Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 117 - Mai Anh Hoa - Năm 2006-2007

Ngày soạn: Tiết 117
Ngày dạy: Ôn tập truyện và kí
A. Mục tiêu cần đạt
1. Kiến thức.
Giúp học sinh:
- Hình thành những hiểu biết sơ lược về các thể loại truyện, kí trong loại hình tự sự.
2. Kĩ năng.
- Nhớ được nội dung cơ bản và những nét đặc sắc về nghệ thuật của các truyện kí hiện đại đã học.
3. Thái độ.
- Có ý thức ôn tập tốt truyện và kí.
B. Chuẩn bị.
- Giáo viên: Chuẩn bị nội dung lên lớp
- Học sinh: Soạn bài theo hướng dẫn SGK.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động.
Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ.
Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh.
Hoạt động 2: Giới thiệu bài
Hoạt động 3: Bài mới
 GV hướng dẫn, cùng học sinh điền nội dung thông tin vào bảng theo mẫu 
 ( SGK/117 )
TT
Tên tác phẩm
( Đoạn trích )
Tác giả
Thể loại
Tóm tắt nội dung
1
Bài học đường đời đầu tiên
( Trích Dế Mèn
phiêu lưu kí )
Tô Hoài
Truyện 
( Đoạn trích )
- Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của một chàng dế thanh niên, tính tình xốc nổi kiêu căng. Trò đùa ngỗ ngược của Dế Mèn đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt. Mèn đã rút ra được bài học đường đời đầu tiên.
2
Sông nước Cà Mau
( Trích ''Đất rừng Phương Nam )
Đoàn Giỏi
Truyện ngắn
- Cảnh quan độc đáo của vùng sông nước Cà Mau. Chợ Năm Căn tấp nập, trù phú độc đáo.
- Cảnh hiện lên vừa bao quát vừa cụ thể.
3
Bức tranh của em gái tôi
Tạ Duy Anh
Truyện ngắn
- Tài năng hội họa và tấm lòng trong sáng nhân hậu của Kiều Phương đã giúp người anh nhận ra hạn chế vượt lên lòng tự ái, đố kị, tự ti.
4
Vượt thác
( Trích '' Quê nội " )
Võ Quảng
Truyện 
( Đoạn trích )
- Hành trình vượt sông Thu Bồn vượt thác. Vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người lao động.
- Nghệ thuật tả cảnh, tả người độc đáo từ điểm nhìn trên một con thuyền.
5
Buổi học cuối cùng
An-Phông-xơ Đô-Đê
Tuyện ngắn Pháp
Buổi học tiếng Pháp cuối cùng của lớp học trường làng vùng An Dét bị bọn Phổ chiếm đóng và hình ảnh thầy Ha Men qua cái nhìn và tâm trạng của chú bé Ph-răng.
6
Cô Tô
( Đoạn trích )
Nguyễn Tuân
Kí 
( Tùy bút )
- Vẻ đẹp tươi sáng, phong phú của cảnh sắc thiên nhiên vùng đảo Cô Tô và một nét sinh hoạt của người dân trên đảo.
7
Cây tre Việt Nam
Thép Mới
Kí
- Cây tre là bạn gần gũi thân thiết của người dân Việt Nam trong cuộc sống hàng ngày, trong lao động và chiến đấu. Cây tre đã thành biểu tượng của đất nước và dân tộc Việt Nam.
8
Lòng yêu nước
( Trích trong báo'' Thử lửa ''
I-li-a Êren Bua
( Nga )
Tùy bút
Chính luận
- Lòng yêu nước khởi nguồn từ lòng yêu những vật bình thường gần gũi, từ tình yêu gia đình quê hương. Lòng yêu nước được thử thách và bộc lộ mạnh mẽ trong cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.
