Giáo án môn Ngữ văn 6 - Tiết 68: Văn bản Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng

NS:
NG: Tiết 68 Văn bản Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng
A. Mục tiêu
1. Kiến thức: - Qua giờ học giúp HS hiểu và cảm phục phẩm chất vô cùng cao đẹp của một bậc lương y chân chính, đặt sinh mệnh dân nghèo lúc ốm đau lên trên hết.
- Hiểu thêm cách viết truyện ngắn với cách viết kí, sử thời trung đại: kể người thật, việc thật gọn gàng, chặt chẽ, mang tính giáo huấn sâu đậm và mang tính nghệ thuật của một tác phẩm văn chương.
2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng phân tích truyện trung đại.
3. Thái độ: GD tình cảm yêu thương con người, sống có nhân cách.
B. Chuẩn bị: 
GV: - SGK, SGV, giáo án, tranh minh hoạ.
HS: Đọc và tìm hiểu VB, tác giả.
C. Phương pháp
- Phương pháp qui nạp – giảng bình.
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học
1. ổn định tổ chức (1p)
2. Kiểm tra bài cũ (5p)
? Kể tóm tắt truyện “Mẹ hiền dạy con” và phân tích cách dạy con của bà mẹ?
3. Bài mới
Giới thiệu bài
 Có những thầy thuốc tuy đã giỏi về năng lực nhưng họ còn hết lòng vì mọi người, đặc biệt là người nghèo. Bất chấp lệnh trên, không sợ cường quyền, hễ ai bệnh nặng là ưu tiên cứu trước không kể đó là quân vương hay dân đen con đỏ. Một trong những người như thế là lương y Phạm Bân. Bài học hôm nay chúng ta sẽ được tìm hiểu về nhân vật này.
Hoạt động 1 (3p): GV hướng dẫn HS tìm hiểu về tác giả, tác phẩm.
? HS đọc chú thích SGK? 
? Nêu những hiểu biết của em về tác giả?
HS: Kết hợp giữa SGK và hiểu biết về lịch sử trả lời:
GV bổ sung: Nam Ông là tên hiệu – bút danh của tác giả.
? Văn bản được viết trong hòan cảnh nào? Chủ đề?
HS: “Nam Ông mộng lục” là tác phẩm Hồ Nguyên Trừng viết trong thời gian ông sống lưu vong ở TQ.
GV bổ sung: tên truyện bằng chữ Hán là “ Y thiện dạng tâm” kể chuyện Phạm Bân – cụ tổ bên ngoại của tác giả là một thầy thuốc giỏi (giữ chức Thái y lệnh dưới thời Trần Anh Vương).
I. Tác giả - tác phẩm
1. Tác giả (1374 – 1446)
- Là con trưởng của Hồ Quý Ly.
- Là người yêu nước thương dân.
- Là nhà quân sự tài ba có tài chế tạo vũ khí.
2. Tác phẩm
- Vị trí : VB  Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng là thiên thứ 8 trong TP Nam Ôn g mộng lục.
- Nêu cao gương sáng của một bậc lương y chân chính.
Hoạt động 2(5p) : HD HS đọc và kể VB.
GV nêu yêu cầu đọc :
- Đọc với giọng chậm rãi, rõ lời đối thoại của các nhân vậy đặc biệt là giọng điềm tĩnh nhưng cương quyết của Phạm Bân ; và giọng thay đổi của viên trung sứ từ lạnh lùng đến tức giận ; giọng mừng rỡ của Trần Anh Tông.
GV đọc mẫu một đoan.
? HS đọc nối tiếp cho đến hết ?
? Nhận xét bạn đọc ?
? Một HS kể lại truyện ?
GV sửa chữa bổ sung.
? Giải thích nghĩa các từ “gia truyền, quý nhân, lương y..?
HS: Dựa vào SGK để trả lời. ? Văn bản chia làm mấy đoạn? Nội dung chính?
HS: 3 phần:
+ P1: Từ đầu... “ trọng vọng”: giới thiệu chung về bậc lương y họ Phạm.
+ P2: Tiếp... “mong mỏi”: tình huống thử thách bộc lộ y đức của bậc lương y.
+ P3: Còn lại: Sự lưu truyền danh tiếng của lương y học Phạm.(Hạnh phúc của bậc lương y) ? VB này được trình bày theo phương thức biểu đạt nào?
HS: Phương thức tự sự.
II. Đọc hiểu văn bản
1. Đọc và kể-chú thích.
2. Bố cục: 3 phần.
Hoạt động 3 (20p): HD HS phân tích chi tiết VB.
? Truyện có những nhân vật nào?
? Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? TD của ngôi kể này?
HS: - Kể theo ngôi thứ 3.
