Giáo án Ngữ văn 6 - Tuần 21 - Năm học 2010-2011

Tuần : 21 Tiết : 76
 Ngày sọan: 24/12/2010 TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN MIÊU TẢ
Ngày dạy: /./ 
I.MỤC TIÊU:
 - Biết được hoàn cảnh cần sử dụng văn miêu tả.
 -. Những yêu cầu cần đạt đối với một bài văn miêu tả.
 - Nhận diện và vận dụng văn miêu tả trong khi nói và viết.
II. KIẾN THỨC CHUẨN:
1.Kiến thức:
 - Mục đích của miêu tả.
 - Cách thức miêu tả.
2.Kỹ năng:
- Nhận diện được đoạn văn, bài văn miêu tả.
- Bước đầu xác định được nội dung của một đoạn văn hay bài văn miêu tả, xác định được đặc điểm nổi bậc của đối tượng được miêu tả trong đoạn văn hay bài văn miêu tả. 
III. HƯỚNG DẪN – THỰC HIỆN:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
NỘI DUNG
*HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động
1.Oån định:KTSS
2.Kiểm tra: 
a.Có mấy phương thức biểu đạt văn bản ?kể tên?
3.Bài mới:
 Ở cấp tiểu học ,các em đã học về văn miêu tả ,và đã biết một số bài văn miêu tả :người ,vật ,phong cảnh thiên nhiên ,Vậy em nào có thể nhớ và trình bày thế nào là văn miêu tả .
*HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức mới.
*Khái niệm về văn miêu tả .
GV: gọi HS đọc to (3) tình huống trong SGK trang (15).GV: Để người khách đến nhà em được thì em là gì?
GV: Em làm gì để người bán hàng lấy xuống đúng chiếc áo mà em định mua ?
GV: Em phải làm gì để giúp HS ấy hình dung ra được hình ành của người lực sĩ ?
GV: Em hãy tìm một số tình huống tương tự như (3) tình huống trên?
GV: Từ việc tìm hiểu các tình huống trên em nào rút ra nhận xét thế nào là văn miêu tả ?
GV: gọi HS đọc to mục (2)SGK trang (15).
GV: chỉ ra hai đoạn văn miêu tả Dế Mèn và dế Choắt ?
GV: hai đoạn văn có giúp cho em hình dung được đặc điểm nổi bật của hai chàng dế ?Tìm những chi tiết làm nổi bật hai đặc điểm đó ?
GV: Muốn giúp người ta hình dung được một người ,vật ,phong cảnh Em làm gì ?
 *Để nắm kĩ về đặc điểm của văn miêu tả ta tiến hành luyện tập .
*HOẠT ĐỘNG 3: Luyện tập .
GV: gọi HS đọc to BT1 trong SGK trang (16)
*HOẠT ĐỘNG 4: Củng cố, dặn dò.
Củng cố:
Thế nào là văn miêu tả ?
Dặn dò:
-Học thuộc ghi nhớ ;đọc lại các đoạn văn miêu tả .
-Làm bài tập 2(thay mùa đông bằng mùa xuân )
-Soạn bài :”Sông nước cà mau “của Đoàn Giỏi .
 Chú ý :Tìm bố cục –nội dung của đoạn .
 Vị trí người miêu tả ->tác dụng .
 Cảnh sông nước Cà Mau và Chợ năm căn được miêu tả như thế nào
=>Có sáu phương thứ biểu đạt :Tự sự ,miêu tả ,biểu cảm ,nghị luận ,thuyết minh ,hành chính công vụ .
=>Học kì một ta tìm hiểu phương thức tự sự 
-HS đọc ngữ liệu .
-HS thảo luận theo nhóm –đại diện nhóm trình bày .
 *Tình huống :1
-Tập trung miêu tả những đặc điểm nổi bật của con đường và ngôi nhà em ,trong sân có gì ?nhà cửa sơn màu gì ,?
*Tình huống :2
Miêu tả đặc điểm nổi bật của chiếc áo ,hay so sánh với các đặc điểm của những chiếc áo xung quanh .