9
Lao xao
Duy Khán
Hồi kí tự truyện
- Miêu tả các loài chim ở đồng quê, qua đó bộc lộ vẻ đẹp, sự phong phú của thiên nhiên làng quê và bản sắc văn hóa dân gian
II. Đặc điểm của truyện - kí
Tên tác phẩm
Thể loại
Cốt truyện
Nhân vật
Nhân vật kể chuyện
Bài học đường đời đầu tiên
Truyện đồng thoại
Có - Kể theo trình tự thời gian
- Nhân vật chính: Dế Mèn
- Nhân vật phụ: Dế Choắt, chị Cốc
- Dế Mèn
( Ngôi thứ nhất )
Sông nước Cà Mau
Truyện
Đoạn trích không có cốt truyện vì đây là đoạn văn tả cảnh
- Ông Hai, thằng An, thằng Cò..
( Xưng chúng tôi )
- Thằng An
( Ngôi thứ nhất )
Bức tranh của em gái tôi
Truyện ngắn
Có trình tự thời gian
- Bố, mẹ, chú Tiến Lê, anh trai, Kiều Phương...
- Người anh trai
( Ngôi thứ nhất )
Buổi học cuối cùng
Truyện ngắn
Có trình tự thời gian
- Chú bé Ph răng, cụ gì Hô de, thầy giáo Ha-Men
Chú bé Ph-răng
( Ngôi thứ nhất )
Vượt thác
Truyện dài
Không có vì đây là đoạn trích tả cảnh ngược sông vượt thác
Dượng Hương Thủ cùng các bạn chèo
Chú bé Cục và Cù Lao
( Ngôi kể thứ nhất )
Xưng: chúng tôi
Cô Tô
Kí - tùy bút
Không có cốt truyện
Anh hùng Châu Hòa Mãn, vợ con, tác giả, người dân
Tác giả
( Ngôi thứ nhất )
Cây tre Việt Nam
Bút kí
Không có
- Cây tre, những người dân
Ngôi thứ ba
Lòng yêu nước
Bút kí chính luận
Không
- Các dân tộc Liên Xô cũ
Ngôi thứ ba
Lao xao
Hồi kí tự truyện
Không
Các loài hoa, ong, bướm, chim...
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung cần đạt
? Nêu tóm tắt đặc điểm của truyện và kí?
GV: có đoạn trích không mang đặc điểm của truyện 
'' Sông nước Cà Mau, Cây tre Việt Nam '' có sự pha trộn giữa các thể loại.
? Nêu cảm nhận sâu sắc nhất của bản thân em về đất nước, con người Việt Nam qua truyện kí?
? Nhân vật nào em yêu thích nhất? Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật đó?
* Đặc điểm
1. Truyện và phần lớn các thể kí đều thuộc loại tự sự. Tự sự là phương thức tái hiện bức tranh đời sống một cách khách quan bằng lời văn tả và kể chính là qua lời của người kể chuyện. Tác phẩm tự sự đều phải có lời kể.
Các chi tiết và hình ảnh thiên nhiên, xuất hiện con người, thể hiện cái nhìn và thái độ của người kể.
2. Truyện: phần lớn dựa vào tưởng tượng sáng tạo của tác giả trên cơ sở quan sát, tìm hiểu cuộc sống thiên nhiên.
Kí: Chú trọng ghi chép, tái hiện các hình ảnh, sự vật của đời sống, thiên nhiên con ngườitheo sự cảm nhận và đánh giá của tác giả.
3. Truyện: thường có cốt truyện, nhân vật. 
Kí không có cốt truyện và có khi không có cả nhân vật.
Truyện - Kí đều có người kể chuyện hay người trần thuật có thể xuất hiện trực tiếp dưới dạng một nhân vật hoặc gián tiếp ở ngôi thứ ba thể hiện qua lời kể.
- Hình dung được cảnh sắc thiên nhiên của các vùng miền đất nước, con người ở những vùng miền ấy.
- Hình ảnh con người lao động: giản dị, khiêm tốn, thông minh, tài hoa, rất anh hùng.
- Những tác phẩm nước ngoài mở rộng hiểu biết cho chúng ta về lòng yêu nước của nhân dân Pháp, nhân dân Liên Xô cũ trong những năm kháng chiến cứu nước.
* Ghi nhớ SGK
Luyện tập.
Hoạt động 4: Hướng dẫn học ở nhà.
- Làm bài tập luyện tập SGK.
- Chuẩn bị: Câu trần thuật đơn không có từ là.