Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 1: Con Rồng cháu Tiên - Năm học 2009-2010 - Nguyễn Phương Bắc

Ngày soạn : tháng năm 2009
Ngày dạy : tháng năm 2009
Tuần 1 
 Tiết : 1 Con Rồng cháu Tiên 
 - Truyền Thuyết -
 I. Mục tiêu bài học: 
* Kiến thức cần đạt: Giúp học sinh
- Nắm được định nghĩa sơ lược về truyền thuyết. Hiểu nội dung, ý nghĩa và những chi tiết tưởng tượng kỳ ảo của truyện. Học sinh tóm tắt và kể lại được câu truyện.
*Kĩ năng cần rèn:
- Bước đầu rèn luyện kỹ năng: Đọc văn bản nghệ thuật, nghe, kể chuyện.
*.Giáo dục tư tưởng:Có ý thức hướng về cội nguồn dân tộc.
II.Trọng tâm của bài: Tìm hiểu chi tiết
III.Chuẩn bị
*Giáo viên: Giáo án, tranh minh hoạ, tài liệu tham khảo “Truyền thuyết Việt Nam”
*Học sinh: Soạn bài và xem trước bài ở nhà.
IV. Tiến trình bài dạy:
A/Kiểm tra bài cũ (4’) 
 Kiểm tra chuẩn bị đồ dùng học tập của học sinh, có đánh giá, nhận xét(từ 3-5 học sinh).
B/Bài mới (36’)
 1. Vào bài (1’) 
 Truyền thuyết là một thể loại tiêu biểu, rất phát triển ở Việt Nam, được nhân dân bao đời yêu thích. Truyện Con Rồng Cháu Tiên là một truyện truyền thuyết tiêu biểu, mở đầu cho chuỗi truyền thuyết về thời đại các vua Hùng cũng như truyền thuyết Việt Nam nói chung. Nội dung, ý nghĩa của truyện Con Rồng cháu Tiên là gì ? Để thể hiện nội dung, ý nghĩa ấy truyện đã dùng những hình thức nghệ thuật độc đáo nào ? Vì sao nhân dân ta, qua bao đời, rất tự hào và yêu thích câu truyện này ? Tiết học hôm nay sẽ giúp trả lời những câu hỏi ấy.
 2. Nội dung bài dạy (35’)
Tg
05’
10’
20’
Hoạt động của Thầy và trò
Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu chung
-Học sinh đọc chú thích trong Sgk và trả lời câu hỏi :
? Truyện truyền thuyết là gì ?
(Thực ra tất cả các thể loại, tác phẩm đều có cơ sở lịch sử. Truyền thuyết Việt Nam có mối quan hệ chặt chẽ với thần thoại nhưng những yếu tố thần thoại ấy đã được lịch sử hoá).
Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc hiểu văn bản.
-GV đọc diễn cảm một đoạn của văn bản, 2 h/s đọc tiếp, GV nhận xét, sửa lỗi( nếu có).
-Yêu cầu học sinh đọc một số từ khó
-Theo em văn bản có đại ý như thế nào ?
-Em có thể chia văn bản thành mấy đoạn ? ND chính mỗi đoạn ?
Hoạt động 3: Hướng dẫn tìm hiểu chi tiết
? Em biết gì về nguồn gốc, hình dạng của Lạc long Quân và Âu Cơ ?
? Em có nhận xét gì về những chi tiết miêu tả nguồn gốc và hình dạng của Long Quân và Âu Cơ ?
? Cảm nhận của em về sự kỳ lạ, lớn lao, đẹp đẽ của Lạc Long Quân và Âu Cơ ? 
Học sinh phát biểu Giáo viên kết luận
Vậy việc kết duyên và chuyện sinh nở của Âu Cơ có gì lạ-> phần 2
? Em có nhận xét gì về các chi tiết này ?
? Em hiểu thế nào là chi tiết tưởng tượng kỳ ảo trong truyện truyền thuyết ? Vai trò của nó trong truyện ?
? Vậy theo em chuyện sinh nở của Âu Cơ có ý nghĩa gì.
GV: Những chi tiết này trong đời sống không thể xảy ra. Đây chỉ là những chi tiết mà người xưa tưởng tượng ra nhằm nói lên điều gì đó mà họ mong muốn vì tưởng tượng nên thường kỳ ảo à làm cho chuyện trở nên huyền diệu, lung linh, ly kỳ, hấp dẫn, nhưng lại hàm chứa ý nghĩa sâu sắc.
GV treo tranh minh hoạ
? Em hãy quan sát tranh , theo dõi đoạn 3 và cho biết chuyện gì đã xảy ra với gia đình Long Quân và Âu Cơ ?
? Long Quân và Âu Cơ đã chia con như thế nào ? Và chia như vậy để làm
gì
 ( HS thảo luận nhóm ) 
Liên hệ: ? Chúng ta đã làm được những gì để thực hiện ý nguyện này của Long Quân và Âu Cơ ? (Hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ).
Hoạt động 4 ; Hướng dẫn tổng kết
? Truyện cho ta biết thêm điều gì về xã hội , phong tục tập quán của người Việt cổ xưa?
? Khi biết mình là dòng dõi tiên rồng thì em có suy nghĩ gì ?
? Em hãy nêu ý nghĩa lịch sử của chuyện là gì ?
GV: Cũng bởi sự tích này mà về sau, người Việt Nam ta - Con cháu vua Hùng khi nhắc đến nguồn gốc của mình, thường xưng là con Rồng, cháu Tiên.
