Giáo án Vật lí lớp 9 - Tiết 48 đến tiết 50

 Ngày soạn :
Tiết 48
 Ngày giảng:
 Thấu kính phân kì
A – Mục tiêu 
 1. Kiến thức::
Nhận dạng được thấu kính phân kì và đặc điểm của thấu kính phân kì 
 2. Kỹ năng :
Biết vẽ đường truyền của 2 trong 3 tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ và biét giải thích 1 số hiện tượng đơn giản trong cuộc sống 
 3. Thái độ:
Nghiêm túc, cẩn thận ....
B – Chuẩn bị
 1. Giáo viên:
Mỗi nhóm HS: 1TKPK, 1 giá quang học, 1 nguồn sáng, 1màn chắn 
 2. Học sinh:
Ôn tập đặc điểm của TKHT và cách vẽ tia sáng qua thấu kính 
C – Tiến trình dạy – học
 1. ổn định tổ chức
 2. Kiểm tra
Nêu đặc điểm của thấu kính hội tụ và tính chất tạo ảnh của 1 vật qua thấu kính hội tụ ?
 3. Bài mới
Hoạt động của GV 
Hoạt động của HS
HĐ1: Đặt vấn đề
Gv dựa vào phần kiểm tra bài cũ và y/c HS nêu dự đoán xem: 
" Thấu kính phân kì có đặc điểm gì khác với thấu kính hội tụ không ?
HS nắm bắt vấn đề và nêu dự đoán 
HĐ2: Tìm hiểu dặc điểm thấu kính phân kì
1. Quan sát và tìm hiểu đặc điểm TKPK 
Gv đưa cho các nhóm HS 2 loại thấu kính. Y/c HS tìm thấy 2 loại thấu kính này có đặc điểm gì? Thấu kính nào là thấu kính hội tụ và khác với thấu kính còn lại ở đặc điểm nào ?
Hs làm việc theo nhóm trả lời C1 và C2 
HS báo cáo và cho nhận xét 
GV chuẩn kiến thức và nhấn mạnh, y/c HS ghi vở 
HS ghi vở: MMọt môi trường trong suốt có rìa dày hơn giữa 
GV y/c HS bố trí thí nghiệm và tiến hành thí nghiệm 
HS bố trí thí nghiệm và tiến hành thí nghiệm 
GV y/c HS báo cáo kết quả 
C2: Chùm tia ló loe rộng ra 
GV giới thiệu tiết diện thấu kính 
HS nắm bắt
HĐ3: Tìm hiểu trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của TKPK
a, trục chính 
GV tổ chức HS làm lại thí nghiệm
HS làm theo y/c của GV 
Gv y/c HS đánh dấu 3 tia sáng , bỏ thấu kính, dùng bút chì kéo dài các tia ló. Nhận xét có tia sáng nào qua thấu kính không bị khúc xạ ?
HS: 3 tia ló loe rộng ra, nhưng có một tia sáng qua thấu kính vẫn tiếp tục truyền thẳng à Trục chính 
b. Quang tâm 
Gv y/c HS đọc SGK và trả lời : Quang tâm là gì? 
Trục chính cắt TK tại O : O là quang tâm, tiếp tục truyền thẳng 
Gv hướng dẫn HS quan sát thí nghiệm tia sáng đi qua quang tâm 
GV y/c HS kéo dài các tia sáng ló bằng bút chì 
GV y/c HS vẽ lại thí nghiệm trên bằng hình vẽ ( 1HS lên bảng, còn lại vẽ vào vở) 
HS vẽ lại thí nghiệm trên vào vở 
GV thông báo: Tiêu điểm F' nằm đối xứng với tiêu điểm F qua TK 
c, Tiêu điểm 
C5: Các tia ló kéo dài gặp nhau tại điểm trên trục chính - gọi là tiêu điểm 
Gv y/c HS đọc tài liệu và trả lời : Tiêu cự là gì?
