Giáo án môn Ngữ văn 6 - Tiết học 62: Mẹ hiền dạy con

NS : 30/11/08
NG : 3/12/08
Tiết 62  - Văn bản
mẹ hiền dạy con
 ( Truyện trung đại )
(Trích dịch từ Liệt nữ truyện – Lưu Hướng, Trung Quốc)
A. Mục tiêu cần đạt
1. Kiến thức: 
- Hiểu thái độ, tính cách và phương pháp dạy con trở thành bậc vĩ nhân của bà mẹ thầy Mạnh Tử. Truyện ca ngợi bà mẹ Mạnh Tử – tấm gương sáng về tình thương và cách dạy con, đó là :
+ Tạo cho con môi trường sống phù hợp, tốt đẹp.
+ Dạy con, giáo dục con bằng lời nói trung thực, bằng hành động việc làm, bằng chính tấm gương của bản thân mình.
- Hiểu cách viết truyện ngắn gần với cách viết kí, viết sử thời trung đại.
2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng đọc, kể tìm hiểu truyện trung đại: Cách kể chuyện giản dị, hàm súc, từng chi tiết đều có ý nghĩa sâu sắc. Kết cấu truyện đơn giản, mạch lạc, bài học được rút ra nhẹ nhàng mà thấm thía.
3. Thái độ: GD tình cảm kính yêu với những người đã dạy đỗ mình đặc biệt là người mẹ.
B. Chuẩn bị : 
GV: Đọc các tài liệu có liên quan, vẽ tranh minh hoạ, Bảng sơ đồ câm diễn biến cốt truyện.
HS: Đọc nghiên cứu VB và trả lời câu hỏi SGK.
C. Phương pháp: Đàm thoại, phân tích, thảo luận...
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động động dạy học 
I. ổn định(1’)
II. Kiểm tra bài cũ(5’).
? Kể lại truyện “Con hổ có nghĩa” ? Cảm nhận của em về con hổ với việc đền ơn người?
Giới thiệu bài
Là người mẹ, ai mà chẳng nặng lòng thương yêu con, mong muốn cho con nên người. Nhưng khó hơn nhiều là cần biết cách dạy con, giáo dục con sao cho có hiệu quả. Mạnh Tử (TQ cổ đại), người nối theo Khổng Tử phát triển và hoàn chỉnh Nho giáo, sở dĩ trở thành 1 bậc đại hiền chính là nhờ công lao giáo dục, dạy dỗ của bà mẹ- cũng có thể nói là 1 bậc đại hiền.
Hoạt động của GV và học sinh
Nội dung bài học
Hoạt động 1(5’) : Hướng dẫn tìm hiểu tác giả, tác phẩm.
GV giới thiệu về tác giả Lưu Hướng :
? Đọc chú thích phần xuất xứ truyện ?
? Nêu xuất xứ truyện Mẹ hiền dạy con ?
GV : Liệt nữ truyện của Lưu Hướng, TQ là một bộ sách gồm 7 quyển. Bộ sách nêu 104 tấm gương tốt xấu về người phụ nữ nhằm đề cao đạo đức và phê phán những biểu hiện vô đạo đức theo quan niệm của nhà Nho.
- Truyện Mẹ hiền dạy con được 2 dịch giả Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân dịch và xếp vào sách Cổ học tinh hoa gồm 250 đoạn truyện, chọn từ các bộ sách nổi tiếng. Đây là sách tập hợp những mẩu chuyện hay, những bài học quý trong kho tàng tư tưởng TQ cổ xưa, đem đến cho người đọc những bài học thú vị, bổ ích.
GV : Hướng dẫn đọc : giọng nhẹ nhàng sâu lắng.
GVđọc mẫu một đoạn.
? HS đọc tiếp truyện ?
? Một bạn khác kể cho cả lớp nghe ?
GV hướng dẫn HS tìm hiểu nghĩa một số từ khó ?
? Hãy tìm một số từ đồng âm với từ tử ?
HS đọc truyện
Học sinh tìm 1 số từ đồng âm có yếu tố ‘tử’
? Truyện có bố cục như thế nào ?