-Yêu cầu HS đọc ghi nhớ sgk
Nội dung kiến thức
I. Đọc tìm hiểu chung
1. Khái niệm Truyền thuyết :Là truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ.
-Thường có yếu tố tưởng tượng, kì ảo.
- Thể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.
2. Truyện " Con Rồng cháu Tiên " là thể loại : Truyền thuyết, vì :
+ Là truyện dân gian, nhân vật , sự kiện có liên quan đến quá khứ (lịch sử)
+ Có yếu tố tưởng tượng, kỳ ảo
+ Thể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân.
II. Đọc tìm hiêu chi tiết
1.Đọc tìm hiểu từ khó
*Đọc: Phát âm đúng, giọng đọc đúng
- Chú ý: giọng, lời nói của LLQuân khẳng khái, rõ ràng, lời của Âu Cơ dịu dàng, thắc mắc.
*Từ khó: Chú thích:1,2,3,5,7
2.Đại ý 
- Nguồn gốc cao quý, thiêng liêng của dân tộc Việt Nam.
3. Bố cục: 3 đoạn
-Đoạn 1: từ đầu.Long Trang
Nguồn gốc và hình dạng của Long Quân và Âu Cơ.
- Đoạn 2: tiếp theo đến lên đường.
Việc kết duyên của Âu Cơ và Long Quân
-Đoạn 3. Còn lại 
Việc chia con và lập nước
4. Tìm hiểu chi tiết:
a. Nguồn gốc, hình dạng của Lạc Long Quân và Âu Cơ
*Nguồn gốc : đều là thần
- Long Quân :nòi rồng, con thần Long Nữ
- Âu Cơ: nòi tiên, thuộc họ thần Nông
*Hình dạng:
- Long Quân có sức khoẻ vô địch, có nhiều phép lạ
- Âu Cơ xinh đẹp tuyệt trần
-> Chi tiết tưởng tượng kì lạ, đẹp đẽ, lớn lao
*LQ mang vẻ đẹp kì vĩ, dũng mãnh, nhân hậu
*Âu Cơ mang vẻ đẹp dịu dàng, trong sáng, thơ mộng
-> Đó chính là vẻ đẹp anh hùng mà tình nghĩa của dân tộc VN.
b. Việc kết duyên và chuyện sinh nở của Long Quân và Âu Cơ
* Rồng ở biển cả, Tiên ở núi cao gặp nhau à yêu nhau à kết duyên.
* Âu Cơ có mang sinh ra cái bọc trăm trứng, nở thành 100 con trai. Đàn con không cần bú mớm tự lớn như thổi, mặt mũi khôi ngô, khỏe mạnh như thần.
à Hoang đường, kỳ ảo (là chi tiết không có thật, được tác giả dân gian sáng tạo nhằm mục đích nhất định).
=> Giải thích cội nguồn của dân tộc Việt Nam:Toàn thể nhân dân ta đều sinh ra trong một bọc, cùng chung một nòi giống tổ tiên. Từ đó mà 2 tiếng đồng bào thiêng liêng ruột thịt đã vang lên tha thiết giữa lúc Bác Hồ đọc tuyên ngôn độc lập 2.9.1945 khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?” - Người đã nhắc lại 2 tiếng đồng bào, từ câu chuyện Bố Rồng, mẹ Tiên trong ngày mở nước xưa.
=> Để từ đó mọi người Việt Nam đều tự hào về nòi giống, hiện diện về tổ tiên mình khi ý thức được rằng mình là con Rồng cháu Tiên.
c. Việc chia con và dựng nước
* Chia con:
- 50 xuống biển
- 50 lên rừng
Cai quản 4 phương, gặp khó khăn thì giúp đỡ nhau.
à Thể hiện ý nguyện đoàn kết, thống nhất của nhân dân ta ở mọi miền đất nước. Người Việt Nam ta dù ở miền xuôi hay miền ngược, nước ngoài đều cùng chung một cội nguồn, đều là con của Long Quân và Âu Cơ. (Đồng bào: cùng 1 bọc trứng sinh ra), vì vậy phải luôn thương yêu, đoàn kết.
5 - Tổng kết 
a. Nghệ thuật: 
-Trí tưởng tượng kì ảo phong phú
-Cốt truyện hấp dẫn, cách kể chuyện độc đáo, cuốn hút.
b. Nội dung: 
ý nghĩa của truyện 
* ý nghĩa:
Chuyện giải thích nguồn gốc các dân tộc sống trên đất nước Việt Nam. Giáo dục lòng tự hào dân tộc, truyền thống yêu nước, đoàn kết dân tộc.
 Cơ sở lịch sử:
- Người con cả của lên làm Vua gọi là Hùng Vương.
- Đặt tên nước là Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu, làm nên thời đại vua Hùng trong lịch sử dựng nước của dân tộc Việt Nam.
- Tự hào về dòng dõi của mình Nguyện cố gắng học tập tốt để xứng đáng với cội nguồn.
* Ghi nhớ: SGK
C.Luyện tập(3’) Em kể lại chuyện Con Rồng cháu Tiên với những yêu cầu sau:
Đúng cốt truyện, kể diễn cảm.
D.Củng cố(1’) Em hãy nêu lại những chi tiêt kì lạ trong truyện ?
E.Hướng dẫn về nhà(1’)
- Học bài nắm chắc thể loại truyền thuyết, nội dung ý Nghĩa truyện, kể lại câu chuyện bằng lời văn của em.
- Đọc và chuẩn bị câu hỏi bài . Bánh trưng bánh giầy. theo câu hỏi sách giáo khoa.