 *Tính huống 3:
Miêu tả ngoại hình bao quát ,một số đặc điểm của người lực sĩ như :bắp tay ,cơ bắp ,công việc, chiều cao ,,.hay có thể giới thiệu hình ảnh lực sĩ trong chương trình nào đó trên đài ,.
-GV+HS uốn nắn sửa chữa .
-HS nêu ghi nhớ (1).
-Đoạn văn miêu tả Dế Mèn :”Bởi tôi ăn uống vuốt râu”
-Đoạn văn miêu tả dế Choắt :”Cái anh chàng dế Choắt ..nhiều ngách như hang tôi “
-Đặc điểm của Dế Mèn:có vẽ đẹp cường tráng ,kiêu căng ,(càng ,vuốt ,khoeo,đầu cánh ,răng ,đuôi ,”
-Đặc điểm của dế Choắt :ốm yếu ,bệnh tật (cánh ,dáng ,người ,râu, chỗ ở ,)
-Miêu tả những đặc điểm nổi bật của cảnh vật ,phong cảnh ,
-HS thảo luận theo tổ ,đại diện tổ trình bày .
-GV+HS nhận xét uốn nắn sửa chữa .
=>Văn miêu tả là loại văn giúp người đọc người nghe hình dung những đặc điểm tính chất nổi bật của sự vật ,sự việc ,con người ,phong cảnh .
I.THẾ NÀO LÀ VĂN MIÊU TẢ :
Văn miêu tả là loại văn giúp người đọc ,người nghe hình dung những đặc điểm tính chất nổi bật của sự vật ,sự việc ,con người phong cảnh .Làm cho cái như hiện lên trước mắt người đọc người nghe .Trong văn miêu tả năng lực quan sát của người viết ,người nói thường bộc lộ rõ nhất .
II.LUYỆN TẬP :
 1.Bài tập ;
-Đoạn 1;Đăc tả chú Dế Mèn vào độ tuổi “thanh niên cường tráng “
+Những đặc điểm :Một chàng dế thanh niên cường tráng ,đôi càng ,vuốt, khoeo,..”
-Đoạn 2: tái hiện lại hình ảnh chú bé liên lạc (Lượm )
 +Đặc điểm :Chú bé nhanh nhẹn ,vui vẻ, hồn nhiên (loắt choắt ,thoăn thoắt ,nghênh nghênh ,đội lệch ,mồn huýt ,)
-Đoạn 3:Miêu tả một cảnh bải xen ao hồ ngập nước sau mưa .
 +Đặc điểm : một thế giới động vật sinh động ,ồn ào ,huyên náo (cò,vạc ,cãi cọ nhau ,)
Tuần : 21 Tiết : 77,78 Bài : 19
Ngày soạn: 24/12/2010 Văn Bản: SÔNG NƯỚC CÀ MAU 
Ngày dạy: /../ ( Trích Đất rừng phương Nam) 
 -Đoàn Giỏi- 
I. .MỤC TIÊU :
 - Bổ sung kiến thức về tác giả và tác phẩm văn học hiện đại.
 - Hiểu và cảm nhận được sự phong phú và độc đáo của thiên nhiên sông nước Cà Mau, qua đó thấy được tình cảm gắn bó của tác giả đối với vùng đất này.
 - Thấy được hình thức nghệ thuật độc đáo được sử dụng trong đoạn trích.
II. KIẾN THỨC CHUẨN:
1. Kiến thức:
 - Sơ giản về tác giả và tác phẩm Đất rừng phương Nam.
 - Vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống con người một vùng đất phương Nam.
 - Tác dụng của một số biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn trích.
2. Kỹ năng:
 - Nắm bắt nội dung văn bản truyện hiện đại có yếu tố miêu tả kết hợp với yếu tố thuyết minh.
 - Đọc diễn cảm phù hợp với nội dung văn bản.
 - Nhận biết các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản và vận dụng chúng khi làm văn miêu tả cảnh thiên nhiên.
III. HƯỚNG DẪN-THỰC HIỆN:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ
NỘI DUNG
*HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động
1.Oån định:
2.Kiểm tra: 
+Qua văn bản: “Bài học đường đời đầu tên”,hãy nêu đặc điểm nổi bật của Dế Mèn?
+Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là gì ?
3.Bài mới:
 Truyện “Đất rừng phương Nam” kể về quãng đời lưu lạc của chú bé An,nhân vật chính trong truyện,tại vùng đất U Minh miền tây Nam Bộ trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp (1946-1954).Qua hành trình lưu lạc của chú bé, tác giả Đoàn Giỏi đưa người đọc đến với những cảnh thiên nhiên hoang dã ở đây . . .
*HOẠT ĐỘNG 2: Đọc-hiểu văn bản.
GV:qua việt chuẫn bài ở nhà .Em nào hãy trình bài những hiểu biết của em về tác giả Đoàn Giỏi ?
GV:bài văn miêu tả cảnh gì ?theo trình tự như thế nào?.Dựavào trình tự miêu tả em hãy tìm bố cục của bài văn ?
GV:em hãy hình dung vị trí quan sát của người miêu tả ?vị trí ấy có thuận lợi gì trong việc 
-Để thấy được cảnh thiên nhiên vùng sông nước Cà Mau được miêu tả như thế nào ta đi vào phần phân tích.
*HOẠT ĐỘNG 3: Phân tích.
*Bao quát về cảnh thiên nhiên vùng Cø M.
GV:Gọi HS đọc đoạn (1)-sgk-trang 18.
GV:Trong đoạn văn(Từ đầu..lặng lẽ một màu xanh đơn điệu),tác giả đã diễn tả ấn tượng ban đầu bao trùm về sông nước Cà Mau.Aán tượng ấy như thế nào ? Và được cảm nhận qua những giác quan nào ?
+Sông ngòi kênh rạch ở đây được miêu tả ra sao ?
+Ở đoạn văn,tác giả miêu tả nổi bật màu sắc gì ?
+Ở đây có những âm thanh,sự việc gì?
GV:Trong đoạn văn tác giả sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì ?
+Từ nào được lặp lại ?Sông ngòi giống với gì ?
GV:Qua các chi tiết về miêu tả sông ngòi,màu sắc âm thanh giúp em có ấn tượng chung,ban đầu về cảnh thiên nhiên vùng Cà Mau như thế nào ?
Sông ngòi ở Cà Mau thật nhiều nhưng có đặc điểm gì nổi bật ?
*Nhận biết sơ lược kênh rạch ở vùng Cà Mau và con sông Năm Căn.
GV:Qua đoạn nói về cách đặt tên cho các dòng sông,con kênh ở vùng Cà Mau,em có nhận xét gì về các địa danh ấy? Những địa danh này gợi ra đặc điểm gì về thiên nhiên vùng Cà Mau?
+Đó là những tên sông,kênh rạch nào?
+Từ cách đặt tên sông ngòi,kênh rạch gợi cho em suy nghĩ gì về con người ở phía nam tận cùng của tổ quốc ?
GV:Gọi HS đọc đoạn văn từ “Thuyền chúng tôi chèo lướt qua..sương mù và khói sóng ban mai”.
+Tìm những chi tiết thể hiện sự rộng lớn,hùng vĩ của sông ngòi và rừng đước ?
GV:Trong câu “Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt đổ ra sông Cửa Lớn xuôi về năm Căm”có những động từ nào chỉ cùng một hoạt động của con thuyền ?Nếu thay đổi trình tự những hoạt động ấy trong câu thì có ảnh hưởng gì đến nội dung được diễn đạt hay không ? Nhận xét về sự chính xác và tinh tế trong cách dùng từ của tác giả ở câu này ?
GV:Tìm trong câu văn những từ miêu tả màu sắc của rừng đước và nhận xét về cách miêu tả màu sắc của tác giả ?
Sông ngòi kênh rạch ở Cà mau rất rộng lớn,hùng vĩ,còn chợ Năm Căn thì sao
* Sự trù phú độc đáo của chợ năm Căn.
GV:Gọi HS đọc đoạn cuối.