- TD: Đảm bảo sự khách quan, trung thực.
?Trong đoạn văn đầu tiên, tác giả cho biết điều gì về n/v lương y?
HS: - Có nghề gia truyền, trông coi việc chữa bệnh trong cung vua.
? Em hiểu thế nào về chức “Thái y lệnh”? Qua đó em đánh giá về vai trò của Thái y lệnh họ Phạm ntn?
HS: - Là chức trông coi việc chữa bệnh trong cung.
- Có địa vị xã hội -> là một thầy thuốc giỏi.
? Ngoài ra ông còn được người đương thời “trọng vọng”. Tại sao thầy được người đương thời trọng vọng? Chứng minh?
HS: - Vì: 
+ Thương người nghèo, trị bệnh, cứu sống nhiều người.
+ Đem hết của cải ra mua thuốc dự trữ.
+ Tích thóc, gạo nuôi người bệnh.
+ Không ngại bẩn, cứu sống hàng ngàn người...
? Tất cả những việc làm trên giúp em hiểu như thế nào về thái y lệnh?
HS: Hết lòng vì người bệnh.
? Trong phần đầu lương y họ Phạm đã hiện lên qua lời kể của tác giả. Em có nhận xét gì về cách xưng hô, ngôn ngữ giới thiệu của tác giả? Qua đó em thấy lương y là người như thế nào?
HS: 
GV: Người ta thường nói “Lửa thử vàng, gian nan thử sức”, chỉ trong hoàn cảnh thử thách con người mới bộc lộ hết phẩm chất của mình. Tấm lòng của thầy thuốc giỏi ấy bộc lộ sâu sắc nhất trong 1 tình huống đặc biệt.
? Đó là tình huống nào? Hãy kể tóm tắt?
 HS kể tóm tắt.
? Việc tập trung kể về hành động này thể hiện ý đồ gì của tác giả?
HS: - Muốn dồn bút lực vào hành động trong tình huống có tính chất gay cấn này để làm rõ phẩm chất, đặc điểm, bản lĩnh của thái y lệnh.
? Thái độ tức giận và lời đe dọa của quan Trung sứ đã đặt thái y lệnh vào hoàn cảnh khó khăn như thế nào?
HS: - Đặt vào mâu thuẫn quyết liệt cần có sự lựa chọn:
+ Cứu người dân thường lâm bệnh nguy cấp với tính mệnh của mình trước uy quyền của nhà vua -> chọn bên nào?
? Thái y lệnh đã trả lời như thế nào? Tai sao ông quyết định như vây ? Qua đó thể hiện điều gì ?
- Ông đã quyết định chữa cho người dân bệnh nặng trước rồi sau đó sẽ vào cung chữa bệnh sau vì bệnh không nguy hiểm.
- Kháng lệnh vua -> ông đã vượt qua thử thách đó nhẹ như không -> Chứng tỏ nhân cách, bản lĩnh đáng khâm phục của ông.
? Em có nhận xét gì về quyết định đó ?
HS : Đó là quyết định đúng đắn, hành động quyết đoán, tự tin, không sợ quyền lực, không sợ đắc tội.
? Lời quan trung sứ “Phận làm tôi làm sao được như vậy?Ông định cứu mạng người ta mà không định cứu mạng mình chăng?”Muốn cảnh báo với ông điều gì? Ông có biết điều này không? Điều gì khiến ông giữ nguyên quyết định của mình?
HS: Trao đổi nhanh trong nhóm
? Câu nói “Tôi có mắc tội cũng không biết làm thế nào. Người kia không được cứu sẽ chết trong khoảnh khắc chẳng biết trông vào đâu. Tính mạng tiểu thần còn trông cậy vào chúa thượng may ra thoát tội” cho ta hiểu điều gì về thái độ của lượng y họ Phạm?
HS: Suy nghĩ trả lời:
? Việc làm trên của lương y chứng tỏ, khẳng định điều gì?
- Quyền uy không thắng nổi y đức
- Tính mệnh người bệnh còn quan trọng hơn bản thân người thầy thuốc.
- Sức mạnh trí tuệ trong cách ứng xử.
=> Câu nói vừa thể hiện y đức, bản lĩnh vừa thể hiện sự thông minh.
? Việc làm của lương y họ Phạm gợi cho em nhớ đến hành động của bậc lương y nào?
HS: Liên hệ và kể: Lương y Tuệ Tĩnh, danh y lỗi lạc đời Trần; Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác; Lương y Hoa Đà, danh y nổi tiếng thời Chiến quốc.
? Quyết định đúng đắn của lương y họ Phạm đã mang lại kết quả tốt đẹp gì?
HS: Người bệnh được cứu sống.
