm vận dụng những phương pháp dạy học đó đã gây hứng thú đạt kết quả cao rõ rệt nhưng với những ý kiến trên chỉ là một số ý kiến của tôi rất mong sự đóng góp ý kiến của ban lãnh đạo,cùng đồng nghiệp để kết quả dạy –học môn ngữ văn ngày càng mang lại hiệu quả cao.