d, Tiêu cự 
Tiêu cự là khoảng cách giữa quang tâm đến tiêu điểm : OF = OF' = f 
HĐ4: Vận dụng - Củng cố
Gv y/c 1 hS lên bảng vẽ C7 
C7: Các HS làm việc cá nhân 
HS ghi vở C7 
Gv hướng dẫn HS nhận xét và sửa sai 
C8: Sờ tay thấy ở giữa mỏng 
Gvc mượn HS cặp kính cận và y/c HS tìm hiểu phương pháp nhận biết 
GV gọi 1 HS trả lời C9 
1HS trả lời và 1 HS khác nêu nhận xét 
GV chốt lại kiến thức của bài 
D – Hướng dẫn về nhà 
Học thuộc phần ghi nhớ 
Làm bài tập : C7, C8 ,C9 và bài 44, 45. 3 - SBT 
Đọc trước bài mới : ảnh của 1 vật tạo bởi TKPK 
 Ngày soạn :
Tiết 49
 Ngày giảng:
ảnh của một vật tạo bởi 
––––thấu kính phân kì––––
A – Mục tiêu 
 1. Kiến thức::
Nêu được ảnh của 1 vật sáng tạo bởi thấu kính phân kì luôn là ảnh ảo 
Mô tả được những đặc điểm của ảnh ảo của một vật tạo bởi thấu kính phân kì 
 2. Kỹ năng :
Biết dùng 2 tia sáng đặc biệt dựng được ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì 
 3. Thái độ:
Cẩn thân, chính xác ...
B – Chuẩn bị
 1. Giáo viên:
Cho mỗi nhóm: 1 TKPK, 1 giá quang học, 1 cây nến, 1màn hứng ảnh 
 2. Học sinh:
Ôn tập đặc điểm của ảnh của 1 vật tạo bởi TKHT 
C – Tiến trình dạy – học
 1. ổn định tổ chức
 2. Kiểm tra
Nêu đặc điểm của thấu kính phân kì ? và tính chất các đặc điểm tia sáng qua TKPK ?
 3. Bài mới
Hoạt động của GV 
Hoạt động của HS
HĐ1: Đặt vấn đề
GV phát cho mỗi nhóm một thấu kính phân kì . Y/C hs đặt 1 vật sau thấu kính và nhìn qua thấu kính phân kì 
Các nhóm HS nhận TKPK và thực hiện theo y/c của GV 
GV y/c HS nêu nhận xét ảnh quan sát được 
HS cac snhóm nêu nhận xét về ảnh quan sát được qua TKPK 
HĐ2: Tìm hiểu đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì
GV y/c HS bố trí thí nghiệm như hình vẽ 
HS hoạt động nhóm bố trí thí nghiệm và trả lời câu hỏi 
GV gọi 1 HS trình bày thí nghiệm và trả lời câu C1 ?
C1: Đặt màn hứng ở gần , xa đèn không hứng được ảnh 
T2 gọi 1 HS khác trả lời câu C2?
C2: Nhìn qua thấu kính thấy ảnh nhỏ hơn vật , cùng chiều với vật 
GV: ảnh thu được là ảnh thật hay ảnh ảo ?
HS: Là ảnh ảo 
HĐ3: Cách dựng ảnh
GV y/c HS hoạt động cá nhân trả lời C3? 
GV y/c HS phải tóm tắt được đề bài 
Cá nhân HS trả lời câu C3: 
Dựng 2 tia tới đặc biệt , giao điểm của 2 tia ló tương ứng là ảnh của điểm sáng 
GV gọi 1 HS lên bảng thực hiện vẽ , các HS khác vẫn tiếp tục vẽ vào vở 
C4: f = 12cm; OA = 24 cm 
a, B I K
GV nhận xét và sửa chữa cách vẽ cho HS 
 B'
GV gợi ý ca chs lập luận chứng minh theo các bước :
 A A' O 
+ Dịch tia AB ra xa hoặc vào gần thì hướng tia BI có thay đổi không ?
+ Hướng của tia ló IK như thế nào?
b, Tia tới BI có hướng không đổi à hướng tia ló IK không đổi 
+ ảnh B' là giao điểm của tia nào ? 
Giao điểm BO và FK luôn nằm trong khoảng FO 
+ B' nằm trong khoảng nào ? 