GV:Những chi tiết,hình ảnh nào về chợ Năm Căn thể hiện sự tấp nập,đông vui,trù phú,độc đáo của vùng chợ Cà Mau ?
+Sự tấp nập,đông vui trù phú được thể hiện qua những hình ảnh nào ? Câu văn nào?
GV:Từ những hình ảnh trên,em nhận xét chợ Năm Căn như thế nào ?
Gv: Trải dài theo nội dung văn bản, em nhận thấy văn bản được tác giả miêu tả theo không gian như thế nào?
GV:Văn bản”Sông nước Cà Mau”,tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật nào nổi bật? Cách chọn hình ảnh ra sao?
Gv: Ngôn ngữ sử dụng trong văn bản ra sao?
Gv thuyết giảng thêm về phương thức thuyết minh.
*HOẠT ĐỘNG 4: Tổng kết.
GV:Qua văn bản,em cảm nhận như thế nào về vùng cực nam của tổ quốc?
Gv: Tấm lòng của tác giả đối với thiên nhiên và con người vùng đất CM ra sao?
*HOẠT ĐỘNG 5: Luyện tập.
GV:Gọi HS đọc yêu cầu BT2.
GV:”Hãy kể tên một vài con sông ở địa phương em,giới thiệu vắn tắt về con sông ấy?
*HOẠT ĐỘNG 6: Củng cố, dặn dò.
Củng cố:
+Em có nhận xét như thế nào về vùng sông nước Cà Mau ?
+Vì sao người ta nói chợ Năm Căn trù phú,độc đáo ?
Dặn dò:
+Đọc kể lại được văn bản-học thuộc phần ghi nhớ.
+Làm BT1(trình bày cảm nhận của em về vùng Cà Mau)
+Soạn bài: “ So Sánh”
*Chú ý: So sánh có mấy vế ? Vế nào là vế A và vế B ?
=>Là một chàng dế thanh niên cường tráng,trẻ trung chất chứa sức sống mạnh mẽ của tuổi trẻ ở Dế Mèn;tính nết còn kiêu căng,xốc nổi.
=> “Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ,có óc mà không biết nghĩ,sớm muộn rồi cũng mang vạ vào thân”.
-Đoàn Giỏi ( 1925-1989) làtên khai sinh ngoài ra còn có các bút danh khác :Nguyễn Hoài ,Nguyễn Phú Lễ,quê ở châu thành ,Tiền Giang
-bài văn miêu tả cảnh sông nước Cà Mau.
-văn bản được chia thành 3 đoạn 
Đ1 :”Từ đầu lặng lẽ một màu xanh đơn điệu “
=>Những ấn tượng chung ban đầu về thiên nhiên vùng Cà Mau 
Đ2:”Tiếp khối ban mai “
=>Đặt tả bên rạch Cà Mau và con sông năm căn sông lớn 
Đ3:phần còn lại 
=>Đặt tả chợ năm căn đông vui trừu phú và nhiều màu sắc độc đáo 
-Người miêu tả trên con thuyền xuôi theo kênh rạch vùng Cà Mau .Vị trí ấy rất thuận lợi cho việc miêu tả từng chi tiết một. 
-HS đọc ngữ liệu .
-Aán tượng ban đầu là những hình ảnh khái quát về sông ngòi ,kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện .Trên trời một màu xanh ,dưới thì cũng xanh ,chung quanh chỉ toàn một màu xanh cây lá –Tác giả tập trung miêu tả cảnh thiên nhiên qua sự cảm nhận của thị giác và thính giác ,đặt biệt là cảm giác về màu xanh bao trùm và tiếng rì rào bất tận của rừng cây của sông và gió .
-Tác giả sử dụng nghệ thuật so sánh ,tả, xen kể ,lối liệt kê,dùng điệp từ tính từ chỉ màu sắc ,trạng thái cảm giác .
*nghệ thuật so sánh tiết sau ta sẻ học 
-Cách đặt tên cho các dòng sông con kênh ,vùng đất cho thấy thiên nhiên ở đây rất tự nhiên .con người ở đây giản dị và chất phác.
Hs suy nghĩ trả lời.
