Giáo án lớp 7 môn Ngữ văn - Tuần 9 - Tiết 33: Văn bản: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê

Ngày soạn: ..................
Ngày dạy: ...................
	TUẦN 9
Tiết 33:	
 VĂN BẢN:	
NGẪU NHIÊN VIẾT NHÂN BUỔI MỚI VỀ QUÊ.
(Hồi hương ngẫu thư)
	-Hạ Tri Chương-
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:Giúp HS
 1. Kiến thức:
- Sơ giản về tác giả Hạ Tri Chương 
- Nghệ thật đối và vai trò của câu kết trong bài thơ.
- Nét độc đáo về tứ của bài thơ.
- Tình cảm quê hương là tình cảm sâu nặng , bền chặt suốt cả cuộc đời.
 2. Kĩ năng:
- Đọc, hiểu bài thơ tuyệt cú qua bản dịch tiếng Việt.
- Nhận ra nghệ thuật đối trong bài thơ đường.
- Bước đầu tập so sánh bản dịch thơ và bản phiên âm chữ Hán, phân tích tác phẩm.
II. CHUẨN BỊ:
a.GV: SGK + Giáo án + Tài liệu
b.HS: SGK + Tập ghi + VS
III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
1. Ổn định tổ chức: 1’
2. Kiểm tra bài cũ: 3’
* Đọc thuộc lòng bài thơ “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh”? * Thể thơ trong bài “Tĩnh dạ tứ” ?
Nêu nội dung ý nghĩa và nghệ thuật?
3. Giới thiệu bài mới:
* Ho¹t ®éng 1: giíi thiƯu bµi míi:
 	 Mơc tiªu: T¹o t©m thÕ, ®Þnh h­íng chĩ ý cho hs
	P.Pph¸p: thuyÕt tr×nh
	Th.gian: 1p
	Hạ Tri Chương (659 – 744) không phải là nhà thơ đường hàng đầu như Lí Bạch, Đỗ Phủ, nhưng ông cũng rất nổi tiếng với bài tứ tuyệt “ Hồi hương ngẫu thư”, tình cờ viết nhân lần về thăm quê năm 744, khi ông đã 86 tuổi và đã xa quê hơn nửa thế kỉ.
*Hoạt động 2: HD đọc – tìm hiểu chung
 	 Mơc tiªu: Hiểu sơ giản về tác giả, tác phẩm
 	 	 P.Pph¸p: Vấn đáp gợi tìm, thuyết trình,đọc diễn cảm
 Th. gian: 7p
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
5HS ®äc chĩ thÝch * 
 giíi thiƯu vỊ t¸c gi¶ (SGK).
5 Giíi thiƯu vỊ h/c¶nh ra ®êi t¸c 
phÈm ?
HD đọc: phiên âm: chú ý nhịp thơ 4/3, riêng C4: nhịp : 2/5; 
giọng chậm, buồn, C3: giọng hơi ngạc nhiên, C4: giọng hỏi , cao hơn và nhấn mạnh thêm một chút ở các tiếng hà xứ lai. 2 bản dịch thơ: chú ý ngắt ở các câu trong hai bài dịch khác nhau.
5GV đọc, gọi HS đọc.
5H·y nhËn diƯn thĨ th¬?
HS đọc
 HS trả lời.
- Khi nhµ th¬ c¸o quan vỊ quª.
HS đọc
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả, tác phẩm:
- Hạ Tri Chương ( 659 – 744) là nhà thơ lớn của Trung Quốc thời Đường. Hạ Tri Chương là bạn vong niên của thi hào Lí Bạch.
-VB là 1 trong 2 bài hồi hương ngẫu thư rất nổi tiếng của tác giả.
2. Đọc và tìm hiểu chú thích
3. Thể thơ:
-ThÊt ng«n tø tuyƯt.
-2 b¶n dÞch th¬ chuyĨn sang thĨ lơc b¸t nªn cã sù kh¸c nhau vỊ vÇn vµ nhÞp th¬.
Hoạt động 3: Đọc- hiểu VB
 	Mục tiêu: Hiểu nội dung, nghệ thuật đặc sắc của văn bản
 	 Phương pháp: Vấn đáp gợi tìm, kĩ thuật động não, thuyết trình, giảng giải.gợi mở, nêu vấn đề.
 	 Th. gian: 24 P
Qua nhan ®Ị cã thĨ thÊy biĨu hiƯn
t×nh quª h­¬ng ë bµi th¬ nµy cã g×
®éc ®¸o? 
(So s¸nh víi t×nh huèng thĨ hiƯn
t×nh quª h­¬ng ë "TÜnh d¹ tø"?