HĐ4: So sánh độ lớn của anht tạo bởi TKHT và TKPK
GV y/c các nhóm thực hiện:
+ vẽ ảnh của TKHT 
+ Vẽ ảnh của TKPK 
HS 2 dãy thực hiện : 2 HS đại diện lên trình bày vẽ ảnh 
 B'
GV y/c mỗi dãy cử 1 HS lên bảng vẽ 
 B
GV y/c các nhóm HS nhận xét kết quả của mình 
 A' F B' O F
GV nhận xét và chuẩn kiến thức 
 B 
 B'
 F A A' O 
HĐ5: Vận dụng - Củng cố
GV y/c HS trả lời câu C6 , 1HS khác nhận xét bổ sung 
1HS trả lời câu C6
1HS khác nhận xét , bổ sung 
GV nhận xét và chuẩn kiến thức và giới thiệu cách phân biệt nhanh chóng 
C6: ảnh ảo của TKHT và THPK :
+ Giống nhau: cùng chiều với vật 
+ Khác nhau: ảnh ảo của TKHT lớn hơn vật , ảnh ảo của TKPK nhỏ hơn vật và 
Gv hướng dẫn HS tìm hiểu kính cận 
nằm trong khoảng tiêu cự 
GV y/c HS đọc phần ghi nhớ 
HS đọc phần ghi nớ 
Gv nhấn mạnh lại nội dung kiến thức của bài 
HS nắm bắt 
D – Hướng dẫn về nhà 
Học thuộc phần ghi nhớ 
Làm bài tập về nhà: C7 - SGK 
Giờ sau thực hành : chuẩn bị mẫu báo cáo thực hành và trả lời trước câu hỏi a, b, c, d, 
 Ngày soạn :
Tiết 50 
 Ngày giảng:
thực hành 
Đo tiêu cự của thấu kính hội tụ 
A – Mục tiêu 
 1. Kiến thức::
Trình bày được phương pháp đo tiêu cự của thấu kính HT 
 2. Kỹ năng :
Đo được tiêu cự của TKHT theo phương pháp nêu trên 
 3. Thái độ:
Cẩn thận, chính xác ...
B – Chuẩn bị
 1. Giáo viên:
Chuẩn bị cho mỗi nhóm: 1 TKHT, 1 vật sáng , 1 màn hứng , 1 giá quang học 
 2. Học sinh:
 Chuẩn bị mẫu báo cáo thực hành 
C – Tiến trình dạy – học
 1. ổn định tổ chức
 2. Kiểm tra
Kiểm tra sự chuẩn bị của HS về mẫu báo cáo thực hành 
 3. Bài mới
Hoạt động của GV 
Hoạt động của HS
HĐ1: Kiểm tra sự chuẩn bị của HS
Kiểm tra báo cáo thực hành của HS:
+ Mỗi nhóm kiểm tra 1 bản ê Gv sửa chữa những chỗ HS còn thiếu sót 
HS trả lời câu c, :
D = 2f ảnh thật, ngược chiều với vật 
+ Trong cách dựng hình ? 
h' = h ; d' = d = 2f 
+ Y/C HS trả lời câu c, ?
+ Công thức tính f ? 
HS trả lời ý d, 
d + d' = 4f f = 
Gọi đại diện 2 nhóm trình bày các bước tiến hành GV chuẩn bị và ghi tóm tắt các bước tiến hành thí nghiệm 
HS trình bày các bước tiến hành :
B1: Đo chiều cao của vật h = ...
B2: Dịch chuyển màn và vật ra xa TK khoảng cách bằng nhau dừng khi thu được ảnh rõ nét 
B3: Kiểm tra : d = d' ; h = h' 
B4: f = = 1/4
HĐ2: Tiến hành thí nghiệm
Y/C HS làm theo các bước tiến hành thí nghiệm 
HS các nhóm tiến hành thí nghiệm ghi kết quả vào bảng 
GV theo dõi quá trình thực hiện thí nghiệm của HS giúp đỡ các nhóm HS yếu 
f = = ...(mm)
HĐ3: Củng cố
Gv nhận xét :
+ Kỉ luật khi tiến hành thí nghiệm 
HS nắm bắt đánh giá, nhận xét của GV 
+ Kĩ năng thực hành của các nhóm 
+ Đánh giá chung và thu mẫu báo cáo 
HS nắm bắt và thực hiện cách dựng ảnh 
GV gợi ý cách dựng ảnh cảu vật qua TKHT 
 B I
 F A'
 A O 
 B'
D – Hướng dẫn về nhà 
Nắm vững các biểu diễn (dựng ảnh ) của một vật qua thấu kính hội tụ 
Đọc trước bài mới : Sự tạo ảnh trên phim trong máy ảnh