-Con sông rộng hơn ngàn thước 
-Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác .
-Cá nước bơi hàng đàn trắng .
-Rừng đước dựng lên cao vô tận .
-Các động từ cụm động từ trong câu :”thoát qua ,đổ ra ,xuôi về “không thể thay đổi trình tự các động từ ,cụm động từ ấy trong câu vì như thế sẽ làm sai lạc nội dung đặc biệt là sự diễn tả trạng thái hoạt động của con thuyền trong mọi khung cảnh :”thoát qua :là nói con thuyền vượt qua một nơi khó khăn ,nguy hiểm ;đổ ra :diễn tả con thuyền từ con kênh nhỏ ra dùng sông lớn ;xuôi về :diễn tả con thuyền nhẹ nhàng xuôi theo dòng nước ở nơi dòng sông êm ả 
-Cách dùng từ của tác giả ở đây chặt chẽ chính xác và gợi cảm 
-Màu xanh lá mạ ,màu xanh chai lọ ,màu xanh rêu =>những sắc thái ấy chỉ cùng một màuxanh đã miêu tả các lớp cây đước từ non đến già nối tiếp nhau .
-Sự tấp nập đông vui trừu phú :”túp lều lá thô sơ; những ngôi nhà gạch hai tầng; những đóng gỗ cao như núi; những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới ,những bến vận hà nhộn nhịp; những ngôi nha øthan hầm; những ngôi nhà bèø ban đêm; ánh đèn mang song chiếu rực 
-Sự độc đáo của chợ Năm Căn : chợ họp ngay trên sông ,chỉ cần cặp thuyền lại với nhau là mua đủ thứ đồ tiêu dùng và ẩm thực .
-Sự đa dạng về màu sắc trang phụ ,tiếng nói của người bán hàng thuộc nhiều dân tộc : người hoa ,người miên ,người chà châu giang 
- Miêu tả theo trình tự từ bao quát đến cụ thể.
-Nghệ thuật miêu tả so sánh ,tưởng tượng ,dùng từ độc đáo .
-HS phát biểu.
Hs dựa vào nội dung vừa học trả lời.
=>Học sinh liệt kê các hình ảnh tiêu biểu
I. TÁC GIẢ –TÁC PHẨM
1.Tác Giả: 
Đoàn Giỏi(1925-1989) quê ở Tiền Giang, là nhà văn thường viết về thiên nhiên và con người Nam Bộ .
2.Vị Trí Đoạn Trích:
Vb sông nước Cà Mau trích từ chương XVII truyện Đất Rừng Phương Nam của Đoàn Giỏi ,tên bài do người biên soạn đặt.
3.Đại Yù: bài văn miêu tả cảnh sông nước Cà Mau 
4.Bố Cục :
Vb chia thành 3 đoạn
 II.PHÂN TÍCH :
 1. Nội dung
 a. Những ấn tượng chung ban đầu về cảnh thiên nhiên vùng Cà Mau 
-Sông ngòi kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện .
-Trên thì trời xanh ,dưới thì nước xanh chung quanh chỉ toàn một màu sắc xanh cây lá .
-Tiếng rì rào bất tận của khu rừng .
=>Vùng Cà Mau là một không gian rộng lớn mênh mông có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã .
 b.Chợ Năm Căn :
Chợ Năm Căn tấp nập đông vui trừu phú ,độc đáo .
 2. Nghệ thuật:
 - Miêu tả theo trình tự từ bao quát đến cụ thể.
 - Lựa chọn từ ngừ gợi hình, chính xác kết hợp với việc sử dụng các phép tu từ.
 - Sử dụng ngôn ngữ địa phương.
 - Kết hợp miêu tả với thuyết minh.
3. Ý nghĩa :
 Sông nước Cà Mau là một đoạn trích độc đáo, hấp dẫn thể hiện sự am hiểu, tấm lòng gắn bó của nhà văn Đoàn Giỏi với thiên nhiên và con người vùng đất Cà Mau.
IV.LUYỆN TẬP :
 *Bài tập :2
-Hskể tên một vài con sông ở quê em .