5Cã ý kiÕn cho r»ng nhan ®Ị 
"Håi h­¬ng ngÉu th­" cho thÊy 
t×nh c¶m cđa t¸c gi¶ víi q/h­¬ng 
cã lÏ kh«ng s©u ®Ëm. Em cã ®ång 
ý kh«ng? V× sao?
T/giả không chủ định làm thơ 
ngay lúc mới đặt chân tới quê 
nhà nhưng tình huống đầy kịch 
tính ở cuối bài là 1 cú sốc thực 
sự đối với TG khi viết bài thơ.
Kh«ng chđ ®Þnh viÕt nh­ng v× 
sao l¹i viÕt? vµ thùc t×nh quª cđa 
t¸c gi¶ nh­ thÕ nµo ...
 §äc hai c©u th¬ ®Çu:
 5Hai c©u th¬ nµy nãi vỊ viƯc g×?
5Sù viƯc trë vỊ quª ®­ỵc kĨ l¹i 
th«ng qua nh÷ng h×nh ¶nh ®èi. 
H·y chØ ra?
=> mỈc dï sè ch÷ kh«ng c©n 
nh­ng vÉn ®¶m b¶o ®èi c¶ ý lÉn 
lêi. 
PhÐp ®èi cã t¸c dơng g×?
5Qua phÐp ®èi, ng­êi ®äc nhËn 
ra cã sù thay ®ỉi vỊ vãc d¸ng, tuỉi 
t¸c, song cã mét ®iỊu kh«ng thay
 ®ỉi cïng thêi gian. §ã lµ g×?
 5"TiÕng quª kh«ng ®ỉi" ®­ỵc 
®Ỉt trong sù ®èi lËp víi "tãc mai 
®· rơng"nh»m kh¼ng ®Þnh ®iỊu g×?
5 VËy tõ ®©y em thÊy ph­¬ng 
thøc biĨu ®¹t cđa c©u 1 c©u 2 lµ 
g×?(dùa vµo phÇn kỴ « SGK tr.127 
®Ĩ tr¶ lêi).
5Giäng ®iƯu hai c©u th¬ nµy b×nh th¶n, kh¸ch quan song vÉn ph¶ng phÊt nçi buån? V× sao vËy?
Đäc 2 c©u cuèi. 
5Khi vỊ lµng t¸c gi¶ ®øng tr­íc
 mét t×nh huèng rÊt ®Ỉc biƯt. §ã 
lµ tình huống nào ?
 5Theo em t¹i sao kh«ng ph¶i ng­êi giµ ra ®ãn mµ l¹i lµ trỴ con?
5C©u hái cđa trỴ: "Kh¸ch tõ ®©u
 ®Õn" cã lµm nhµ th¬ vui lªn 
kh«ng? V× sao?
NhËn xÐt vỊ giäng ®iƯu 2 c©u cuèi cã 2 ý kiÕn kh¸c nhau: Mét cho r»ng giäng hµi h­íc hãm hØnh, mét cho r»ng giäng ngËm ngïi xãt xa. em ®ång ý víi ý kiÕn nµo? 
GV: C¶ hai: DÝ dám trong c¸ch
 nãi, ngËm ngïi xãt xa trong t©m
kh¶m. LÊy c¸i dÝ dám ®Ĩ lµm nỉi 
bËt nçi buån tr­íc nh÷ng ®ỉi thay
 sau bao n¨m trë vỊ quª h­¬ng. 
Tha thiÕt, g¾n bã chÝnh lµ t×nh 
c¶m cđa nhµ th¬ d¹t dµo n¬i mçi
 c©u ch÷.
5 §Õn ®©y em h·y lÝ gi¶i t¹i sao 
khi trë vỊ quª t¸c gi¶ l¹i "ngÉu 
th­"?
HS đọc lại bài thơ.
- T×nh quª h­¬ng ®­ỵc thĨ hiƯn ngay lĩc võa míi ®Ỉt ch©n tíi quª nhµ ® T×nh huèng t¹o nªn tÝnh ®éc ®¸o.
- HiĨu "ngÉu th­" lµ ngÉu nhiªn viÕt chø 
kh«ng ph¶i lµ t×nh c¶m ®­ỵc béc lé ngÉu
 nhiªn. Kh«ng thĨ c¨n cø vµo ®©y ®Ĩ nãi t×nh 
c¶m nhµ th¬ kh«ng ®»m th¾m. 
§äc hai c©u th¬ ®Çu:
-Lời kể của tác giả về quãng đời dài xa quê làm quan:từ lúc còn trẻ đến lúc về già.