GV giảng: Một lần nữa ta lại thấy tài năng của lương y họ Phạm. Điều này càng khẳng định quyết định của ông thật sáng suốt, đáng khâm phục.
? Vậy phẩm chất của lương y họ Phạm được thể hiện như thế nào?
HS: Suy nghĩ trả lời cá nhân.
GV chốt:
? Khi đén gặp vua ông đã có cách cư xử như thế nào? Và kết quả ra sao?
HS : - Bỏ mũ ra tạ tội, bày tỏ rõ lòng thành của mình.
? Diễn biến thái độ của vua trước cách cư xử của thái y lệnh? Đánh giá nhà vua?
HS: - Lúc đầu tức giận, quở trách sau đó lại mừng và ca ngợi Thái y lệnh -> là một ông vua có lòng nhân đức và sáng suốt.
? Lời khen của vua Trần Anh Tông muốn ca ngợi điều gì ở lương y họ Phạm? Qua đây ta thấy đức vua là người như thế nào?
HS: lời khen của vua muốn ca ngợi sự nhiệt huyết của lương y với người bệnhđchứng tỏ vua là người sáng suốt, công bằng trọng người hiền tài.
 GV: Thời nhà Trần đã có nhiều vị vua anh minh và anh đức làm rạng rỡ trang sử vẻ vang của dân tộc trong kháng chiến chống quân xâm lược. Đặc biệt là 3 lần chống quân Nguyên Mông.
? Tại sao cuối truyện tác giả không nói đến lương y mà nói đến con cháu của ông?
HS: - Kết thúc có hậu -> khẳng định y đức của Phạm Bân là mãi mãi, là muôn đời -> Thể hiện thuyết nhân quả và quan niệm truyền thống của dân tộc “ở hiền gặp lành”.
? Nhận xét về kết thúc truyện?
HS: Kết thúc hợp lý...
GV: Chính kết thúc truyện đã tạo nên sự thăng hoa cho y đức và tấm lòng nhân ái của Thái y lệnh.
Hoạt động 4: GV HD HS tổng kết.
? Truyện hấp dẫn người đọc ở yếu tố nào?
? Nhận xét gì về cách kể của tác giả?
? Em còn biết những thầy thuốc giỏi và có y đức nào vẫn được lưu truyền?
- Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, Tuệ Tĩnh...
? Những nét lớn về ND truyện?
? HS đọc ghi nhớ?
3. Phân tích văn bản
3.1 Giới thiệu n/v lương y họ Phạm.
- Bằng cách giới thiệu ngắn gọn, ngôn ngữ giản dị, trang trọng, tác giả cho ta biết lương y là người có tài năng, đức độ, toàn tâm toàn ý vì công việc, vì người bệnh, không tính toán vụ lợi.
b. Phẩm chất của lương y họ Phạm.
Với tình huống đặc biệt, tấc giả đã khẳng định lương y họ Phạm giỏi nghề nghiệp có tấm lòng nhân đức, đặt tính mạng người bệnh lên trên hết, không sợ uy quyền.
c. Sự lưu truyền danh tiếng của Thái y lệnh 
- Ca ngợi khẳng định y đức của người thầy thuốc còn sống mãi với thời gian, là tấm gương sáng để người đời noi theo.
4. Tổng kết
1. NT: Ghi chép người thật việc thật nhưng ngắn gọn súc tích.
2. ND: Ca ngợi y đức người thầy thuốc.
* Ghi nhớ: sgk(105)
Hoạt động 5 (8p)
- HS trả lời miệng
- HS trả lời miệng
- HS viết ra phiếu học tập -> GV thu, chấm một số bài
V. Luyện tập
1. BT 1(165)
 Một lương y chân chính phải.
+ Giỏi về nghề nghiệp.
+ Có tấm lòng nhân đức.
- Giống lời thề của Hipôcơrat: tấm lòng người thầy thuốc đặc biệt với người nghèo.
2. BT 2(165)
- Cách dịch (a): Thầy thuốc giỏi ở tấm lòng -> đúng nhưng chưa đủ, dễ gây hiểu lầm.
- Cách dịch (b): Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng -> chính xác đầy đủ hơn: vừa thẳm sâu y tài vừa dồi dào y đức.
3. BT 3
Viết đoạn văn 3 – 5 dòng phát biểu cảm nghĩ của em đối với Thái y lệnh.
IV. Củng cố : ? Những nét chính về ND và NT của truyện ?
 ? Em nghĩ gì về đạo đức nghề nghiệp của các bác sĩ thời nay ?
V. Hướng dẫn về nhà
- Tập kể câu chuyện, học ghi nhớ và phân tích.
- Kẻ bảng ôn tập văn học từ đầu năm -> nay.
- Chuẩn bị: Chương trình ngữ văn địa phương.
E. Rút kinh nghiệm
.....