Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 1: Văn bản Con rồng cháu tiên - Năm học 2009-2010

 Tuần 1
Ngày soạn 09 tháng 8 năm 2009
Tiết 1 
Văn bản : con rồng cháu tiên
 - Truyền thuyết -
A. Mục tiêu bài học:
 Qua bài học GV giúp HS:
 - Hiểu được kn sơ lược về truyền thuyết.
 - Hiểu được nội dung, ý nghĩa của truyền thuyết con Rồng cháu Tiên và ý nghĩa những chi tiết tưởng tượng của truyện.
 - Tích hợp với phần TV ở khái niệm: từ đơn, từ phức, cấu tạo từ ; với phần TLV ở khái niệm : văn bản và các phương thức biểu đạt.
 - Bước đầu rèn luyện kĩ năng: đọc, kể, tóm tắt, phân tích một văn bản nghệ thuật.
 - GD tình yêu nòi giống, đất nước, tổ tiên.
B. Chuẩn bị:
 - GV: Tranh cảnh Lạc Long Quân và Âu Cơ cùng trăm con chia tay.
 Tranh, ảnh về đền Hùng, đất Phong Châu.
 - HS : Soạn bài, chuẩn bị tài liệu cần thiết cho học tập.
C. các hoạt động dạy – học:
 I. ổn định tổ chức (1’)
 II. Kiểm tra bài cũ ( 3’)
 GV kiểm tra sự chuẩn bị sách,vở của HS.
 III. Bài mới ( 36’)
GV giới thiệu tranh,ảnh về đền Hùng và đất Phong Châu để vào bài.
HĐ của GV
HĐ của HS
*GV yêu cầu HS theo dõi SGK. 
HS : Đọc.
 GV : Nhận xét cách đọc của HS.
 ? Truyện Con Rồng cháu Tiên thuộc thể loại nào ? Do ai sáng tác ?
 HS :Trả lời.
? Em hiểu truyền thuyết là gì ? Có những đặc điểm nào ?
? Em hiểu gì về yếu tố kì ảo
 HS trả lời.
 GV: Kì ảo còn gọi là thần kì, phi thường, hoang đường ( không có thật)
GV : Nêu yêu cầu đọc -> đọc mẫu.
 GV : Hướng dẫn HS tìm hiểu các chú thích trong SGK.
 HS : Giải thích chú thích.
? Theo em, văn bản này có thể chia làm mấy đoạn
 ? Nêu sự việc chính được kể trong mỗi đoạn
 HS nêu.
GV: Nêu yêu cầu tóm tắt văn bản tự sự,hướng dẫn HS cách tóm tắt 1 văn bản tự sự.
 HS : Tìm nhân vật chính,sự việc chính,sắp xếp các chi tiết theo trình tự.
 HS : Tóm tắt.GV nhận xét cách tóm tắt.
HS đọc đoạn 1.
 ? Đoạn 1 giới thiệu về ai
 HS trả lời.
 ? Nhân vật Lạc Long Quân được giới thiệu ở khía cạnh nào ?
 ? Em hãy tìm chi tiết giới thiệu về nguồn gốc, tài năng, kì tích của Lạc Long Quân
 HS phát hiện -> trả lời.
 ? Em hiểu “ vô địch” là gì ? Tìm từ Hán Việt có yếu tố “ vô” ?
 HS giải nghĩa, tìm từ.
 ? Những việc làm của Lạc Long Quân nhằm mục đích gì ?
 HS suy đoán -> trả lời.
 ? Theo em, ý nghĩa việc làm đó là gì ?
 HS thảo luận -> trả lời.
 ? Bên cạnh Lạc Long Quân là nhân vật nào ?
 ? Tác giả dân gian đã giới thiệu những gì về Âu Cơ ? Tìm chi tiết ?
 HS trả lời.
 ? Qua các chi tiết tác giả dân gian đã thể hiện điều gì về họ ? Mục đích của tác giả dân gian khi giới thiệu vẻ đẹp của họ ?
 HS thảo luận -> trả lời.
 HS đọc đoạn 2.
 ? Sự việc chính trong đoạn là gì
 ? Việc Âu Cơ sinh nở xảy ra như thế nào
 HS tìm chi tiết.
 ? Em có nhận xét gì về chi tiết này
 ? Khi giới thiệu về những người con tác giả dân gian dùng kiểu từ gì
 GV tích hợp từ láy, ghép ( sẽ học)
 ? Theo em, ý nghĩa nổi bật nhất của hình tượng cái bọc trăm trứng là gì
 HS thảo luận -> trả lời.
 GV treo tranh minh họa cảnh Lạc Long Quân , Âu Cơ cùng trăm con chia tay
 ? Nhìn tranh em thấy cảnh gì làm em xúc động ? Hãy miêu tả tranh
 HS quan sát, miêu tả.
 ? Vì sao cha mẹ chia con làm hai hướng
 HS suy luận trả lời.
 ? Qua việc Lạc Long Quân và Âu Cơ chia con lên rừng, xuống biển người xưa muốn phản ánh điều gì ? Thể hiện ý nguyện gì
 HS thảo luận -> trả lời.
 ? Theo truyện này thì người VN là con cháu của ai ? Em có suy nghĩ gì về nòi giống dân tộc VN ta
 HS trả lời.
