Sáng kiến kinh nghiệm - Đọc diễn cảm trong một tiết văn bản - Năm học 2011-2012 - Hồ Thị Thúy

 Phòng giáo dục - đào tạo PHÚ VANG
 Trường thcs PHÚ THƯỢNG
đề tài sáng kiến kinh nghiệm:
ĐỌC DIỄN CẢM TRONG MỘT TIẾT VĂN BẢN
Người thực hiện: HỒ THỊ THÚY
 Tổ : Văn- Sử- Địa- GDCD
 Phỳ Thượng, ngày 15 tháng 05 năm 2011
 I. Lớ do chọn đề tài: 
 Phương pháp đọc diễn cảm là phương pháp truyền thống ở nhà trường phương Đông và phương Tây. ở Việt Nam cũng vậy, từ xưa đến nay có nhiều giáo viên giàu kinh nghiệm đã khẳng định vai trò của đọc diễn cảm. Giáo sư Lê Trí Viễn đã kết luận từ nhiều năm nghiên cứu như sau : “ Giữa giọng đọc và tâm hồn người đọc cũng có tác dụng, cũng có ảnh hưởng tương hỗ. Hiểu bài văn rồi thì mới đọc tốt nhưng đọc càng tốt hơn, càng hiểu thêm bài văn. Bắt đúng cái đọc là bắt đúng cái tình cảm nhân vật thì chỉ một câu thôi thì tức khắc đặt được mình vào tâm trạng nhân vật”.
 Đọc diễn cảm là một hoạt động sáng tạo đặc biệt, có tác dụng giáo dục phẩm chất đạo đức thẩm mĩ, đào tạo trí tuệ khả năng khám phá hiểu biết cho học sinh. Mặt khác, đọc sáng tạo cũng rất cần thiết cho nhiều ngành nghệ thuật khác. Song, trong thực tế giảng dạy, do nhận thức không đầy đủ tầm quan trọng đặc biệt của phương pháp đọc diễn cảm cho nên một số anh chị em giáo viên coi đó là một công việc mở đầu cho giờ dạy văn, hoặc để gây không khí cho giờ học văn. Vì vậy, đọc diễn cảm thường chỉ làm một, hai lần trong suốt giờ học và vì thế mà việc áp dụng vào thực tế giảng dạy còn nhiều hạn chế dẫn đến hiệu quả giờ dạy không cao. 
 Từ lí do trên tôi thấy cần phải chú trọng nhiều đến phương pháp đọc diễn cảm trong giờ dạy văn, điều này khiến tôi băn khoăn trăn trở làm thế nào để sử dụng phương pháp đọc diễn cảm có hiệu quả nhất ? Vì vậy tôi mạnh dạn đưa ra những suy nghĩ về tác dụng của phương pháp đọc diễn cảm hy vọng bài viết của tôi góp phần vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn văn trong nhà trường THCS . 
 II. Cơ sở lớ luận và thực tiễn:
1.Cơ sở lớ luận:
 Đọc diễn cảm là một phương tiện giáo dục bồi dưỡng đạo đức thẩm mĩ cho các em học sinh bởi giáo dục thẩm mĩ và giáo dục đạo đức bao giờ cũng gắn liền với nhau. Nó giúp cho các em cảm thụ cái hay, cái đẹp của văn học làm cho học sinh yêu thích văn học từ đó có ý thức rèn luyện đọc diễn cảm. Ngoài ra, đọc diễn cảm còn góp phần giáo dục tình yêu quê hương đất nước, nâng cánh ước mơ cho học sinh nhận thức về tình yêu quê hương đất nước, giúp học sinh nhận thức rõ tình cảm, hành động của mình đối với quê hương đất nước. Từ đó, các em có ý thức vươn lên trong học tập lao động, rèn luyện mình tốt hơn để sau này góp phần vào việc xây dựng quê hương, đất nước càng phồn vinh, giàu đẹp, ấm no, hạnh phúc.
2. Cơ sở thực tiễn:
Hiện nay chất lượng đọc văn của học sinh nhỡn chung cũn kộm. Qua giờ dạy của lớp 6/1, 6/2, 6/3, 6/4 gồm 142 học sinh, tụi thu được kết quả như sau: số em đọc to, rừ bài văn, giọng đọc tương đối trụi chảy cú 28 em chiếm 19.7%, số em đọc diễn cảm, phỏt õm đỳng giọng to, rừ ràng mạch lạc cú 45 em chiếm , số em cú giọng lớ nhớ, thậm chớ cũn phải đỏnh vần một số tiếng khú, ngắt nghỉ lung tung cú 40 em chiếm , cũn lại 29 em cú giọng đọc trung bỡnh chiếm . Nhỡn chung vào chất lượng đọc văn của khối 6 như vậy tụi khụng hài lũng và đều thấy rừ rằng cú đọc tốt bài văn mới cảm thụ bài văn.