- Phép đối :
+ khi ®i >< lĩc vỊ
 trỴ >< giµ.
+ Giäng quª k ®ỉi >< tãc mai ®· rơng
Þ Thêi gian xa c¸ch
Þ Sù thay ®ỉi vỊ vãc d¸ng vµ tuỉi t¸c.
- Sù viƯc trë vỊ quª h­¬ng sau bao n¨m xa 
c¸ch : (TiÕng quª kh«ng ®ỉi).
-LÊy c¸i thay ®ỉi kh¼ng ®Þnh cho sù kh«ng 
thay ®ỉi, t¸c gi¶ khÐo lÐo dïng mét chi tiÕt 
võa cã tÝnh ch©n thùc võa cã ý nghÜa t­ỵng
tr­ng ®Ĩ lµm nỉi bËt t×nh c¶m g¾n bã víi quª 
h­¬ng (tiÕng nãi, giäng quª).
-C©u 1: BiĨu c¶m qua tù sù.
-C©u 2: BiĨu c¶m qua miªu t¶.
Þ Giäng ®iƯu b×nh th¶n mµ ph¶ng phÊt buån. Þ T×nh c¶m quª h­¬ng g¾n bã.
Đäc 2 c©u cuèi.
+ TrỴ gỈp - kh«ng quen biÕt.
+ TrỴ hái - kh¸ch ë ®©u.
-> Con ng­êi thay ®ỉi.
Þ Thay ®ỉi cđa quª h­¬ng nhiỊu qu¸. Cã lÏ
 nh÷ng ng­êi cïng løa tuỉi víi nhµ th¬ nay 
kh«ng cßn ai, hoỈc cã cßn h¼n cịng kh«ng ai
nhËn ra nhµ th¬ n÷a.
-Giäng hµi h­íc mµ ngËm ngïi.
II. Đọc hiểu văn bản.
1.Ý nghĩa của nhan đề và cấu tứ độc đáo của bài thơ 
- T×nh quª h­¬ng ®­ỵc thĨ hiƯn ngay lĩc võa míi ®Ỉt ch©n tíi quª nhµ ® T×nh huèng t¹o nªn tÝnh ®éc ®¸o.
1. Hai câu đầu
- Lời kể của tác giả về quãng đời dài xa quê làm quan:
- Lời tự nhận xét:đi suốt cả c/đời vẫn nhớ về q/hương , giọng nói không hề thay đổi dù tóc mai đã rụng.
2.Hai câu sau
-T×nh huèng bÊt ngê, trỴ nhá t­ëng nhµ th¬ lµ kh¸ch l¹.
- Cảm giác thấm thía của tác giả khi chợt thấy mình thành người xa lạ ngay trên mảnh đất quê hương.
	Hoạt động 4, Tổng kết.
 Mục tiêu: Khái quát đặc sắc nội dung và nghệ thuật
 PP: Thuyết trình, vấn đáp
 Thời gian: 4p
5Nªu nh÷ng nÐt ®Ỉc s¾c vỊ néi dung vµ nghƯ thuËt cđa bµi th¬?
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:
+ Sử dụng các yếu tố tự sự.
+ Cấu tứ độc đáo.
+ Sử dụng biện pháp tiểu đối hiệu quả.
+ Có giọng điệu bi hài thể hiện ở hai câu cuối.
2.Ý nghĩa:
Tình quê hương là một trong những tình cảm lâu đời và thiêng liêng nhất của con người.
	HĐ5. Hướng dẫn HS tự học: 5’
	*)Bài vừa học:
- Học thuộc lòng một trong hai bản dịch thơ.
- Phân tích tâm trạng của tác giả trong bài thơ.
*)Bài vừa học: Soạn bài TỪ ĐỒNG NGHĨA
-Nắm được khái niệm và các loại từ đồng nghĩa
Ngày soạn: ..................
Ngày dạy: ...................
Tiết 34: 	TỪ ĐỒNG NGHĨA
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp HS
 1. Kiến thức:
	- Khái niệm từ đồng nghĩa. 
 - Từ đồng nghĩa hoàn toàn và từ đồng nghĩa không hoàn toàn.
 2. Kĩ năng.
- Nhận biết từ đồng nghĩa trong văn bản.
- Phân biệt từ đồng nghĩa hoàn toàn và từ đồng nghĩa không hoàn toàn.
- Sử dụng từ đồng nghĩa phù hợp với ngữ cảnh.
- Phát hiện và chữa lỗi dùng từ đồng nghĩa.