 ? Phần cuối truyện giúp em hiểu thêm điều gì về xã hội người Việt cổ
 HS trả lời.
 - Tên nước đầu tiên: Văn Lang
 - Vua : Hùng Vương
 - Thủ đô Văn Lang: Phong Châu
 GV giải thích:
 + “ Văn” : đất nước tươi đẹp, sáng ngời, có văn hóa.
 + “ Lang” : đất nước của những người đàn ông, chàng trai khỏe mạnh, giàu có.
 ? Em có nhận xét gì về tính chất của những chi tiết được xây dựng trong truyện ? các chi tiết kì ảo đóng vai trò gì trong văn bản Con Rồng cháu Tiên
 ? Theo em, câu chuyện có ý nghĩa gì
 HS nêu.
 GV gọi HS đọc ghi nhớ trong SGK.
 GV yêu cầu HS đọc 1 vài câu thơ, ca dao nói về nguốn gốc dân tộc VN.
 HS nhớ và đọc lại.
 ? Em hiểu như thế nào về hai tiếng 
“ đồng bào”
 HS nêu ý hiểu.
 ? Em biết truyện nào của các dân tộc khác ở VN cũng giải thích nguồn gốc dân tộc tương tự truyện Con Rồng cháu Tiên
 HS kể.
 ? Sự giống nhau đó khẳng định điều gì
 HS trả lời.
I. Đọc và tìm hiểu khái quát.
1. Đọc
2. Kn truyền thuyết 
- Truyền thuyết thời vua Hùng.
- Nhân dân sáng tác.
- Là loại truyện dân gian truyền miệng kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ.
- Thường có yếu tố tưởng tượng, kì ảo.
- Thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.
3. Chú thích 
4. Bố cục
 + Từ đầu -> “ Long Trang”: việc kết hôn của Lạc Long Quân và Âu Cơ.
+ Tiếp -> “ lên đường” : Việc sinh nở và chia con.
+ Còn lại: Sự trưởng thành của các con LLQ.
5. Tóm tắt – kể
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Nhân vật Lạc Long Quân
- Dòng dõi, nguồn gốc: Nòi Rồng, con trai thần Long Nữ.
- Tài năng: Sức khỏe vô địch, có nhiều phép lạ.
- Kì tích: Diệt các loài yêu quái
- Việc làm: Giúp dân trồng trọt, chăn nuôi, biết cách ăn ở.
=> Khai phá, bảo vệ, hình thành nếp sống văn hóa.
=> Sự nghiệp mở nước vĩ đại.
2. Âu Cơ
- Nguồn gốc: dòng tiên, họ Thần Nông.
- Sắc: xinh đẹp tuyệt trần.
- Tính tình: phóng khoáng, tâm hồn thơ mộng
=> Tính chất kì lạ, lớn lao, đẹp đẽ kết tinh vẻ đẹp của dân tộc VN.
2. Cuộc tình duyên giữa Âu Cơ và Lạc Long Quân.
- Lạc Long Quân và Âu Cơ kết duyên
- Sinh ra bọc trăm trứng nở thành trăm người con trai khỏe đẹp
+ Kì lạ, hoang đường.
=> Mọi người đều chung một cội nguồn, chung một dòng giống,đều là anh em ruột thịt,cùng một cha mẹ sinh ra.
- 50 con theo cha xuống biển
- 50 con theo mẹ lên núi.
=> Cai quản các miền ( vùng,phương)
=> ý nguyện: phát triển dân tộc, làm ăn, mở rộng, gìn giữ đất đai, đoàn kết, thống nhất đất nước.
=> Người VN là con cháu của Lạc Long Quân và Âu Cơ.
=> Nòi giống cao quí, thiêng liêng.
III.. Ghi nhớ 
1. Nghệ thuật
- Chi tiết tưởng tượng, kì ảo.
- Tô đậm tính chất đẹp đẽ, lớn lao của các nhân vật, sự kiện.
- Thiêng liêng hóa nguồn gốc giống nòi
- Làm tăng sức hấp dẫn của câu chuyện.
2. ý nghĩa
- Giải thích nguồn gốc dân tộc
- Tôn vinh nguồn gốc giống nòi.
- ý nguyện đoàn kết, thống nhất cộng đồng.
IV. Luyện tập
- Lạc Long Quân và Âu Cơ 
 Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng.
 ( Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm)
- Cùng chung 1 bọc => mỗi người VN đều chung một cội nguồn, dòng giống, huyết hệ, biểu lộ tình yêu thương, đoàn kết dân tộc.
- Quả bầu mẹ ( Khơ Mú); Kinh và Ba Na là hai anh em ;Truyện trăm con ( Tày);sử thi Đẻ đất , đẻ nước ( Ê đê)
=> Khẳng định: cội nguồn dân tộc VN là thống nhất.
 IV. Củng cố ( 3’)
 HS đọc phần đọc thêm trong SGK và nêu ý nghĩa.
 V. Hướng dẫn về nhà ( 2’)
 - Tập kể diễn cảm truyện “ Con Rồng cháu Tiên”.
 - Học kĩ bài :Phân tích, nêu ý nghĩa.
 - Soạn: Bánh chưng, bánh giầy theo câu hỏi trong SGK.
 --------------------------******************-------------------------------