III.Giải pháp:
 1. Đọc diễn cảm của Thầy:
 Việc đọc diễn cảm của thầy có một vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn học sinh thâm nhập tác phẩm, người thầy thâm nhập vào tác phẩm qua việc cảm thụ và đọc diễn cảm. Từ những kiến thức có được, thầy giáo lựa chọn những kiến thức cần thiết cho sự hiểu đúng và sự thể hiện tác phẩm hay đoạn văn mà mình sẽ đọc. Khi đọc người thầy phải cố gắng để đạt được mức tối đa mức độ đọc. Như vậy người thầy phải có sự chuẩn bị ở nhà để trên lớp trước học sinh người thầy sẽ là một chuẩn mực cho học sinh, thầy phải đọc đúng, đọc hay, thật diễn cảm, bộc lộ được cảm xúc của nhà văn. Người thầy có thể có nhiều hình thức hướng dẫn học sinh đọc : Đọc mẫu, hướng dẫn học sinh đọc, vừa đọc, vừa bình, vừa tóm tắt tác phẩm, đọc phân vai.
 2. Đọc diễn cảm của học sinh:
 Trong giờ học văn người học sinh cần phải có kiến thức về nghệ thuật đọc. Thông qua đọc học sinh có thể dễ dàng tìm hiểu được giá trị của tác phẩm văn học. Học sinh ở THCS có tâm lý dễ tiếp thu, dễ xúc cảm, hồn nhiên và dễ tin.Tư duy của học sinh mang tính cụ thể và hiểu nên dễ cho việc đọc diễn cảm đồng thời giúp cho người thầy dễ khêu gợi những cảm xúc của các em, kích thích các em đọc một cách thích thú.
 Học sinh đọc diễn cảm phải có những yêu cầu sau:
 * Phải chuẩn bị ở nhà và cố gắng nắm được dụng ý của tỏc giả thờ hiện trong tỏc phẩm 
 * Phỏt õm rừ ràng, chớnh xỏc 
 * Sự giản dị và tự nhiên
 * Sử dụng đúng giọng đọc
 * Đọc trên lớp, đọc chính khoá, đọc thêm, đọc ngoài giờ.
 * Người đọc phải thõm nhập vào nội dung tư tưởng, nghệ thuật của tỏc giả. 
 * Thể hiện thái độ tình cảm của tác giả, nắm được kỹ năng, đặc điểm thể loại, phong cách.
 Như vậy từ khâu đọc cũng có thể hình thành cho học sinh các kỹ năng phân tích, bình giảng, cảm thụ và nghe tốt, nói tốt, viết tốt Tiếng Việt.
 Chú ý : Khi đọc diễn cảm giáo viên phải có sự đánh giá đúng đắn đối với học sinh, phải có thái độ khách quan phải uốn nắn cho các em nếu không sẽ mất hết cảm xúc và mất hết cả sự thông hiểu khi đọc.
IV. Kết quả: 
 Từ những lý luận trên tôi thấy được tác dụng của đọc diễn cảm trong việc cảm thụ đánh giá tác phẩm văn học trong một giờ văn. Chính vì vậy tôi đã phát huy vai đọc diễn cảm trong giờ học văn và đã thu được kết quả đáng khích lệ. Đặc biệt tôi đã ứng dụng vào một bài dạy cụ thể để đối chiếu so sánh với những bài khác và bước đầu tôi đã thu được kết quả.
 Sau đây tôi xin giới thiệu qua hình thức hướng dẫn học sinh cảm thụ tác phẩm nhìn từ góc độ phát huy vai trò của phương pháp đọc diễn cảm.
 Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật 
 ( Văn học 9 - tập 2 )
 1- Những yêu cầu cần đạt :
 Thông qua việc đọc diễn cảm để giúp học sinh cảm nhận được vẻ đẹp của hình ảnh các chiến sĩ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn và làm sống dậy không khí của cuộc kháng chiến chống Mĩ của quân và dân ta. Để từ đó khơi dõy các em lòng yêu quê hương, đất nước.
 2 - Hướng dẫn học sinh cảm thụ tác phẩm thông qua việc đọc diễn cảm 
 2.1 Hướng dẫn học sinh tái hiện hình tượng thơ 
 GV đọc mẫu thật diễn cảm sau đó gọi học sinh đọc lại (Có thể gọi hai em học sinh đọc toàn bài thơ - mỗi em đọc một đoạn). Sau khi học sinh đọc giáo viên cần chú ý sửa chữa uốn nắn cho học sinh rồi ra câu hỏi cho học sinh tái hiện hình tượng thơ.
Ví dụ: Hãy trình bày cảm nhận ban đầu của em sau khi đọc bài thơ ? 
 Với câu hỏi này học sinh có thể nêu được cảm nhận ban đầu sau khi đọc bài thơ và như vậy giáo đã giúp học sinh tái hiện hình tượng từ việc đọc.