Nhận xét về bố cục truyện
? Truyện có 5 sự việc chính liên quan đến 2 mục mẹ con, kết thành cốt truyện
Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu bảng hệ thống câm, điền nội dung thích hợp vào từng ô.
Hoạt động 2 : Hướng dẫn tìm hiểu, phân tích chi tiết
? Vì sao cậu bé (Mạnh Tử hồi nhỏ) cứ ở đâu lại bắt chước cách sống của những người ở đó ?
? Vì sao bà mẹ Mạnh Tử lại phải quyết tâm chuyển nhà đến 2 lần.
? Từ đó có thể nói gì về vai trò của môi trường sống đối với việc giáo dục trẻ em ?
Học sinh thảo luận, phân tích, phát biểu ?
? Tại sao bà mẹ không dùng cách khuyên răn, hay nghiêm khắc cấm con không được học theo cái xấu mà lại chọn cách chuyển nhà vừa phức tạp vừa tốn kém hơn ?
? Tìm đọc câu tục ngữ tương tự ?
? ý nghĩa của sự việc thứ 4 ?
Đối với mẹ ? Đối với con ?
? Có thể nói đó là việc làm cầu kt hay nuông chiều con quá đáng của bà mẹ
* Không được dạy con nói dối. Với trẻ con phải dạy chữ tín, đức tính thành thật.
Học sinh tìm, đọc 1 số câu tục ngữ, thành ngữ có ý nghĩa tương tự
? ý nghĩa giáo dục của hành động đột ngột của bà mẹ Mạnh Tử khi cậu bỏ học về nhà
? Tại sao bà phải chọn biện pháp quyết liệt như vậy ?
Học sinh : phân tích, thảo luận, phát biểu tự do
Gợi mở : Sự việc gì đã xảy ra trong lần cuối cùng ?
? Hành động và lời nói của bà mẹ đã thể hiện động cơ thái độ, tính cách gì trong khi dạy con
? Tác dụng của hành động lời nói đó là gi ?
? Cảm nhận của em về bà mẹ Mạnh Tử ?
? Bà là người mẹ như thế nào ?
? Có thể rút ra bài học gì về phương pháp giáo dục con cái, trẻ em của nhà giáo dục cổ đại Trung Hoa ấy ?
Hoạt động 5 :
Hướng dẫn tổng kết và luyện tập
Hoạt động 6: 
Hướng dẫn học ở nhà
I. Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
1. Tác giả :
- Là nhà Nho nổi tiếng đời Hán thời TQ cổ đại.
- Dịch giả VN : Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân – cả 2 đều là nhà giáo dục học.
2. Tác phẩm :
- Truyện được trích dịch từ Liệt nữ truyện của Lưu Hướng TQ, và được xếp vào cổ học tinh hoa
II. Đọc và tìm hiểu chú thích.
1. Đọc
2. Giải thích từ khó
- Tử có nghĩa là thầy : Mạnh Tử, Khổng Tử
- Tử : con à Thiên tử, phụ tử
- Tử : chết à bất tử, tử sỹ
- Tử : nghĩa là 1 phần rất nhỏ của vật chất à Nguyên tử, phân tử
3. Bố cục :
* Sự việc 1 : 
- Bắt chước đào, chôn, lăn, khóc
mẹ – chuyển nhà à gần chợ
* Sự việc 2 :
Con : - Bắt chước nô, nghích, buôn bán điên đảo.
Mẹ : chuyển nhà à gần trường học
* Sự việc 3 : Bắt chước học tập lễ phép
Mẹ : vui lòng
* Sự việc 4 :
- Con : tò mò hỏi mẹ : Hàng xóm giết lợn để làm gì ?
- Mẹ : Nói lỡ lời, sửa chữa ngay bằng hành động mua thịt cho con ăn (lời nói đi đôi với việc làm)
* Sự việc 5 :
Con : Bỏ học, về nhà (Thói quen của trẻ, ham chơi hơn ham học).