II. CHUẨN BỊ:
a.GV: SGK + Giáo án + Bảng phụ 
b.HS: SGK + Tập ghi + VBT + VS
III.TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
1. Ổn định tổ chức: 1’
2. Kiểm tra bài cũ: 2’
	Kiểm tra bài tập 
 3. Giíi thiƯu bµi míi:
* Ho¹t ®éng 1: giíi thiƯu bµi míi:
 	 Mơc tiªu: T¹o t©m thÕ, ®Þnh h­íng chĩ ý cho hs
	P.Pph¸p: thuyÕt tr×nh
	Th.gian: 1p
 Trong giao tiếp hàng ngày hoặc khi ta tạo lập văn bản, chúng ta thường sử dụng từ chưa đúng. Vì sao vậy? Do chúng ta không hiểu rõ nghĩa của từ.Tiếng Việt rất phong phú, có từ đồng âm nhưng trái nghĩa, cũng có từ đồng nghĩa nhưng không đồng âm. Điều này khiến chúng ta dễ nhầm lẫn trong cách dùng từ. Vậy để hiểu rõ hơn về nghĩa của từ . Chương trình tiếng Việt lớp 7 sẽ lần lượt giới thiệu những bài học về nghĩa của từ nhhư từ đồng nghĩa, đồng âm, trái nghĩabài mở đầu về vấn đề này là từ đồng nghĩa.
	* Ho¹t ®éng 2 : Các lỗi thường gặp khi dùng quan hệ từ
Mơc tiªu: Tìm hiểu các lỗi thường gặp khi dùng quan hệ từ
P.Pph¸p: Vấn đáp, phân tích mẫu ngôn ngữ, hình thức quy nạp, kĩ thuật động não, mảnh ghép.
Th. gian:15p
Treo bảng phụ, ghi bản dịch thơ: Xa ngắm thác núi Lư của Tương Như.
 5Hãy tìm các từ đồng nghĩa với từ rọi, trông?
Khi chúng ta nói: mặt trời rọi (soi, tỏa) có nghĩa là mặt trời cùng chiếu ánh sáng xuống muôn vật. Những từ : rọi, soi, tỏa, chiếu có nghĩa giống, gần giống nhau. Thì người ta gọi đó là tử đồng nghĩa. 
Thế nào là từ đồng nghĩa?
Tìm các từ đồng nghĩa với mỗi nghĩa trên của từ trông?
a. Coi sóc, giữ gìn cho yên ổn: 
b. Mong.
5NhËn xÐt vỊ nghÜa cđa tõ ®ång nghÜa?
VD 1/114
5 So sánh nghĩa của từ quả và nghĩa của từ trái trong 2 VD trên?	
5Nghĩa của 2 từ bỏ mạng và hi sinh ở VD có chỗ nào giống nhau và khác nhau?	
5Thử thay các từ đồng nghĩa quả và trái, bỏ mạng và hi sinh trong các VD trên cho nhau và rút ra nhận xét? 
5Khi nói, viết ta phải sử dụng từ đồng nghĩa như thế nào?
- rọià chiếu.(soi, tỏa)
 - trôngà nhìn( ngó, dòm)	
=> VD: mặt trời rọi (soi, tỏa)ánh sáng xuống muôn vật. 
Nó trông (nhìn, ngó) sang bờ bên kia. 
Các nghĩa khác của từ trông
a. Trông coi, chăm sóc, coi sóc, (gi÷ cho yªn ỉn)
b. mong, hi vọng, trông mong, (mong)
§äc vd1/114
- Quả – trái.( Giống nhau.Vì sắc thái câu ca dao cơ bản không thay đổi, không phân biệt về sắc thái nghĩa)
- Bỏ mạng – hi sinh. Giống: Đều có nghĩa là chết.
Khác: Bỏ mạng “Chết vô ích” (mang sắc thái khinh bỉ). Hi sinh “chết vì nghĩa vụ lí tưởng cao cả” (mang sắc thái kính trọng).
 ( có sắc thái nghĩa khác nhau)
- Quả, trái: thay thế cho nhau được.
- Bỏ mạng, hi sinh: không thay cho nhau được.
I. Thế nào là từ đồng nghĩa?
Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau. Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc vào nhiều nhóm từ đồng nghĩa khác nhau.
-> Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ đống nghĩa khác nhau.
II. Các loại từ đồng nghĩa
- Đồng nghĩa hoàn toàn(k phân biệt nhau về sắc thái nghĩa).
-Đồng nghĩa không hoàn toàn( có sắc thái nghĩa khác nhau)
III. Sử dụng từ đồng nghĩa
Khi nói hay viết cần cân nhắc để chọn trong số các từ đồng nghĩa những từ t/hiện đúng thực tế k/quan và sắc thái b/cảm.
