Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 1+2: Tôi đi học của Thanh Tịnh - Năm học 2012-2013

Tuần : 1 Ngày soạn: 26/08/2012
Tiết PPCT: 1-2 Ngày dạy : 28/08/2012
TÔI ĐI HỌC
 Thanh Tịnh 
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
- Cảm nhận được tâm trạng, cảm giác của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên trong một đoạn trích truyện có sử dụng kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ:
1. Kiến thức: 
- Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích “Tôi đi học”
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự qua ngò bút Thanh Tịnh.
2. Kỹ năng: - Đọc - hiểu đoạn trích tự sự có yếu tố miêu tả và biểu cảm.
 - Trình bày những suy nghĩ, tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của bản thân.
3. Thái độ: - Nâng niu, trân trọng những cảm xúc, tình cảm về những ngày đầu đi học.
C. PHƯƠNG PHÁP: - Vấn đáp, bình, thảo luận nhóm, nêu vấn đề
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp: Kiểm diện HS 8A1: Sĩ số Vắng: (P:..; KP:..)
 8A2: Sĩ số Vắng: (P:..; KP:..)
2. Kiểm tra bài cũ: GV kiểm tra sự chuẩn bị bài vở ở nhà của HS
3. Bài mới: Trong cuộc đời mỗi con người, những kỷ niệm tuổi học trò thường được lưu giữ bền lâu trong trí nhớ đặc biệt là những kỷ niệm về buổi đến trường đầu tiên. Truyện ngắn Tôi đi học đã diễn tả những kỷ niệm mơn man, bâng khuâng của một thời thơ ấy.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI DẠY
GIỚI THIỆU CHUNG
 GV Yêu cầu HS giới thiệu tác giả, tác phẩm theo gợi ý SGK.
 HS giới thiệu.
 Theo em, văn bản này xếp vào kiểu văn bản loại nào? 
Trình từ sự việc của truyện ngắn Tôi đi học ? 
 HS trả lời, GV nhận xét
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
- Hướng dẫn đọc: giọng chậm, dịu, chú ý các câu nói của nhân vật.
 HS đọc, HS khác nhận xét.
 Nhận xét: yêu cầu đọc chú thích.
Nêu phương thức biểu đạt của truyện ngắn ? HS trình bày.
* HS: đọc đoạn đầu vb 
Có những nhân vật nào được kể, ai là nhân vật chính?
Kỉ niệm ngày đầu đến trường của nhân vật “tôi” gắn với không gian, thời gian cụ thể nào ? 
Thời gian : buổi sáng cuối thu; Không gian : trên con đường làng dài và hẹp
Tìm những từ ngữ miêu tả tâm trạng của “tôi”?
Quen nhưng tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật đều thay đổi
Chi tiết “tôi không lội qua sông  như thằng Sơn nữa” cho thấy tôi thay đổi như thế nào ? 
Trong nhận thức, cậu bé tự thấy mình lớn lên 
Em hiểu gì về nhân vật tôi” qua chi tiết: “Ghì thật chặt hai quyển vở mới trên tay và muốn thử sức mình tự cầm bút thước”? 
Có chí học ngay từ đầu, muốn tự mình đảm nhận việc học tập, không thua kém bạn 
Trong những cảm nhận mới mẻ trên con đường làng đến trường, nhân vật tôi bộc lộ đức tính gì?
Thích học, yêu bạn và mái trường 
* HSTL( 3’) : Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong câu văn sau: “ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”. Tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy?
GV nhận xét, bổ sung.
HẾT TIẾT 1 CHUYỂN TIẾT 2
GV Yêu cầu HS đọc lại đoạn 2.
 Gv chuyển ý: Trên con đường đến trường “tôi” nao nức, hân hoan cảm thấy mình lớn lên và muốn khẳng định mình.Còn lúc ở sân trường nhân vật tôi có tâm trạng ra sao thì chúng ta tiếp tục tìm hiểu phần tiếp theo của văn bản.
Quan sát phần văn bản tiếp theo cho biết: cảnh trước sân trường làng Mĩ Lí lưu lại trong tâm trí nhân vật tôi có gì nổi bật ? 
dày đặc người, người nào cũng đẹp, ngôi trường xinh xắn, oai nghiêm 
Trước khung cảnh đó thì tâm trạng cậu bé ntn ?
 Lo sợ vẩn vơ
Cảnh tượng đó có ý nghĩa gì ?
Phản ánh không khí đặc biệt của ngày hội khai trường ở nước ta, bộc lộ tình cảm sâu nặng của tác giả đối với mái trường tuổi thơ
Khi tả những học trò nhỏ tuổi lần đầu đến trường học, tác giả dùng hình ảnh so sánh nào ? 
Họ như con chim non đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ.
Tác dụng của biện pháp nghệ thuật so sánh ấy?
Miêu tả sinh động hình ảnh và tâm trạng của các em nhỏ lần đầu tới trường, đề cao sự hấp dẫn của ngôi trường.
Tâm trạng và cảm giác nhân vật tôi khi nghe ông đốc gọi tên vào lớp?
Tôi đã lúng túng, càng lúng túng hơn, tôi dúi đầu vào lòng mẹ khóc
Em nào có thể khái quát tâm trạng của nhân vật tôi khi ở sân trường?