Mẹ cắt đứt tấm vải đang dệt (Tạo hành động so sánh để con tự rút ra bài học)
* Kết quả :
- Con : Học hành chăm chỉ, lớn lên thành thầy Mạnh nổi tiếng đại hiền
- Mẹ : mẹ hiền nổi tiếng dạy con
II. Đọc tìm hiểu chi tiết của truyện
1. ý nghĩa giáo dục của 3 sự việc đầu :
- Tâm hồn trẻ thơ ngây, trong trắng có thói quen thích bắt chước, làm theo chưa biết phân biệt tốt, xấu à bắt chước cảnh đào, chôn, lăn khóc à chơi trò buôn bán đảo điên à nếu làm nhiều sẽ thành thói quen xấu.
- Bà mẹ vì thương, lo lắng cho con nên chuyển chỗ ở tới 2 lần à môi trường sống có vai trò tác động xấu sắc tới sự phát triển của trẻ.
à Bà mẹ ý thức rất sâu sắc ảnh hưởng của môi trường , hoàn cảnh sống đến con người à tạo cho con phát triển đúng hướng, phương pháp giáo dục tối ưu là đưa đối tượng giáo dục hòa vào môi trường sống phù hợp trong thời gian sớm nhất.
- TN :
+ Gần mực thì đen.......... rạng
+ ở bầu thì ........ dài.
2. ý nghĩa của sự việc thứ 4
- Đối với mẹ : 1 câu nói đùa à nhận ra ngay sai lầm về phương pháp dạy con của mình (vô tình dạy con nói dối...) Vì vậy bà sửa sai ngay : mua thịt cho con ăn
à Bà đã được rất nhiều : uy tín với con, tính trung thực được củng cố phát triển
* Đối với con : Chưa phân biệt đầu là nói thật, nói đùa.
* Bài học : Khi trò chuyện với con không thể tùy tiện, nhất là mỗi khi hứa với con 1 điều gì, dù rất nhỏ.
- Tục ngữ, thành ngữ :
+ Lời nói... việc làm
+ ‘Trăm voi.... xáo’
+ ‘Hứa hươu hứa vượn’
3. ý nghĩa giáo dục của sự việc 5
- Mạnh Tử bỏ học à Mẹ : dùng dao cắt đứt tấm vải mình đang dệt à hành động này tác động mạnh tới người con à Sự thông minh, thâm thúy, tế nhị à bà mẹ dùng so sánh, ẩn dụ để dạy con.
- Động cơ : vì thương con, muốn con nên người.
- Thái độ : kiên quyết, dứt khoát, không một chút nương nhẹ
- Tính cách : quyết liệt
- Tác dụng : hướng con vào việc học tập chuyên cần để về sau trở nên bậc ‘đại hiền’
* Tiểu kết :
+ Bà mẹ Mạnh Tử là 1 người mẹ thông minh, khéo léo, tinh tế, cương quyết trong việc dạy dỗ, giáo dục con cái. Hiệu quả giáo dục của bà thật to lớn. Mạnh Tử lớn lên thành bậc đại hiền
+ Bài học :
- Kết hợp hài hòa, tự nhiên giữa tình yêu thương con và sự hiểu biết tâm lý trẻ
- Tạo môi trường giáo dục phù hợp với đối tượng giáo dục
- Kiên trì, khéo léo, lời nói đi đôi với việc làm 
- Dạy con trước hết phải dạy đạo đức, lòng say mê học tập
- Với con không nuông chiều, mà phải nghiêm khắc sự nghiêm khắc phải dựa trên niềm yêu thương thiết tha muốn cho con nên người.
V. Tổng kết - Luyện tập
1. Ghi nhớ: SGK
2. Phát biểu cảm nghĩ về hành động cắt đứt tấm vải đang dệt của bà mẹ Mạnh Tử.
VI . Hướng dẫn học ở nhà:
Tìm đọc một số câu tục ngữcó nội dung tương ứng với câu chuyện 
 Soạn bài : ‘Thầy thuốc giỏi....... tấm lòng "
Rút kinh nghiệm giờ dạy.
.
.
.
.