	* Ho¹t ®éng 4 : Luyện tập
Mơc tiªu: T×m tõ ®ång nghÜa, ph©n biƯt nghÜa cđa c¸c tõ trong nhãm, ®Ỉt c©u
P.Pph¸p: Thảo luận nhóm, thực hành.
Th. gian: 20p
T×m tõ HV ®ång nghÜa?
T×m tõ cã gèc Ên-¢u ®ång nghÜa?
T×m tõ ®Þa ph­¬ng ®ång nghÜa víi tõ toµn d©n?
BT1:
-gan dạ-dũng cảm -nhà thơ- thi sĩ
-mổ xẻ-phẫu thuật -của cải-tài sản
-nước ngoài- ngoại quốc - chã biĨn - h¶i cÈu
- ®ßi hái - yªu cÇu - n¨m häc - niªn khãa
- loµi ng­êi - nh©n l - thay mỈt - ®¹i diƯn
BT2:
-máy thu thanh: ra-đi- -sinh tố : vi-ta-min
-xe hơi: ôtô -dương cầm: pi-a-nô
BT3:
 - xµ phßng - xµ b«ng - b¸t - chÐn - ®äi
- sĐo – thĐo - cèi (gi· cua) – gïa
- cá quả – cá lóc - dứa – khóm.
Cha – tía, ba, bố
BT4:
§­a1 - trao ; kªu - phµn nµn ®i - mÊt
®­a2 - tiƠn ; nãi - phª b×nh, phµn nµn
BT5: Ph©n biƯt
*¡n: S¾c th¸i b×nh th­êng *Cho: S¾c th¸i b×nh th­êng
X¬i: S¾c th¸i lÞch sù TỈng: Tá lßng yªu mÕn
ChÐn: S¾c th¸i th©n mËt BiÕu: KÝnh träng
*Ỹu ®uèi: ThiÕu ý chÝ, søc m¹nh. Ỹu ít: Qĩa yÕu, kh«ng cã søc.
*Xinh: Cã ®­êng nÐt, d¸ng vỴ ®Đp m¾t
§Đp: Cã h×nh thøc, phÈm chÊt lµm ng­êi
*Tu: Uèng nhiỊu, liỊn mét m¹ch NhÊp: Uèng chĩt mét.
 Nèc: Uèng nhiỊu, híp to
III. Luyện tập:
BT1:
BT2:
	HĐ5. Hướng dẫn HS tự học: 5’
	*)Bài vừa học: - Tìm trong một số văn bản đã học những cặp từ đồng nghĩa.
	*)Bài sắp học: Chuẩn bị viết bài TLV số 1 : VĂN BIỂU CẢM
	 Ôân tập các kiến thức về văn biểu cảm
Ngày soạn: ..................
Ngày dạy: ...................
BÀI VIẾT SỐ 1- VĂN BIỂU CẢM
I. MỤC TIÊU:
 Giúp HS:
 1. Kiến thức:
 - Biết cách làm một bài văn biểu cảm cĩ bố cục rõ ràng, cĩ tính liên kết và mạcg lạc.
 2. Kĩ năng:
 - Rèn kĩ năng viết văn cho HS.
 3. Thái độ:
 - Vận dụng kiến thúc đã học vào làm bài văn biểu cảm.
II. CHUẨN BỊ:
 1. Giáo viên:
 - Ra đề, đáp án. 
 2. Học sinh:
 - Dụng cụ học tập.
 - Ơn bài.
III. TIẾN TRÌNH DẠY – HỌC:
 1. Ổn định tổ chức:
 - Kiểm tra sĩ số.
 2. Kiểm tra bài cũ:
 s Đề văn biểu cảm và các bước làm bài văn biểu cảm
 3. Bài mới:
- GV: Ra đề:
 Đề bài: Cảm nghĩ của em về nụ cười của mẹ.
- HS: Chép đề.
- GV: Hướng dẫn HS làm bài.
- HS: Nghe, nhớ và làm bài.
- GV: Quan sát, theo dõi HS làm bài.
 Dàn bài:
 MB: Nêu cảm xúc chung về nụ cười của mẹ.
 TB: Nêu các biểu hiện, sắc thái về nụ cười của mẹ:
 - Nụ cười vui, yêu thương.
 - Nụ cười khuyến khích.
 - Nụ cười an ủi.
 Khi vắng nụ cười của mẹ em thấy như thế nào?
 Em cĩ hành động gì để nụ cười luơn nở trên mơi mẹ.
 KL: Lịng yêu thương và kính trọng mẹ.
 4. Củng cố:
 Nhận xét tiết làm bài.
 5. Dặn dị:
 - Học bài.
 - Soạn bài mới.