* HS: đọc đoạn 3 
Vì sao trong khi sắp hàng đợi vào lớp, nhân vật “ tôi” lại cảm thấy trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào thấy xa mẹ tôi như lần này ? 
Vì cảm nhận được sự độc lập của 
Những cảm giác của nhân vật “ tôi” bước vào lớp học là gì ? 
Một mùi hương lạ xông lên  chút nào 
Vì sao nhân vât tôi có cảm giác đó ?
Cảm giác lạ vì lần đầu được vào lớp học, một môi trường sạch sẽ, ngay ngắn.
Đoạn cuối có chi tiết “một con chim liệng đến đứng trên bờ cửa sổ . Theo cánh chim” “những tiếng phấn của thầy tôi gạch mạnh . Đánh vần” chi tiết đó nói thêm điều gì về nhân vật tôi ?
Một chút buồn khi từ giã tuổi thơ, bắt đầu trưởng thành trong nhận thức và việc học hành của bản thân) 
Những cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng tôi là những cảm giác nào ? 
Tình yêu, niềm trân trọng sách vở, bàn ghế, lớp học, thầy học, gắn liền với mẹ và quê hương 
Cảm nhận của em về nhân vật “ tôi” cũng chính là tác giả Thanh Tịnh ?
Giàu cảm xúc với tuổi thơ và mái trường quê hương.
Câu hỏi thảo luận theo cặp – 2 phút: 
Dòng chữ: Tôi đi học kết thúc truyện có ý nghĩa gì?
ØHS trao đổi, thảo luận và trả lời theo suy nghĩ.
Bình: Cách kết thúc tự nhiên bất ngờ, dòng chữ vừa khép lại, bài vừa mở ra một thế giới mới. Dòng chữ chập chững xuất hiện lần đầu trên trang giấy trắng, thơm tho, như niềm tự hào hồn nhiên trong sáng của tôi và của nỗi lòng ta khi nhớ lại buổi thiếu thời. Dòng chữ thể hiện chủ đề tác phẩm.
GV: HS nhắc lại một số biện pháp nghệ thuật tiêu biểu, tóm lượt nội dung và rút ra ý nghĩa của văn bản?
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- GV hướng dẫn một số nội dung bài soạn và bài tập về nhà
HS ghi lại ấn tượng về buổi tựu trường đầu tiên : quang cảnh trường, thầy cô, bạn bè, lớp học
I. GIỚI THIỆU CHUNG:
1. Tác giả: Thanh Tịnh (1911-1988) quê ở Huế
- Sáng tác của ông toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
2. Tác phẩm:
a. Xuất xứ: In trong tập Quê mẹ, 1941.
b. Thể loại: truyện ngắn 
- Trình từ sự việc: Từ thời gian và không gian ngày tựu trường ở thời điểm hiện tại, nhân vật tôi hồi tưởng về kỉ niệm ngày đầu tiên đi học.
 II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN:
1. Đọc – Tìm hiểu từ khó:
2. Tìm hiểu văn bản:
a. Bố cục: 3 đoạn:
P1: Từ đầu đến “trên ngọn núi”
P2: Tiếp theo đến “chút nào hết” 
P3: Phần còn lại 
b. Phương thức biểu đạt : Tự sự, miêu tả, biểu cảm
c. Phân tích :
c1. Cảm xúc của nhân vật tôi trên đường tới trường :
* Khởi nguồn kỉ niệm:
- Biến chuyển của cảnh vật : Lá rụng nhiều, mây bàng bạc 
- Hình ảnh: những em bé núp dưới nón mẹ
à Hồi tưởng đánh thức kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học
* Tâm trạng :
- Nao nức, mơn man
- Dấu hiệu đổi khác trong tình cảm và nhận thức của cậu bé: cảm thấy như đã lớn lên.
- Muốn tự mình đảm nhiệm việc học tập.
à Sử dụng hình ảnh so sánh độc đáo.
=> Sự trưởng thành trong tình cảm và nhận thức
c3. Cảm nhận của “tôi” lúc ở sân trường:
- Không khí của ngày hội tựu trường: náo nức, vui vẻ nhưng cũng rất trang trọng.
- Ngôi trường vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như đình làng
- Cậu bé cảm thấy mình bé nhỏ, lo sợ vẩn vơ.
- Hồi hộp chờ nghe tên mình, lúng túng và dúi vào lòng mẹ khóc 
=> Miêu tả tinh tế, chân thực diễn biến tâm trạng ngỡ ngàng lo sợ của nhân vật.
c4. Cảm nhận của “tôi” khi ở trong lớp học :
- Cảm nhận được sự độc lập của bản thân.
- Cảm thấy vừa xa lạ vừa gần gũi với mọi vật, với bạn bè.
- Yêu thầy, mến bạn.
=> Giọng điệu trữ tình, trong sáng: gắn bó với trường lớp, bạn bè và việc học.
3.Tổng kết: Ghi nhớ : SGK  
a. Nghệ thuật:
b.Nội dung :
* Ý nghĩa văn bản: Buổi tựu trường đầu tiên sẽ mãi mãi không bao giờ quên trong kí ức của nhà văn Thanh Tịnh
III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC :
- Đọc lại các văn bản viết về chủ đề gia đình và nhà trường đã học.
- Ghi lại ấn tượng, cảm xúc của bản thân về một ngày tựu trường mà em nhớ nhất.
- Soạn bài: Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ
E. RÚT KINH NGHIỆM:
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................