 2.2. Hướng dẫn học sinh đọc để tìm hiểu bố cục bài thơ :
 GV tiếp tục cho học sinh đọc (Có thể là đọc thầm) để học sinh tìm bố cục bài thơ.
 Ví dụ : Bài thơ có bố cục như thế nào? Học sinh từ việc đọc có thể phát hiện được bố cục bài thơ. Song giáo viên cần lưu ý cho học sinh bố cục bài thơ này rất đặc biệt không giống các bài thơ khác. Bài thơ viết về những chiếc xe không kính nhưng nhằm mục đích làm nổi bật hình ảnh những người chiến sĩ lái xe, cho nên chỉ hai câu đầu và hai câu thơ đầu của khổ thơ cuối tác giả miêu tả hình ảnh những chiếc xe không kính còn lại là hình ảnh về những người lính lái xe.
 2.3. Hướng dẫn học sinh chiếm lĩnh hình tượng thơ 
 a, Hình ảnh những chiếc xe không kính: 
 GV cho học sinh tìm đọc những câu thơ miêu tả về những chiếc xe không kính để học sinh tìm hiểu xem hình ảnh những chiếc xe không kính được nhà thơ miêu tả như thế nào. Từ việc đọc học sinh hiểu được những chiếc xe đã bị biến hình, biến dạng do chiến tranh, từ đó học sinh có thể hiểu hơn về tính chất ác liệt của cuộc chiến tranh chống Mĩ.
 b, Hình ảnh những người lính lái xe :
 GV tiếp tục cho học sinh đọc diễn cảm để tìm hiểu về hình tượng những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn
 Sau khi đọc GV có thể nêu một số câu hỏi để học sinh chiếm lĩnh hình tượng thơ như : Hãy đọc và cho biết những cảm giác của người lính lái xe trong chiếc xe không có kính? Người lính đã phải đối mặt những khó khăn nào? 
Người lính có những phẩm chất gì ?.
 Qua việc đọc cùng với sự giảng bình của GV học sinh sẽ hiểu tốt hơn về hình tượng người lính.
 2.4. Hướng dẫn học sinh đọc luyện tập:
 Sau khi học sinh đọc để chiếm lĩnh tác phẩm, giáo viên tiếp tục cho học sinh đọc lại bài thơ để đánh giá bài thơ và trình bày những cảm xúc của mình về bài thơ. 
 GV cho một học sinh đọc lại thật diễn cảm toàn bộ bài thơ, sau đó chọn một vài câu thơ hay thể hiện nội dung tư tưởng của bài thơ để đọc.
 Ví dụ: Xe vẫn chạy từ Miền Nam phía trước 
 Chỉ cần trong xe có một trái tim
 Trên đây là cách thức hướng dẫn học sinh cảm thụ tiếp nhận tác phẩm văn chương cụ thể là nhìn từ góc độ áp dụng phương pháp đọc diễn cảm để nâng cao hiệu quả giờ dạy. Những vấn đề mà tôi đưa ra để áp dụng vào “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” đã sử dụng tối đa phương pháp đọc diễn cảm. Song việc tiếp nhận tác phẩm văn chương không chỉ có đọc mà người giáo viên phải kết hợp với các phương pháp khác như: Nêu vấn đề, bình giảng, phân tích song tất cả việc sử dụng các phương pháp trên đều được thực hiện trên nền đọc diễn cảm.
 Là một giáo viên mới ra trường kinh nghiệm chưa có là bao, song tôi đã áp dụng phương pháp đọc diễn cảm vào bài dạy “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính”.Tuy kết quả đạt được chưa cao nhưng tôi được anh chị em đồng nghiệp đánh giá cao giờ dạy này, bản thân tôi cũng nhận thấy học sinh hiểu bài hơn và có hứng thú học tập hơn.
V. Bài học kinh nghiệm:
 Qua quá trình nghiên cứu về tác dụng và ứng dụng thực tiễn của phương pháp này tôi thiết nghĩ thầy cô giáo dạy văn trong nhà trường nên chú trọng phương pháp đọc diễn cảm nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, giúp các em tiếp nhận tác phẩm một cách tốt hơn.
 Tình trạng hiện nay ở nhà trường THCS phương pháp đọc diễn cảm vẫn chưa được chú trọng đúng mức (Như đã nói ở phần lớ do chọn đề tài). Vì vậy thông qua bài viết này tôi mong rằng anh chị em giáo viên đồng nghiệp cần nhận thức đúng về tác dụng của phương pháp đọc diễn cảm trong giờ học văn nhằm nâng cao hiệu quả giờ dạy.
 Bài viết của tôi còn có nhiều thiếu sót, vì vậy rất cần đến ý kiến đóng góp, bổ sung. Tôi mong rằng anh chị em đồng nghiệp và những đồng chí cán bộ chỉ đạo chuyên môn góp ý nhiệt thành để tôi hoàn thiện đề tài này.
Phỳ Thượng, ngày 15 thỏng 05 năm 2011
 Người thực hiện
 Hồ Thị Thỳy